Dagblaðið Vísir - DV - 02.04.1987, Blaðsíða 19

FIMMTUDAGUR 2. APRÍL 1987.
19
Merming
Prófkjör, flokksræði og frjálshyggja
Sigurlaug Bjarnadóttir
MEÐ STORMINN í FANGEÐ
Fjölvaútgáfan, Reykjavík 1986
Stjómmálabarátta hefur gjaman
verið harðari á Vcstfjörðum en ann-
ars staðar, hvort sem það er vegna
þess að heimamenn láta hina úíhu
náttúru í kringum sig hafa á sig
áhrif eða af þvi að skapheitir sjó-
menn af suðlægum slóðum hafa í
laumi blandað við þá blóði. Nú hefur
frú Sigurlaug Bjamadóttir frá Vig-
ur, sem var um skeið þingmaður
Vesffrrðinga fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn, gefið út bók um eina orrustuna,
en hún var háð fyrir þingkosning-
amar 1983. Þá efndi uppstillingar-
nefnd ekki til prófkjörs, heldur setti
frúna formálalaust út af framboðs-
lista flokksins, en hún fór við svo
búið í sérframboð og náði ekki kjöri,
Töggur í frú Sigurlaugu
Hugsunin er of sundurlaus, stíllinn
ekki nægilega bragðmikill og tilefn-
ið fullítið, til þess að þetta sé góð
bók, og af einhverjum óskiljanlegum
ástæðum hefur frú Sigurlaug valið
henni sama heiti og félagshyggju-
frömuðurinn Brynjólfur Bjamason
ritgerðasafhi sínu í þremur bindum.
En ritið ber þó vott um einlægni frú-
arinnar, kjark hennar og karl-
mennsku. Það em töggur í henni
eins og fleiri Vestfirðingum. Bókina
má líka hafa til marks um ramma
íhaldssemi hennar, sem getur verið
öllum holl, en jaðrar stundum við
þröngsýni. Hér langar mig til að fara
nokkrum orðum um þrjú meginat-
riði þessa rits: að prófkjör hafi verið
æskilegt og nauðsynlegt með vest-
firskum sjálfstæðismönnum árið
1983, að frúin hafi barist eins og
hetja við „flokksvaldið" og að fram-
andleg fijálshyggja ógni nú Sjálf-
stæðisflokknum.
Leiða prófkjör til skynsam-
legrar niðurstöðu?
Eg treysti mér ekki til að meta,
hvort prófkjör hafi verið æskilegt
og nauðsynlegt með vestfirskum
sjálfstæðismönnum árið 1983. En
ástæðan til þess, að þá var ekki efht
til prófkjörs, kann satt að segja að
hafa verið sú, að Matthías Bjama-
son ráðherra hafi efast um fylgi sitt
fremur en að valdamönnum vestra
hafi staðið einhver stuggur af frú
Sigurlaugu. Það kom í ljós fjórum
árum síðar, að fylgi Matthíasar
hrökk naumlega fyrir fyrsta sætinu.
Hinu getum við öll haft einhverja
skoðun á, hvort prófkjör leiði að
öllu jöfhu til skynsamlegrar niður-
stöðu, en með því á ég við, hvort
takist betur í prófkjörum en tiltölu-
lega fámennum nefndum að stilla
upp framboðslista, sem sé í senn sig-
urstranglegur og skipaður með þeim
hætti, að allir flokksmenn sætti sig
við hann. Ég hef skipt um skoðun á
því máli. Reynslan sýnir að mínum
dómi, að prófkjör eru oftar en ekki
óheppileg. Þau vinna gjaman slétt-
málir samnefharar og fjölmiðlungar
fremur en ótvíræðir foringjar. Þar
sem þetta er vinsælda- fremur en
hæfileikakeppni, eiga ungir menn,
en bráðefhilegir, oft mjög erfitt upp-
dráttar. Jón Þorláksson forsætisráð-
herra féll sem kunnugt er margoft,
áður en hann komst á þing. Dr.
Bjami Benediktsson var valinn
frambjóðandi af forystumönnum
Sjálfstæðisflokksins (þar á meðal
Jóni), en ekki í prófkjöri. Og öllum
er í fersku minni, hvemig fór nýlega
fyrir dr. Vilhjálmi Egilssyni í próf-
kjöri Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vfk.
Barðist frú Sigurlaug við
flokksræðið?
Frú Sigurlaug kvartar sáran í bók
sinni um flokksvald og flokksræði.
Miðstjóm hafi til dæmis ekki leyft
henni að bjóða fram undir listabók-
stafnum DD, og Sjálfstæðisflokkur-
inn hafi barist gegn sérframboði
hennar. Ég skal játa, að mér finnst
afstaða miðstjómar flokksins eðli-
leg. Þótt frúin hafi hugsanlega haft
eitthvað til síns máls (og mér finnst
skrýtið, að uppstillingamefnd skyldi
Sigurlaug Bjamadóttir.
ekki einu sinni tala við hana, fyrr-
verandi þingmanninn, áður en hún
var sett út af listanum), neitaði hún
síðan óneitanlega að hlíta settum
reglum og ákvörðunum flokksins.
Við lifum sem betur fer í frjálsu
landi, og þess vegna gat auðvitað
enginn lagt þá kvöð á frú Sigurlaugu
að hlíta reglum flokksins. En henni
hefði satt að segja ekki átt að koma
á óvart, að flokkurinn væri lítt hrif-
inn af því, að hún byði fram gegn
honum!
Frú Sigurlaug hefði haft áhyggjur
af annars konar flokksræði, hefði
hún örstutta stund getað leitt hug-
ann að einhverju öðm en því, sem
sneri beint að henni sjálfri. Ég á við
hið mikla úthlutunar- eða skömmt-
unarvald, sem stjómmálaflokkamir
hafa fram að þessu haft í krafti pól-
itískra afskipta af peningamálum.
Það er óheilbrigt og illt til þess að
vita, þegar einstaklingar, fyrirtæki
eða jafhvel heilu byggðarlögin geta
ekki staðið á eigin fótum, heldur
þurfa að setja allt sitt traust á fyrir-
greiðslumenn og flokksskírteini.
„Sjálfstæði er að sækja það eitt til
annarra, sem maður getur borgað
fullu verði,“ sagði reykvískur smá-
kapítalisti einu sinni í samtali við
Matthías skáld Johannessen, og
segja þau örfáu orð meira en margar
þykkar fræðibækur. Sem betur fer
hefur þetta verið að breytast síðustu
árin og eðlilegur peningamarkaður
verið að myndast á Islandi.
Sjálfstæðisflokkurínn
og frjálshyggjan
I síðasta kafla bókarinnar velur frú
Sigurlaug frjálshyggjunni sömu orð
og félagshyggjumenn gera: hún
merki „frelsi og rétt hins sterka til
að traðka á hinum veika í miskunn-
arlausri samkeppni" (bls. 174). Hún
kveðst ennfremur viss um, að stofn-
andi flokksins, Jón Þorláksson, hefði
ekki verið í flokki fijálshyggju-
manna, ef hann hefði enn verið uppi.
í því sambandi er ekki úr vegi að
rifja upp, sem Jón Þorláksson sagði
um frjálsa samkeppni; en það er öll-
um tiltækt í ritgerðasafiii hans, sem
ég gaf út árið 1985. Jón benti þar á
það (bls. 98), að andstæðingar frjálsr-
ar samkeppni vikju sér oftast undan
að tala um hana, en helltu í staðinn
Bókmenntir
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
úr skálum reiði sinnar yfir einhverja
ljóta hugsmíð úr eigin höfði.
Jón sagði síðan (bls. 99): „Og þegar
vér höfum nú í huga þá meginreglu,
að sérhver framleiðandi verður sjálfs
sín vegna að leggja alla stund á að
fúllnægja sem best þörfum annarra
(neytendanna og notendanna), þá
sjáum vér, að samkeppnin í fram-
leiðslu er i því fólgin, að sérhver
keppendanna reynir að þroska sem
best hæfileika sína og getu til þess
að fullnægja þörfum annarra.“ Og
Jón hélt áfram (bls. 100): „f hinni
sjálfvirku vél fijálsra viðskipta er
eiginhagsmunagæslan sá aflgjafi,
sem knýr hvert einstakt hjól, en af-
rek vélarinnar er framleiðsla til
fullnægingar alha þörfum.“ Ef þetta
er ekki fijálshyggja, þá veit ég ekki,
hvað fijálshyggja er!
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Fermingargjafir
í JL-húsinu
Rafdeild: Hárblásarar, 1000 W. Veró J'rá kr. 1.100,- Vasadiskó
Krullujárn. Veró frá kr. 599,- Feróaútvarpstæki
Úrval af horðlömpum. Veró frá kr. 882,- Vekjaraklukkur
Hljómtækjasamstæóur Hárlióunartæki („vöffiujárn") Sjónvarpstæki. Veró frá kr. 20.652,-, 14", stgr.
Ritfangadeild:
Vasatölvur
Pennasett
Úr
Myndavélar frá Kodak
Myndaalbúm
Kort og gjafapappír
Húsgagnadeild:
Unglingahúsgögn _
Skrifborðsstólar
Sængurfatnaður og væróarvoóir
Leóurstólar
Jll
KORT
WS4
UM( lllUUMIii)l llln
Jón Loftsson hf.
Hringbraut 121 Sími 10600
TEFLDU DJARFT OG
MÁTAÐU MEÐ ^Sc
EINU SKÁKTÖLVURNAR
í HEIMINUM SEM HAFA LEYFI
TIL AÐ BERA MERKI ÞESS.
'FIDE1
STYRKLEIKAR FRÁ 1400 - 2100 + ELO STIG
ARMULA 23 2. hæð
108 REYKJAVÍK
SÍMI 687870
VERÐ FRA KR. 3.600