Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1986, Blaðsíða 10

10
FÖSTUDAGUR 31. OKTÓBER 1986.
Útlönd
Fahd konungur
með tögl og hagldir
Konungsfjölskyldan í Saudi-Arabíu óánægð með Yamani. VIII aukinn hlut á olíumörkuðum
Ákvörðun Fahds, konungs Saudi-
Arabíu, í gærmorgun um að víkja
Ahmed Zaki Yamani, olíumálaráð-
herra landsins, úr embaetti eftir
langvinna þjónustu kom óvænt og
hefur vakið athygli.
Yamani var búinn að vera olíu-
málaráðherra Saudi-Arabíu í 24 ár
og helsti frammámaður og skipu-
leggjandi OPEC, samtaka olíufram-
leiðsluríkja, eftir stofhun samtak-
anna.
Fréttaskýrendur telja brottvikn-
ingu Yamanis sýna það svart á hvítu
að í engu hefur dregið úr allsherjar-
valdi Fahds konungs og hann hafi
sem fyrr tögl og hagldir í landinu.
Telja þeir ennfremur að konungur-
inn og helstu ráðgjafar hans hafi
ekki verið allskostar ánægðir með
þróun olíusölumála innan OPEC að
undanfómu og ábyrgð Yamanis á
þeirri þróun.
Vilja aukinn hlut
Telja þeir að konungsfiölskyldan
vilji hlut Saudi-Arabíu meiri á olíu-
markaðnum, jafnvel þó slík aukning
á framboði leiði ömgglega til lækk-
andi heimsmarkaðsverðs og sé í
óþökk samstarfsríkja Saudi-Arabíu
i OPEC.
„Yamani á marga óvini í konungs-
fiölskyldunni og það er vitað mál
að konungurinn var ekki ánægður
með vemdarstefhu hans á verðlagn-
ingu olíu og vildi að hann gætti
betur hagsmuna Saudi-Arabíu,“
sagði olíusérfræðingur einn er ekki
vildi láta nafhs sins getið.
Almennt hefur verið litið á Ya-
mani sem samnefnara stöðugleika á
olíumarkaðnum, er frekar hafi að-
hyllst samvinnu OPEC-ríkja á sviði
verðlagningar en frjálst framboð og
þar af leiðandi harðvítugt verðstríð.
„Ég efast um að valdakjaminn í
Saudi-Arabíu kunni að meta hvað
Yamani hefur gert fyrir þá,“ sagði
Morris Adelman, olíusérfræðingur
hjá Massachusetts Institute of
Technology, er brottvikning Ya-
manis var kunngjörð. Spáði Adel-
man auknu ósamræmi í stefhu
Saudi-Arabíu í olíumálum, er yrði
konungdæminu til tjóns er fram liðu
stundir.
Yamani var í forystu OPEC-ríkja
árið 1973 er þau drógu verulega úr
framboði olíu á heimsmarkaði og
ollu áður óþekktri hækkun á olíu á
heimsmarkaði, með tilheyrandi olíu-
kreppu á Vesturlöndum.
Eftir verðhmn á olíumarkaðnum
undanfama mánuði sökum vaxandi
framboðs og aukna efriahagskreppu
á meðal OPEC-ríkja í kjölfarið, varð
Yamani brátt helsti talmaður sam-
vinnu olíuframleiðsluríkja um
Umsjón:
Hannes Heimisson
framboð olíu og kvað einingu þeirra
ógnað ef samtök þeirra næðu ekki
samkomulagi um sameiginlegt fram-
leiðsluhámark.
Undanfama mánuði hafa olíu-
málaráðherrar samtakanna átt með
sér hvem maraþonfundinn á fætur
öðrum í Genf þar sem ræddar hafa
verið leiðir til að minnka framboðið.
Tókst OPEC að lokum að hækka
ögn heimsmarkaðsverð sökum tíma-
bundinna takmarkana á framleiðslu,
en hækkunin var langt frá því að
nálgast verð það er OPEC-ríki höfðu
fyrr fengið fyrir framleiðslu sína.
Haft er eftir sérfræðingum er fylgst
hafa með þróun markaðarins að
undanfómu að nú eftir brottvikn-
ingu Yamanis megi enn á ný búast
við vaxandi óeiningu olíufram-
leiðsluríkja, ekki síst ef Saudi-Arab-
ía kýs að fella úr gildi framleiðslu-
takmarkanir er hún hafði fyrr
samþykkt undir forystu Yamanis.
Ljóst er að ef Saudi-Arabía eykur
framleiðslu sína veldur slíkt enn á
ný vaxandi olíuframboði og frekari
verðhruni.
Alþjóða samskipti I Kaliforníu
Eftirmaður Yamanis í embætti ol-
fumálaráðherra, Hisham Nazer, er
að auki kemur til með að halda fyrri
embætti sínu sem ráðherra skipu-
lagsmála, er gamalgróinn og þraut-
reyndur embættismaður í stjómkerfi
Saudi-Arabíu.
Nazer hlaut mastersmenntun i al-
þjóða samskiptum og stjómmála-
fræði við Kalifomíuháskóla og hefur
á undanfömum árum komið víða við
í ráðuneytunum í Riyadh.
Nazer er ekki með öllu ókunnur
olíumálunum og gegndi meðal ann-
ars embætti aðstoðarolíumálaráð-
herra frá 1962 til 1968, auk þess að
Enginn skyldi lengur efast um alls-
herjarvald Fahds konungs I Saudi-
Arabíu segja fréttaskýrendur, og
telja brottvikningu Yamanis olíu-
málaráðherra lýsa óánægju kon-
ungs með skertan hlut Saudi-Arabíu
á olíumörkuðum heimsins.
hafa verið nefndarmaður í svoköll-
uðu olíumálaráði undir forsæti
Fahds konungs, er hefúr æðstu
stjóm með olíuframleiðslu í landinu.
„Nazer er hluti af æðsta valda-
kjamanum og er búinn að hafa
veruleg áhrif í langan tíma, en er
þó ekki eins vel þekktur og Yamani
á meðal þeirra er fylgjast með olíu-
málurn," segir bandarískur olíusér-
fræðingur er kynnst hefur Nazer.
Baukur L. Haukæcn, DV, Kaupmannahcéí:
Nýlega kom fram frétt þess efhis
að fbúar Orkneyja og Shetlandseyja
norðan við Skotland óskuðu eftir að
heyra undir danska konungsríkið á
ný;
Á níundu öld hertóku norskir vík-
ingar eyjamar og vom þær undir
stjóm sjálfstæðra jarla þar til 1380
er þær féllu undir dansk-norska kon-
ungsríkið. Árið 1469 veðsetti
Danakonungur, Kristján I„ eyjamar
í reiði sinni. Þurfti hann að tryggja
heimanmund Margrétar dóttur
Umsjón:
Ingibjörg Bára Sveinsdóttir
sinnar er giftist Játvarði III., kon-
ungi Skota.
Veðið var aldrei leyst út og hefur
lengi ríkt óvissa um undir hverja
eyjamar í raun heyra. Fram á miðja
átjándu öld var töluð norsk mállýska
á Orkneyjum og á eyjunum er mikið
um dönsk-norsk ömefhi. Á Orkn-
eyjum em um tuttugu þúsund íbúar
og einnig á Shetlandseyjum.
Gleymdar eyjar
Að baki óskar eyjaskeggja um að
heyra á ný undir danska konungs-
ríkið er langvarandi óánægja með
stöðu eyjanna innan breska kon-
ungsveldisins. Það sem fyllti mælinn
var ákvörðun stjómarinnar í Lond-
on um að reisa kjamorkúver á
eyjunum. Segja eyjaskeggjar að
hingað til hafi eyjamar verið nánast
gleymdur hluti Bretlands og litið á
íbúana sem annars flokks fólk. Nú
séu eyjamar hins vegar nógu góðar
og mikilvægar. Auk þessa sé mið-
stýringin mikil og fari oft út í öfgar
og það skrifstofuveldi er henni fylg-
ir. Lýsandi dæmi er þegar bruni
verður á eyjunum. Þá segja reglum-
ar að sá er gerir slökkviliðinu
viðvart eigi að hringja til Aberdeen
í Skotlandi. Síðan sjái brunayfirvöld
í fyrstu vom eyjaskeggjar ekki hrifnir af þvi að fá olíuiðnað á eyjamar en sættu sig þó við það þar sem atvinnutækifærum fjölgaði.
þar um að gera slökkviliði staðarins
viðvart. Hafa mörg hótel bmnnið til
gmnna á eyjunum.
Þrátt fyrir óánægjuna em eyja-
skeggjar að hluta til háðir breska
ljóninu efnahagslega. Eini iðnaður-
inn er olíuiðnaður. 1 fyrstu var fólk
ekki hrifið af því að fa olíuiðnað á
eyjamar en þar sem þrjú hundmð
manns fengu vinnu var gefið eftir.
Heim til Danmerkur
Óskir um að heyra undir Dani á
ný hafa heyrst einna hæst á Orkn-
eyjum. Þar em samtök er nefhast
„Heim til Danmerkur" og hafa þau
sent undirskriftalista til Margrétar
drottningar með ósk um að heyra
undir stjóm hennar á ný. Margur
lítur líklega á þetta sem einhvers
konar spaug en íbúum eyjanna er
alvara. Ef þeir ná ekki markmiði
sínu hafa þeir í það minnsta ógnað
stjóminni í London.
En þeir ætla sér að ná fram vilja
sínum. Vonast þeir til að ná sömu
stöðu innan danska konungsríkisins
og Færeyingar og Grænlendingar
hafa fengið og bæta því við að þeim
geðjist mjög vel að skandinavískum
aðstæðum. Má þar nefna stefnu í
félagsmálum, náttúmvemdarmálum
og fiskveiðimálum. fbúar eyjanna
segja einnig að þeir séu mjög ólíkir
Skotum og því geti þeir alveg eins
heyrt undir danska stjóm.
Skattar og viskí
Eina áhyggjuefni þeirra er
skattaálagning Dana á áfengi en eft-
ir því sem heimildarmenn á eyjunum
segja hafa hinir tveir viskíframleið-
endur eyjanna uppi áætlanir er
myndu leysa þá undan slíkum álög-
um ef...
Breska stjómin segist ekki vera
tilbúin til að láta af hendi Orkneyjar
og Shetlandseyjar fyrst um sinn enda
áætlanir uppi varðandi kjamork-
una. Eyjaskeggjar hafa aftur á móti
beðið danska utanríkisráðuneytið
um að reka aðskilnaðarmál sitt fyrir
Alþjóðadómstólnum í Haag. Verður
athyglisvert að fylgjast með við-
brögðum gamla heimsveldisins í
þessu máli.
Heim til þín, Danmörk
Shetiandseyjar og Orkneyjar vilja aftur undir danska sljóm