Dagblaðið Vísir - DV - 20.05.1987, Síða 5

MIÐVIKUDAGUR 20. MAÍ 1987.
5
Réttur einstaklingsins má ekki
skaða hagsmuni heildarinnar
Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri Vinnuveitendasambands islands, í yfirheyrslu DV
Það er ekki oft sem ræður manna
setja allt á annan endann. Það
gerðist þó á dögunum þegar Þórar-
inn V. Þórarinsson, framkvæmda-
stjóri Vinnuveitendasambands
íslands, setti fram hugmyndir sínar
um skerðingu á verkfallsréttinum
á aðalfundi sambandsins á dögun-
um. Verkalýðsfélögin eru byrjuð
að álykta gegn hugmyndum Þórar-
ins og eru sumar ályktanirnar æði
harðorðar. Vegna þessa máls var
Þórarinn V. Þórarinsson fenginn í
yfirheyrslu DV um þetta mál.
- Hver er ástæðan fyrir því að þú
settir þessar umdeildu hugmyndir
fram?
„Mér þótti nauðsynlegt að menn
færu að hugsa um hvemig þessum
samningamálum væri fyrir komið
og hvaða aíleiðingar blöstu við eft-
ir reynslu síðustu 2ja ára. Ég tel
að menn verði að setjast niður og
virða það fyrir sér hvort þeim
markmiðum hefur verið náð sem
að var stefnt og hvað það er sem
ógnar þeim. Ég held líka, eins og
ég sagði í erindi mínu, að verk-
fallsrétturinn, eins og honum er
beitt hér á landi, sé kominn úr takt
við tímann. Við sjáum ekki svona
beitingu verkfallsréttarins í nálæg-
um löndum. Hér er ég að vísa til
verkfallanna í vetur. Meginpunkt-
urinn, sem ég er að draga fram í
málinu, er spurningin um verð-
bólgu. Hvort hér er hægt að ná
svipuðu verðbólgustigi og í nálæg-
um löndum. Ég hef komist að þeirri
niðurstöðu að ef það á að nást verð-
um við að taka upp ný vinnubrögð
í samningum. Við horfum til þess
að laun eru um það bil 65%-70%
af þjóðartekjum. Það rokkar upp
eða niður um 2% til 3% milli ára
og ef menn keyra hraðar á kaup-
hækkanir heldur en verðmæta-
sköpun atvinnulífsins segir til um
á hverjum tíma þá verður verð-
bólga hér eitthvað allt annað og
meira en í nálægum löndum.“
- Ertu með þessu að segja að
vinnulöggjöfin sé orðin úrelt?
„Já, ég er sannfærður um að svo
er” Við skulum átta okkur á þvi
að þegar vinnulöggjöfin var sett
árið 1938 var hér á landi tiltölulega
fábrotið atvinnulíf, fáar stéttir og
þeir sem sóttu fram til bættra kjara
voru verkalýðsstéttirnar, félög
verkamanna og sjómanna. Nú er^
þetta breytt. Komnir eru til hópar
sérhæfðra starfsmanna sem geta
með litlum tilkostnaði valdið miklu
tjóni. Þeir hafa lykilaðstöðu til að
knýja fram góð kjör sér til handa.
Þessir hópar hafa ekki verið til-
búnir til að deila sínum styrk með
öðrum. Og alls ekki með þeim sem
minna hafa. Það er staðreynd að
hægt er að hækka laun einnar
stéttar til skamms tíma ef aðrir
hafa ekki styrk til knýja það sama
fram. Við höfum aftur á móti verið
að horfa upp á það að hver hópur-
inn á fætur öðrum hefur verið að
grípa til verkfalls, löglegs eða ólög-
legs, og þar erum við ekki að tala
um lágtekjuhópana i þjóðfélag-
inu.“
- Áttu hér við þá hópa sem fóru í
verkfall í vetur og vor?
„Einmitt. Ég á hér við þá hópa
sem hafa staðið best að vígi, hæst-
launuðu hópana í þjóðfélaginu."
- Ertu með þessu að segja að verk-
fallsrétturinn sé misnotaður?
„Alveg klárlega. Hann er misnot-
aður í þá veru að hann er ofnotað-
ur.“
- Ef farið yrði að þínum hugmynd-
um varðandi verkfallsréttinn, yrði
þá ekki líka að endurskoða og
þrengja rétt atvinnurekenda til
verkbanna?
„Það er alveg augljóst að þar
yrði eitt yfir alla að ganga.“
- Það hljóta að teljast eðlileg
mannréttindi að fólk leggi niður
vinnu ef það telur sig fá of lág laun
og vinnuveitendur þess vilja ekki
hækka þau. En hvar á þá að draga
mörkin? Á það að vera einhvers
staðar við miðju? Á að skerða verk-
fallsrétt þeirra hæstlaunuðu en
leyfa þeim lægstlaunuðu að fara í
verkfall?
„Ég treysti mér ekki til að svara
þessu og draga mörkin. Það sem
ég var að kalla eftir er það að við
verðum að fá einhverja sátt um
þessa hluti. Ég er að benda á að
stundum eru möguleikar á að
hækka laun í landinu um 2% til
4% en það fer eftir rauntekjuaukn-
ingu hverju sinni. Þegar vel hefur
árað eins og undangengin ár höfum
við talað um hærri upphæðir, eða
allt að 10%. En við getum ekki
talað í alvöru um að hækka öll
laun ár eftir ár um 20 til 30%. Við
höfum aftur á móti horft upp á ein-
staka hópa sigla fram og ætla sér
að bæta sinn hlut alveg sérstak-
lega, fóstrur, kennara, meina-
tækna, svo dæmi séu tekin. Allir
hafa þessir hópar talið að þeirra
störf séu vanmetin og að þeir hafi
dregist aftur úr. Það kom fram i
minu erindi að ef menn ætla að
lyfta launum fóstra, svo dæmi sé
tekið. þá verða aðrir hópar í þjóð-
félaginu að vera sammála því mati.
Það verður aldrei friður um að
hækka ákveðna hópa í launum
Yfirheyrsla
Sigurdór Sigurdórsson
nema aðrir séu því sammála og
miði sig ekki við það sem aðrir fá."
- Menn hafa spurt hvort þú hafir
talað þarna fyrir hönd Vinnuveit-
endasambandsins eða hvort þetta
voru þínar persónulegu hugrenn-
ingar?
,.í sjálfu sér hefur Vinnuveiten-
dasambandið sem slíkt ekki
markað sér neina sérstaka afstöðu
r þessum málum. Þetta var því ekki
ræða sem flytur stefnu samtak-
anna. Aftur á móti tók aðalfundur-
inn undir með mér með því að
álykta um nauðsvn á endurmati á
leikreglum á vinnumarkaði. Mín
ræða var öðru fremur hugleiðingar
um vandamál heldur en krafa um
einhverjar tilteknar brevtingar. Ég
hygg að allir innan Vinnuveitenda-
sambandsins séu sammála því að
ef við eigum að stefna í átt til meira
jafnvægis þá verðum við að ná
meiri friði um tekjuskiptinguna í
þjóðfélaginu en verið hefur. Verð-
bólgan fer ekki niður á viðráðan-
legt stig án þess."
- Ef við segðum að vinnulöggjöf-
inni yrði breytt eftir þínum
hugmyndum, myndi það ekki
breyta valdajafnvæginu á vinnu-
markaðnum og styrkja stöðu
atvinnurekenda í samningum og
veikja stöðu verkalýðshreyfingar-
innar?
„Það yrði röskun á valdajafn-
vægi gagnvart smáhópum, á því er
enginn vafi. Ég get nefnt sem dæmi
að á síðastliðnum vetri boðuðu 13
vélstjórar á Suðurnesjum verkfall,
sem hefði, ef af því hefði orðið, lam-
að starfsemi allra frystihúsa á
Suðurnesjum og þar með valdið
atvinnumissi um eitt þúsund starfs-
manna. Ef hugmvndirum eitthvert
lágmarkshlutfall starfsmanna í
hverri grein yrði að taka þátt í
verkfallsaðgerðum til þess að þær
kæmust fram þá væri verið að
skerða möguleika aðila eins og
vélstjóranna á Suðurnesjum til að
knýja fram brevtingar á sínum
kjörum sérstaklega. Ég tel að það
sé spurning hvort það sé ekki rétt-
lætismál. Af hverju eiga vélstjórar
í frystihúsum að hafa margfalt
sterkari stöðu til að knýja fram
launabrevtingar fyrir sig en fisk-
verkunarfólkið sjálft?"
- Áttu von á því að verkalýðshreyf-
ingin ljái máls á svona breytingum?
..Ég held að á næstu misserum
komi þessi mál æ meira inn í um-
ræðuna. verði hreinlega í brenni-
depli. Ef illa tekst til í samningum
á næsta ári eigum við á hættu að
lenda aftur inni i óðaverðbólgu-
dansi svípað því sem við höfum
upplifað. Ef það gerist þá hygg ég
að margur staldri við og spyrji: Er
ekki eitthvað annað skipulag
betra? Getum við ekki ákveðið
skiptakjör í þessu landi án svo
mikilla átaka? Ég held að þá spyrji
einnig margur hvort það sé lýðræð-
islegur réttur allra hópa. stórra og
smárra. að fá að slást. í öllum ríkj-
um er réttur einstaklingsins
takmarkaður við það að hann
skaði ekki hagsmuni heildarinnar.
Og ég held að verkfallsrétturinn
eins og honum hefur verið beitt
undangengin ár sé kominn á það
stig að skaða hagsmuni heildarinn-
ar."
- Þá áttu við verkföll smærri hópa,
eða hvað?
„Einmitt. smáhópa sem hafa hvað
sterkasta aðstöðu í þjóðfélaginu. I
febrúarsamningum 1985 var í raun
gerður heildarsamningur eins og
ég hef verið að tala um, það var
gerð sátt um það að reyna að ná
heildarmarkmiðum í kjaradeilum.
Undir það skrifaði öll verkalýðs-
hreyfingin og samtök opinberra
starfsmanna líka. Þau höfðu aftur
á móti komið í veg fyrir slíka sátta-
gerð 1984 með hörmulegum afleið-
ingum. 1 stórum dráttum gekk þessi
sátt eftir. Í desembersamningunum
í fyrra settum við okkur aftur
markmið, Alþýðusambandið og
Vinnuveitendasambandið. En þá
komu samtök opinberra starfs-
manna og voru ekki tilbúin að
vinna að þeirri sátt og kevrðu í
gegn allt aðra stefnu. Ég tek undir
það sem Þröstur Ólafsson sagði 1.
maí. það gengur ekki til lengdar
að reknar séu margar launastefnur
i landinu."
- Ertu ekki ad boða enn meiri mið-
stýringu í launamálum með þess-
um hugmyndum þínum?
„Ég hef verið ásakaður fyrir það.
Það er hins vegar misskilningur.
Ég tel það ekki eitt og hið sama
og miðstýringu að menn korni sér
saman með einhverjum hætti um
markmið í heildarþróun. Útfærslan
á þessum markmiðunt getur verið
mismunandi. Ég sé fyrir mér. ef
menn kæmu sér saman um heildar-
stefnu í launamálum. að unnt væri
á vinnustöðum eins og til að ntynda
Ríkisspítulunum að koma sér sam-
an um hvernig úr þvi yrði spilað
innan þeirra hópa sem þar vinna.
Svona vinnubrögð myndu að min-
um dómi verða til þess að hver
hópur færi að leita að því hjá sér
hvað betur mætti fara og hvort
hægt væri að hagræða með þeim
árangri að kaup fólks hækkaði."
- Þú nefndir það í ræðu þinni á
aðalfundinum að i landinu væru 322
stéttarfélög sem semja þarf við.
Hvað mvndi gerast ef allt sem heit-
ir samflot þeirra yrði úr sögunni
og hvert félag myndi vilja sernja
fyrir sig?
„Þá vrði bara um öngþveiti að
ræða. Það hljóta allir að sjá að það
væri ekki hægt. Allt sem heitir
launastefna væri þar með úr sög-
unni. Ef við erum að tala um að
verja kaupmáttinn og halda verð-
bólgu í skefjum þá erum við að
tala um lága prósentubreytingar
og velja kaupmáttinn í staðinn fyr-
ir krónutöluna. Það gerist ekki
nema verkalýðshreyfingin beri
gæfu til að sigla saman, marka sér
eina launastefnu og taka sjálf
ábyrgð á launahlutföllunum. Ef við
eigum að horfa upp á að svo haldi
fram sem var í vetur, þar sem hver
rær fyrir sig og allir segjast hafa
dregist aftur úr öllum, þá er engin
von til þess að friður verði á vinnu-
markaðnum um laun eða launa-
stefnu. Þar með væri öll von um
verðbólgu á svipuðu stigi og í ná-
grannalöndunum fyrir bí.“
-S.dór