Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.1988, Qupperneq 16

16
MÁNUDAGUR 11. JANÚAR 1988.
Frjálst, óháö dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁtS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð I lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Samdráttur
Tölur, sem eru smám saman að berast frá Þjóðhags-
stofnun, benda til þess, að samdráttur á þessu ári verði
meiri en fyrst var ætlað. Stofnunin er að koma saman
endurskoðaðri þjóðhagsspá. Saðan hefur breytzt frá
því, sem við var búizt, þegar þjóðhagsáætlun var gerð
síðastliðið haust og fjárlagafrumvarp lagt fram.
Nú stefnir í, að viðskiptakjör okkar við útlönd rýrni
meira en við var búizt. Breytingin hefur stafað af lækk-
un dollars, sem mikið af útflutningi okkar er bundið
við. Breytingin stafar einnig af því, að horfur í alþjóðleg-
um efnahagsmálum hafa versnað vegna lækkunar
hlutabréfa á alþjóðamörkuðum. Þetta þýðir, að hagur
manna hefur orðið erfiðari víða um lönd, og gjöldum
við þess, þegar að því kemur, að erlendir aðilar hugsi
sér kaup á okkar vörum. Þessar breytingar hafa mikil
áhrif hér heima og auka okkar vanda.
Þá virðist hér vera stefnt að minni þorskafla á nýbyxj-
uðu ári en fyrr var ætlað.
Þorskafli gæti þannig orðið 40 þúsund tonnum minni
en fyrr var tahð. Þessi minnkun gæti þýtt, að útflutn-
ingstekjur okkar yrðu 4-5 prósent minni, og þetta gæti
þýtt, að framleiðsla í landinu og tekjur þjóðarinnar yrðu
1-2 prósent minni en ætlað var. Rétt er að hvetja stjórn-
völd til að fara hægt í þorskafla og hlusta á ráð fiskifræð-
inga. En það þýðir, að tekjur, sem við. höfum til
skiptanna, minnka, þegar þorskafh minnkar. Þessi
vandi bætist við fyrrnefndan vanda, sem hlýzt af rýrnun
viðskiptakjara.
Fleira kemur til.
Við frekari athugun Þjóðhagsstofnunar mun hallinn
á viðskiptum okkar við útlönd reynast meiri en fyrr var
talið.
Viðskiptahalhnn virðist til dæmis hafa verið yfir 4
mihjarðar árið 1987. Áður hafði veriö búizt við, að við-
skiptahahinn hefði orðið 2,5 mihjarðar á síðasta ári.
Þessi breyting í reikningi þýðir, að við stríðum við miklu
meiri viðskiptahaha á yfirstandandi ári, 1988, en menn
höfðu áður búizt við. Við glímum sem sagt við meiri
skuldir en tahð hafði verið. Vandinn við að rétta efna-
haginn af verður mun meiri.
Vandamál okkar eru síður en svo upp talin með þessu.
Staða útflutningsatvinnuvega hefur orðið mjög erfið.
Tahð er vera 3-5 prósent tap á botnfiskvinnslu í heild,
og 7-9 prósent tap á frystingunni, sé hún tekin sérstak-
lega. Vandinn er mikih í uhafiðnaði. Þegar litið er á
horfurnar í heild sinni, að því síðasttalda meðtöldu,
sést, hvers vegna talað er um gengisfellingu krónunn-
ar. Gengisfelhng verður ekki umflúin til eihfðarnóns,
en hún yrði skammgóður vermir, ef fljótlega fylgdu
samsvarandi hækkanir á kostnaði, svo sem almenn
launahækkun. Þá þýddi þetta aðeins, að verðbólga
magnaðist.
í þessari stöðu efnahagsmála verður erfitt að semja
um kaup og kjör.
Horfa verður til þess, að síðustu ár hafa verið góð
og kaupmáttur hefur vaxið mikið. Við gætum því verið
betur búin en ella til að þola magurt ár.
Hætt er við, að ekki þýði að reyna að semja um enn
aukinn kaupmátt launa. Shkir samningar færu aðeins
beint í verðlag og gengisfellingu með tilheyrandi víxl-
verkunum.
Reyna verður að varðveita kaupmáttinn.
Haukur Helgason
„Samandregið þýðir þetta að undanþegið söluskatti er eða má gera: Skip. . .sem smíðuð eru innanlands,"
segir m.a i greininni.
Álitamál við laga-
setningu
Á Alþingi koma að sjálfsögðu oft
upp álitamál í starfi löggjafans.
Á þingi sitja margir lögfræðingar
og virðast mér ýmis álitamál ekki
síöur vefjast fyrir þeim en hinum
þingmönnunum sem ekki eru lög-
lærðir.
Til gamans ætla ég að gera hér
eitt áhtamál að umræðuefni ef ein-
hver hefði áhuga á að velta þvi fyrir
sér. Sérstakléga er svona mál
áhugavert fyrir löglærða menn.
Frumvarp til laga
um söluskatt
Nýveriö hefur verið til umfjöllun-
ar á Alþingi stjórnarfrumvarp til
laga um breytingu á lögum nr.
KjaUarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
þingmaður fyrir
Framsóknarflokkinn
10/1960 um söluskatt, með síðari
breytingum. Þetta hefur sjálfsagt
ekki farið framhjá neinum.
í þessu frumvarpi, sem nú er
reyndar orðið að lögum, er kveðið
á um undanþágur frá söluskatti og
heimildir til ráðherra til að undan-
þiggja söluskatt í ákveðnum tilvik-
um.
í 3. gr. 11. tölulið segir að t.d.
undanþegin söluskatti séu:
„Varahlutir, vélar og tæki fyrir
flugvélar, eftir ákvörðun fjármála-
ráðherra og með þeim takmörkim-
um og skilyrðum sem hann setur.“
Hreggviöur Jónsson, Borgara-
flokki, flutti síöan breytingatillögu
þess efnis að greinin tæki til skipa
og flugvéla.
Rjármálaráðherra upplýsti aö
þessi breytingatillaga væri óþörf
þar eð reglugerð væri í gildi er
heimilaði niðurfellingu söluskatts
af varahlutum, vélum og tækjum
fyrir skip. Sú reglugerð væri byggð
á heimildum sem þegar væru til
staðar í söluskattslögum.
Ég verð aö játa að hik kom á
mig. Komiö var að atkvæða-
greiðslu og lítill tími til stefnu og
áríðandi allra hluta vegna að af-
greiða söluskattslögin.
En spurningin, sem vaknaði í
mínum huga, var þessi: Ef Alþingi
fellir heimild til íjármálaráðherra
um að undanþiggja söluskatti vara-
hluti, vélar og tæki fyrir skip, getur
þá reglugerð, sem heimilar þetta,
staðið áfram?
Reglugerö og heimildir
í reglugerð nr. 486 um söluskatt
frá 1982 segir að úndanþegið sölu-
skatti sé:
í 17. tölulið: „Sala skipasmíða-
stöðva og annarra viðgerðaraðila á
efni og vélavinnu til skipaviðgerða.
Á þetta við um efni og vélavinnu
til viðgerða á bol skipa, föstum vél-
um, tækjum og munum sem telja
má venjulegt fylgifé skipa.“
í 18. töluliö: „Þegar efni tii skipa-
viðgerða er keypt hjá verslunum
eða öðrum aðilum, sem ekki annast
úrvinnslu þess eða niðursetningu
um borð í skipi, er heimilt að end-
urgreiða eigendum eða umráða-
mönnum skips söluskatt af hinu
keypta efni. Sama á við um sölu-
skatt sem greiddur er við innflutn-
ing skipseiganda sjálfs á efni eða
varahlutum til skipaviðgerða.“
Líklega nær þessi reglugerð til
að fella niður söluskatt af varahlut-
um, vélum og tækjum fyrir skip
eins og lagt var til með breytingatil-
lögunni þótt mér flnnist einhvern
veginn að segja mætti þetta í ein-
fáldara máh.
En hvað sem því Uður byggir
þessi reglugerð á eftirfarandi
ákvæðum í lögum sem endurtekin
eru í frumvarpinu. Hér er vísað til
frumvarpsins í stað eldri laga til
einfóldunar.
1. í 3. gr. frumvarpsins: Undan-
þegin söluskatti eru: 9. töluliður A
„Fasteignir, skip ogflugvélar. Und-
anþágan tekur aðeins til báta, sem
eru geröir út í atvinnuskyni og
flugvéla sem notaðar eru í flug-
rekstri."
2. töluliður B „Vinna við skipa-
og flugvélaviðgerðir."
2. Heimild til fjármálaráöherra
að fella niður eða endurgreiða sölu-
skatt samanher 4. gr.
1. töluliður „Efni, vinnu, vélum
og tækjum í skip og báta, sem smíð-
aöir eru innanlands. Má miða
endurgreiðslu við tiltekna fjárhæö
á rúmlest."
3.' Lokamálsgrein bæði 3. gr. og
4. gr. sem segir að ráðherra kveöi
nánar á um þaö sem fellur undir
undanþáguákvæði og um fram-
kvæmd.
Samandregið þýðir þetta að und-
anþegið söluskatti er eða má gera:
Skip, vinna við skip og efni, vinna,
vélar og tæki í skip og báta sem
smíðaðir eru innanlands.
Auk þess ákvæði til handa ráð-
herra til að kveða nánar á um hvað
fellur undir undanþágur sam-
kvæmt þessum greinum.
Það er út af fyrir.sig túlkunarat-
riði hvort heimildarákvæði lag-
anna eru næg til þess að standa að
baki undanþágunum sem ráðherra
setur í reglugeröinni. Mér þykir
það ekki einsýnt. Eigi að síður hef-
ur þessi reglugerð veriö í gildi frá
1982, byggð á nefndum lagaákvæð-
um. Mér vitanléga hefur enginn
gert við það athugasemdir.
Lagasetning og stjórnarskrá
Nú er það svo að stjórnarskrá
íslands kveöur skýrt á um að eigi
skuh leggja á skatta né breyta né
taka af nema með lögum. Þetta
ákvæði stjómarskrárinnar hafa
reyndar bæði Hæstiréttur og Al-
þingi túlkað mjög rúmt. Um það
vísa ég til athyglisverðrar bókar
Jóns Steinars Gunnlaugssonar
hæstaréttarlögmanns, Deilt á dóm-
arána.
Spurningarnar, sem vakna í
þessu máli, em margar.
1. Er reglugerðin í samræmi við
ákvæði laganna? Fer ráðherra í
reglugerðinni lengra en lögin
heimila?
2. Felli Alþingi í atkvæðagreiðslu
heimild til ráðherra um að fella
niður söluskatt af varahlutum,
vélum og tækjum fyrir skip, get-
ur þá reglugerðin staðið áfram?
3. Er það nægilegt aö ráðherra og
þingmenn lýsi yfir í atkvæða-
greiðslu að lagaheimild sé óþörf
vegna þess að reglugerð sé í gildi
er veiti heimildina og reglugerð-
in sé samkvæmt lögum sem séu
í gildi? Þýðir það að þingheimur
lýsi stuðningi við reglugerðina
og þar af leiðandi sé hún í gildi
burtséð frá því hvort hún raun-
vemlega sé byggð á nægjanlega
traustum lagaákvæðum?
Alþingi felldi breytingatillöguna.
Rétt er að ítreka að enginn ágrein-
ingur var um aö undanþiggja
umrædd atriði söluskatti.
Mín afstaða var þessi: Stjórnar-
skrá fslands kveöur svo á aö engan
skatt skuli leggja á né breyta né
taka af nema með lögum. Álþingi
og Hæstiréttur hafa túlkað þetta
ákvæði mjög rúmt. Eigi að síöur
þykir mér meira en orka tvímæhs
að reglugerðin geti staðið ef Alþingi
fellir thlögu um shka heimild til
ráðherra. Enginn ágreiningur var
um efnisatriði. Því taldi ég örugg-
ara til að tryggja framgang málsins
að samþykkja breytingatihöguna.
Guðmundur G. Þórarinsson.
„Á þingi sitja margir lögfræðingar og
virðist mér ýmis álitamál ekki síður
vefjast fyrir þeim en hinum þingmönn-
unum sem ekki eru löglærðir.“