Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1986, Side 45

MÁNUDAGUR 22. DESEMBER 1986.
45
Ekki öll þar sem hún er
_____Meiming
lesin
Pétur Eggerz:
ÆVISAGA DAVIÐS, 212 bls.
Útgefandl Skuggsjá 1986.
Við fyrsta tillit á kápu kemur
manni í hug að þessi bók sé ein grein
hins gilda meiðs æviminninga í bó-
kaútgáfu þessa árs og allra ára en
þegar spjaldinu er lyft blasir við orð-
ið skáldsaga undir aðalheiti á titil-
síðu. Manni flýgur þá í hug að
höfundur hugsi með sér: Allur er
varinn góður - og líklega ekki van-
þörf á. Fletti maður titilblaðinu
kemur annar fyrirvari og ekki minni:
„Þær persónur og þeir atburðir, sem
greint er frá í þessari bók, eru alger
hugarsmíð höfrmdarins.“ Já, hest að
taka af allan vafa.
Pétur Eggerz hefur gegnt störfum
í utanríkisþjónustu íslendinga meg-
inhluta starfealdurs síns og ritað að
minnsta kosti einar þrjár bækur um
þann feril án þess fyrirvara sem nú
er hafður. Og hvað sem um fyrirvar-
ann má segja eru þeir að minnsta
kosti samlandar, sendiherrann og
áður hinn óttalegi leyndardómur
sem ekki má hafa orð á, jafnvel ekki
í skáldsögu.
Siðan liggur leiðin til Þýskalands
og þá yfirskyggir ástin sendiherrann
frá Sagnalandi og gerist leiðsögu-
maður hans um grafgötur þýskrar
þjóðarsálar. Sú könnunarferð og
niðurstöður hennar verður býsna
forvitnileg fyrir lesandann og athug-
anir höfundar á afetöðu þýsku eftir-
stríðsþjóðarinnar til Hitlers og tíma
hans eru líklega mestur fengur úr
þessu ritverki. Þar er sitthvað fallið
til betri skilnings þeim lesanda sem
hefur aðeins nasasjón af þýsku þjóð-
inni fyrir.
Tvö viðhorf vegast á
Loks liggur leið Davíðs heim til
Sagnalands í fylgd fulltrúa hinnar
þýsku þjóðarsálar, og hann gengur
með honum um garða, þar sem
æskusaga hans er leidd fyrir sjónir
lesanda og þessi tvö lífeviðhorf látin
vegast á. Þetta er býsna álitlegt form
& .. v -:wv. •
Pétur Eggerz - „starfsferillinn óneitanlega líkur".
skáldsögupersónan sem nú birtist
okkur - báðir Sagnlendingar, og
starfeferillinn óneitanlega líkur að
áföngum.
Á dularvegu
Ævisaga Daviðs gerist í New York,
Þýskalandi og Sagnalandi, með við-
komu í London. Sagan hefet með
fisksölu í Þýskalandi á stríðsárun-
um, víkur sér síðan vestur um
Atlantsála um sinn, þar sem Davíð
lendir í nokkurri sálarkreppu og leit-
ar á dularvegu sér til lausnar.
Raunar er of margt sagt í hálfkveðn-
um vísum eða gefið í skyn til þess
að lesandi geti áttað sig á refilstigum
þeim sem hrella Davíð. En þar er
eitthvað gruggugt og kannski nóg
sagt fyrir þá sem til þekkja. Það er
aðeins orðað svona. „Davíð, þú veist
of mikið, þú verður að fara frá Amer-
íku eins fljótt og auðið er“. En hvað
það er sem Davíð veit er eftir sem
til samanburðarins en frásögnina
vantar safa og dýpt - jafnvel glóð -
til þess að hún hrífi. Hún tekur jafn-
vel á sig mynd skýrslu eða viðtals
þar sem Davíð svarar grunnfæmum
spumingum hins þýska fulltrúa og
hagræðir-þeim til þess eins að geta
rakið sviplitla bemskuslóð. Upp-
skeran verður þýsk aðdáun á töfrum
Sagnalands en ekki sér nema að litlu
leyti í kviku þeirra hughrifa.
Þetta er satt að segja harla óvenju-
leg skáldsaga á marga lund, bseði
að innihaldi og frásagnarhætti. En
hver getur gert kröfu um ákveðið
snið eða efhistök skáfdsögu nú á
dögum? Og hvar eru mörkin milli
hugarheims og reynsluveraldar?
Þau em að minnsta kosti vand-
fundin í þessari sögu og er ekki um
að fást. Hér virðist ekki heldur fylgt
neinu ákveðnu skáldsögumynstri og
lítt hirt um þótt línan sveiflist milli
skáldsöguforms og minningastíls.
Málfar slétt og fellt
Sagan er líka ýmist sögð í þriðju
persónu Davíðs og fyrstu persónu
höfundar að þvi er virðist. Á sög-
unni má finna ýmsa hnökra en líka
ýmislegt af betra tagi. Hér em
sjaldnast miklar málalengingar,
Bókmenntir
Andrés Kristjánsson
stillinn allt að því knappur á stimd-
um. Setningar em stuttar og málfar-
ið slétt og fellt, víða fallegt tungutak
og jafnvel snjallt.
Þótt varla verði sagt að djúpt sé
kafað í kviku sögunnar, og benda
megi á sitthvað sem varla er nógu
skýrt eða skilgreint, er margt sem
ýtir við lesanda og hvetur hann til
að skyggnast bak við orðin og gera
sér sjálfur hugmyndir um orsakir og
afleiðingar. Hvorki söguefiii né svið
eiga sér margar hhðstæður í ís-
lenskri skáldsögugerð - reynslu
stjómarsendimanna á erlendri
grund. Þeir em auðvitað líkir öðm
fólki en þessi saga segir okkur þó
að þar ber ýmsa nýlundu við og för-
in liggur ekki um íslenskar alfara-
leiðir. Þessi reynsla setur líka mark
sitt á mennina og stefnir þeim í
ýmsan voða en kennir líka varúð
og fótaforráð. Sagan er því viðhorfi
trú.
Eins og ráöin gáta
Þó að manni finnist að loknum
lestri að sagan hafi verið naum við
lesandann, og varla lyft tjaldinu eins
og henni bar, verður hún þó býsna
fastheldin og áleitin og vekur um-
hugsun um margt það sem ekki er
sagt berum orðum. Hún víkur ekki
frá manni eins og ráðin gáta. Og
verið gæti að einstök orð hennar og
atvik leituðu á hugann síðar og les-
andinn spyrði sjálfan sig: Hvað átti
hann annars við með þessu, - eða
hinu og eitthvað skýrist ef til vill
síðar? Og örðugt er að trúa því að
Davíð sé ekki nákomnari höfundin-
um að yfirbragði og gerð en fyrirvar-
amir greina frá. Ekki er ótrúlegt að
einhver lesandi sitji hljóður um
stund þegar hann hefur lokað bók-
inni og hugsi sem svo: Þetta er
kynleg skáldsaga og varla öll þar
sem hún er lesin. En em það ekki
einmitt bestu sögumar?
A.K.
■íslensk bókamenning
er verðmæti'
Skuggar feðranna í þýðingu Guðmundar
Daníelssonar og Jerzy Wielunski er eftir
frægasta skáld Úkraínu, Mykhailo M. Kot-
sjúbinski (1864-1913) og mun vera fyrsta rit-
verk hans sem þýtt er á íslensku. Sögusvið er
bændabyggð í Suðvestur-Úkraínu í Karpat-
afjöllunum. Þetta er ástar- og bændal ífssaga.
Leyndarmál Laxdælu er önnur bókin í flokkn-
um íslensk ritskýring sem dr. Hermann Páls-
son prófessor í Edinborg hóf þegar Uppruni
Njálu og hugmyndir kom út 1984. Fjallar
Hermann í hinni nýju bók sinni um athygl-
isverða staði í Laxdælu sem er eitt ágætasta
og frægasta listaverk íslendingasagna.
Rannsóknarferðir þær er hér segir frá tókst
Stefán Stefánsson skólameistari á hendur
1888-1896 þegar hann ferðaðist víða um
héruð og óbyggðir til að kanna grasafræöi
íslands. Dró hann saman með þeim rann-
sóknum föng aö hinu merka riti sínu Flóru
íslands sem opnaði almenningi innsýn í
leyndardóm eins þáttar íslenskrar náttúru.