Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1986, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 15. OKTÓBER 1986.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JONAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð í lausasölu virka daga 50 kr. - -Helgarblað 60 kr.
Vont fjárlagafrumvarp
Fjárlagafrumvarpið er vont frumvarp, þegar litið er
til stærstu þátta þess. Mestu skiptir, að ríkissjóður verð-
ur á næsta ári rekinn með gífurlegum halla. Ýmislegt
hefur lagazt í efnahagsmálum á þessu ári. Hallinn á
ríkisrekstrinum er nú eitt versta vandamálið. Stjórnin
sýnir engin merki um bata. Talað er um að fjármagna
hallann með innlendum lántökum, ekki erlendum. Með
innlendu lántökunum þrýstir ríkið þó á vexti, tekur til
sín stóran hlut þess fjármagns, sem til er. Það þýðir,
að almenningur þarf að borga hærri vexti en ella af
lánum sínum og á miklu erfiðara með að fá lánin. Sem
sagt, íjárhagur heimilanna verður verri en ella.
Eftir kjarasamningana í febrúar síðastliðnum var
sagt, að hallinn á ríkisrekstrinum yrði 1,5 milljarður í
ár. Hann verður 2,2 milljarðar. Nú segir í fjárlagafrum-
varpi, að hallinn næsta ár verði 1,6 milljarður króna.
Sem sé svipuð tala og fyrr. Jafnlíklegt er, að hallinn á
næsta ári verði ámóta og í ár, þegar upp verður staðið.
Ríkisstjórnin sagðist fyrr á árinu ætla að eyða halla á
ríkisrekstrinum á þremur árum. Sú afstaða er ekki verj-
andi, þótt fjármagna eigi hallann með lántökum
innanlands. Enn sem fyrr kemur í ljós, að landsfeðurn-
ir eru ekki vaxnir þeim vanda að skera ríkisbáknið
nægilega niður, til þess að hér verði þokkalegt efna-
hagsástand.
Af nýmælum, sem fram koma, ber skatt á innfluttar
olíuvörur hæst. Fjármálaráðherra segir, að skatturinn
muni skila ríkissjóði 600 milljónum króna. Hann telur,
að þjóðarbúið hafi til þessa hagnazt um tvo milljarða
króna á lækkun verðs á þessum vörum. Því sé rökrétt,
að ríkið hirði eitthvað af þessu.
Þessi nýja skattlagning er hættuleg. Ekki verður
annað ráðið en hún muni keyra upp verð á bensíni, þar
sem almenningur hafði glaðzt um sinn, þegar hluti
lækkunar erlendis kom fram í lækkun bensínverðs. Nú
verður verðið rifið upp, verðbólgan eykst. Launþegar
munu í vetur reyna að endurheimta þann kaupmátt, sem
við þetta tapast. Olíuverð rýkur upp. Útgerðarmenn eru
undrandi og reiðir. Það mun þýða, þegar fram í sækir,
að fiskverð hækkar. Hækkun fiskverðs veldur því, að
kröfur um gengisfellingu til að bjarga stöðu fiskvinnslu
munu verða háværari. Með olíuskatti kann ríkisstjórn-
in að vera að kalla yfir sig og þjóðina meiri verðbólgu
en ella, meiri launahækkanir og meiri fellingu gengis-
ins.
Fjármálaráðherra stærir sig af lækkun tekjuskatts
um 300 milljónir, sem boðuð er í frumvarpinu. Þetta er
þó lítið skref og þýðir svik við loforð, sem ríkisstjórnin
gaf fyrir þremur árum. Þá var sagt, að afnema ætti tekju-
skatt af almennum launatekjum í áföngum á þremur
árum. Fyrsta árið var stigið skref með lækkun tekju-
skattsins um 600 milljónir. Annað árið var ekkert gert.
Nú er lækkunin aðeins innan við 10 prósent af þeim
tekjuskatti, sem einstaklingar bera. Þetta er ekki til
að hrósa sér af, heldur einber blekking.
Þannig eru stærstu fréttirnar um fjárlagafrumvarpið
neikvæðar fyrir landsmenn. Kjarasamningar í vetur
hljóta að verða erfiðari en menn vonuðu, að þyrfti að
vera. Ríkisstjórnin stendur ekki við að leggja sitt af
mörkum til að bæta ástandið, heldur stofnar í hættu
þeim árangri, sem náðst hefur.
Haukur Helgason.
„Kröfluvirkjun. offjárfestingar i ýmsum greinum atvinnulifsins, óskynsamlegar orkuframkvæmdir og fleira og fleira
eru minnisvarðar um tækifæri sem við höfum glatað á síðasta áratug."
Framfarir eða
glötuð tækifæri
Þjóðartekjur á mann hækkuðu á
siðustu 10 árum um 17%—25% eftir
þvi við hvaða ár er miðað. Meðal-
vöxtur þjóðarteknanna var
1,6%~2,3% á ári. Þessar tölur eru
vísbendingar um hversu mikið lífs-
kjörin hafa batnað á síðastliðnum
áratug. Við getum kallað þessi ár
áratug hinna glötuðu tækifæra.
Mikið fj'árfest
Mikið var íjárfest á þessum árum.
Þjóðarauðurinn á mann jókst um
33%-34% eða um tæp 3% á ári að
meðaltali. Þjóðarauðurinn mælir
allt það sem við höfum fjárfest {
gegnum tiðina. Þegar þjóðartekj-
umar aukast ekki jafhhratt og
þjóðarauðurinn gefur það til kynna
að fjárfestingar okkar hafi ekki ver-
ið skynsamlegar. Það þýðir að
framleiðni fjármagnsins hefur verið
að minnka. Við hefðum auðveldlega
átt að geta aukið tekjur okkar á síð-
asta áratug um 3% að meðaltali á
ári.
Kröfluvirkjun, offjárfestingar i
ýmsum greinum atvinnulífsins, ó-
skynsamlegar orkuframkvæmdir og
fleira og fleira eru minnisvarðar um
tækifæri sem við höfum glatað á síð-
asta áratug. Hefði því fé sem fór til
þessara fjárfestinga verið varið til
arðbærra hluta væri ástandið mun
betra en það er.
Framleiðni þjóðarauðsins
En skynsamlegustu fjárfestingam-
ar hafa ekki aðeins í för með sér
aukna framleiðni vínnuaflsins. Sum-
ar fjárfestingar spara líka fjármagn.
Slíkar flárfestingar auka framleiðni
sjálfs þjóðarauðsins. Þvf ætti að vera
mögulegt að auka þjóðartekjumar
hraðar en þjóðarauðinn, ef fjárfest-
ingamar em sem allra skynsamleg-
astar og aðrar hvetjandi aðstæður
einnig fyrir hendi.
Það er athyglisvert að 3,5% meðal-
vöxtur þjóðartekna á ári gerir yfir
40% á 10 árum og 4% meðalvöxtur
hleðst upp í 48% á einum áratug.
Með því að skoða söguna í áratugum
sést hvað við erum að missa með því
að fjárfesta vitlaust og búa ekki vel
að atvinnulífinu. Það þarf engar út-
skýringar til þess að skilja hversu
auðveldara væri að lifa í landinu og
halda uppi menningu og velferð ef
kjörin bötnuðu um 40%-50% á ára-
tug í stað 17-25%.
Kjallariim
Vilhjálmur Egilsson
formaöur SUS
Framfaraáratugurinn
Höfuðmarkmið stjómmálamanna
í efnahagsmálum á næstu árum á
að vera að tryggja að næstu tíu ár
verði áratugur framfara en ekki ára-
tugur hinna glötuðu tækifæra.
Þjóðartekjur á mann á næsta áratug
verða að aukast um 40%-50%. Við
verðum að komast út úr 17%-25%
farinu.
Búa verður þannig að atvinnulíf-
inu að stjómendur og starfsfólk finni
hag sinn í því að leggja sig ffam við
að auka framleiðni og verðmæta-
sköpun. Verðmætin verða til á
vinnustöðunum og þar verða þeir
að fá að njóta verka sinna sem ná
árangri. Hér skiptir fyrst og ffemst
máli að skattar séu ekki svo háir
að þeir refsi fólki fyrir að vinna og
að undanþágu- og frádráttarreglur
séu ekki hvetjandi fyrir eyðslu og
bmðl. Stjómmálamenn verða að
leyfa fólki að vinna og koma sér
áffam.
Frelsi og ábyrgð
Treysta verður ffelsi einstakling-
anna til orða og athafna. En jafn-
framt verður að gera kröfu til þess
að ábyrgð fylgi gerðum. Fólk verður
að fá að spreyta sig og uppskera
þegar vel gengur. En án ábyrgðar á
eigin gerðum fæst engu breytt þegar
miður tekst til. í þjóðfélagi framfara
er sífellt verið að gera tilraunir með
nýjungar í atvinnulífinu. Forsenda
þeirra er athafnafrelsið en ábyrgð á
eigin gerðum er til þess að skilja ffá
þær tilraunir sem takast og þær spm
mistakast. Stjómmálamenn verða að
leggja áherslu á athafnaffelsi en
þeir mega ekki láta fólk skjóta sér
undan ábyrgð.
Samkeppnin er nauðsynleg í þjóð-
félagi frsimfaranna. Lukka fólks í
atvinnulífinu verður að fara eftir því
hvemig gengur að uppfylla óskir
annarra. Þá fara saman velgengni
einstaklinganna og almennar fram-
farir. Þegar einum er hyglað á
kostnað annars er það fyrirboði
stöðnunar. Þess vegna verða stjóm-
málamenn að leyfa kostum sam-
keppninnar að njóta sín í atvinnulíf-
inu.
Er skynsemi öfgar?
Þannig má halda lengi áfram. En
flest af því sem þarf að gera til þess
að ná árangri er það sem einungis
má kalla gamaldags almenna skyn-
semi. Á síðustu 10 árum hefur þessi
almenna skynsemi hins vegar ekki
átt alltof mikið upp á pallborðið hjá
stjómmálamönnum. Það hefúr verið
miðlað alltof mikið málum við fram-
sóknarmenn allra flokka sem hefur
svo komið meira og meira niður á
okkur eftir því sem árin hafa liðið.
Það er seint hægt að vera öfgafull-
ur þegar almenn skynsemi er annars
vegar. Það verður að halda almenn-
ri skynsemi á lofti og þrjóskast við
þegar verið er að leggja til og fram-
kvæma hluti sem allir vita að draga
úr möguleikum okkar til þess að ná
árangri. Stjómmálamenn verða að
vera tilbúnir til þess að hugsa í
tveimur og þremur kjörtimabilum.
Þegar sjóndeildarhringurinn er að-
eins frá kosningum til kosninga
verða glötuðu tækifærin of mörg.
VUhjálmur Egilsson.
„Treysta verður frelsi einstaklinganna til
orða og athafna. En jafnframt verður að
gera kröfu til þess að ábyrgð fylgi gerðum.“