Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1988, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 16. JANtJAR 1988.
15
Þaö fer víst ekki á milli mála aö
ríkisstjórnin á undir högg að
sækja. Þökk sé matarskattinum
margfræga. Eöa illræmda. Ráð-
herrarnir eru búnir að útskýra þaö
fyrir almenningi fram og aftur í
mörgum ræðum hversu þessi
skattur sé nauðsynlegur og hvern-
ig hann er liður í efnahagsráðstöf-
unum. Jón Baldvin segir að hann
sé forsenda fyrir réttlátara skatt-
kerfi. Þorsteinn segir að hann sé
til að rétta hallann á fjárlögunum.
Jón Sigurðsson gengur lengst og
segir að þegar frá líði komi í ljós
að matarskatturinn verði meðal
vinsælustu aðgerða þessarar ríkis-
stjórnar!
En hversu margar útskýringar
og röksemdir sem hafðar eru á lofti
situr hitt samt eftir að almenningur
í landinu, fólkið sem kaupir matinn
á hverjum degi, nær ekki upp í
nefið á sér fyrir reiði og vandlæt-
ingu. Heilagri reiði gegn þeim
áþreifanlegu og skyndilegu verð-
hækkunum sem blasa við á
verðmiðunum í búðunum. Lang-
sóttar útskýringar hrína ekki á
íslendingum þegar þeir finna til í
buddunni.
í verðbólgu síðasta áratugar
misstu neytendur verðskynið. Þeir
gerðu sér enga grein fyrir verð-
hækkunum og verðlagi enda hefði
það ært óstöðugan. Menn höfðu
ekki undan að eyða krónunum
áður en þær brunnu upp á bál-
inu og þjóðin var á handahlaup-
um til að forða sér undan eldsvoð-
anum.
En smám saman slotaði því
óveðri, neytendasamtök efldust,
verðlag komst í jafnvægi og sam-
keppni um neytendurna skapaði
þeim skilyrði til að læra á verðmið-
ana og bera saman kaup og kjör.
Neytendur voru sem sagt með á
nótunum. Og það eru þessir sömu
neytendur sem nú hafa orðið vitni
að stóra stökkinu í verðlaginu á
þeim vörutegundum sem enginn
getur án verið. Á matnum. Ríkis-
stjómin bendir á aö tollar lækki á
móti. En það eru ekki tollar af
matvælum. Það eru tollar af ýmiss
konar tækjum sem fólk kaupir sér
til munaðar eða einu sinni á
ævinni. Tollar af vellyktandi og
varalit, tollar af hljómflutnings-
tækjum 'og frystikistum. Jafnvel
tollar af byssustingjum og skrið-
drekum! Hvem varðar um slíkar
tollalækkanir þegar hann er að
kaupa í matinn dag hvem? Hvem
fjandann varöar fólk um tollalækk-
un á ilmúðuram og duftpúðum
þegar það þarf að brauðfæða sig
og sína?
Ótímabær skattur
Nei, það þarf enginn að undrast
þótt mögnuð reiði brjótist út af
völdum slíkrar skattheimtu. Það
má vel vera að viðskiptahallinn sé
mikill, fjárlagahallanum hafi þurft
að mæta eöa skattkerfið einfaldist
við fækkun á undanþágum frá
söluskatti. Hér hefur meira að
segja áður í þessum pistlum verið
tekið undir þau rök að skattsvindl-
ið þrífist í skjóli undanþáganna og
ástæðulaust sé að greiða niður mat
fyrir ríka fólkiö. En hér hefur líka
verið bent á það að matarskattur-
inn væri pólitísk tímasprengja
vegna þess að hann kemur á
óheppilegum tíma og er liður í gíf-
urlegum- skattahækkunum ríkis-
sjóðs í einu eða öðra formi. Að því
leyti var matarskatturinn í meira
lagi vafasamur af hálfu ríkisstjóm-
ar sem leggur alla áherslu á að
halda verðbólgunni niðri og mælist
til hófsamra kjarasamninga. Enda
hefur það komiö á daginn að mat-
arskatturinn er slíkur fleinn í holdi
launafólks og heimilanna í landinu
að hann sýnist ætla að kollvarpa
öllum vonum um friðsamlega
lausn kjaramálanna. Þær fréttir
berast til að mynda vestan af fjörð-
um að hugsanlegir samningar viö
vérkafólk hafi gjörsamlega
splundrast og orðið að engu eftir
að fólk uppgötvaði afleiöingar mat-
arskattsins.
Svo getur maður spurt: Leysir
það viðskiptahallann við útlönd að
lækka tolla á innfluttum vörum
þegar ódýrari innkaup frá útlönd-
um eru möguleg? Eru það trúverö-
ugar röksemdir að það sé liður í
baráttunni gegn verðbólgunni að
auka útgjöld ríkissjóðs um helming
og nota svo matarskattinn sem af-
sökun til að afgreiða hallalaus
íjárlög? Er einfóldun á skattkerfinu
einhvers virði ef sú einfóldun hefur
það í fór meö sér aö hækka sölu-
skattinn og auka útgjöld heimil-
anna? Hver er þaö sem vill þá
einfóldun? Kannske þeir sem inn-
heimta söluskattinn og hafa nú
betra tækifæri og stærri freistingu
til að stela honum undan. En ekki
þeir sem greiða hann og finna fyrir
honum í daglegum innkaupum.
Það eitt er víst.
Sitt hvort tungumálið
Ráðherrarnir halda því fram að
ríkissjóður bæti matarskattinn upp
með auknum niðurgreiðslum,
bamabótum og tryggingabótum.
Svo ekki sé nú talað um tollalækk-
anirnar sem á pappírunum í
ráðuneytunum eiga að vega upp á
móti matarskattinum. En það era
því miður ekki allir sem hafa böm
á sínu framfæri til að þakka ríkis-
stjórninni fyrir greiðann. Það eru
heldur ekki nærri allir sem þiggja
tryggingabætur hjá hinu opinbera
né heldur hafa efni eða þörf á því
að leggja í stórinnkaup á tollvörum
til að græða á útreikningunum í
hinu háa ráðuneyti. Sannleikurinn
er nefnilega sá að matarskatturinn
kemur við budduna á hverjum degi
en hitt sem ríkisstjórnin af örlæti
sínu leggur fram á móti er bara til
í formúlunum.
Allir frasarnir um viðskiptahall-
ann og {járlagahallann eru venju-
legu fólki óviðkomandi og
óskiljanlegir. Menn geta sett sig í
stellingar og orðið ráðherralegir í
framan og endurtekið alvöruna um
verðbólguna og hættuna sem er
framundan. En þeir tala þá ekki
tungumál sem almenningur skilur,
sem varla er von. Ríkisstjórnin
hefur haft dollarann á útsölu og
boðið sjálf upp á viðskiptahalla og
þenslu. Ríkisstjórnin hefur hækk-
að útgjöld ríkissjóðs um fimmtíu
prósent milli ára og mætir þeirri
aukningu með auknum skattaálög-
um. Það er hún sjálf sem hefur
búið til vandann en ekki fólkið sem
nú á að borga brúsann.
Mennirnir sem boðuðu samdrátt
1 ríkisbúskapnum, mennimir sem
predika lægri skatta, þetta eru
mennimir sem undanfamar vikur
hafa setið með sveittan skallann
við að lemja saman fjárlög sem
hækka upp fyrir allt velsæmi og
hafa bætt milljörðum króna í
skattaálögur á þjóðina. Og hæla sér
af! Er nokkur hissa þótt þjóðinni
blöskri og kjósendur hneykslist?
Stefnunni frestað
Hins vegar þarf þá heldur enginn
að vera hissa þótt þessir dáindis-
menn séu blóðugir upp fyrir axlir
við aö þenja út ríkisbáknið og
höggva mann og annan til að koma
sínum mönnum að í stásstofum
ríkisfjármálanna? Eins og það sé
sjálfsagðasti hlutur í heimi. Auð-
vitað átti Sverrir að fá bankastjóra-
stöðu í Landsbankanum, segja þeir
og snýta rauðu. Dettur einhverjum
í hug að ríkisbankarnir •stjórnist
af einhverju öðra en póhtík? Það
erum við sem stjómum bönkunum
og það eru okkar menn sem skilja
þarfir stjómmálanna. Að vísu er
það á stefnuskránni að fækka ríkis-
bönkunum vegna þpss að pólitísk
afskipti eru af hinu illa og ríkið á
ekki að vera með puttana í banka-
málunum. En það er bara ekki á
dagskrá nú. Það kemur seinna.
Alveg eins og allt hitt á að koma
seinna, skattalækkanir og sam-
dráttur í ríkisafskiptum og frelsi í
útflutningnum. Til að afnema póht-
ísku áhrifin.í ríkisbönkunum þarf
fyrst að auka þau. Til að lækka
skatta þarf fyrst að hækka þá. Th
að koma á frelsi í útflutningi þarf
fyrst að vera á móti því. Þannig era
stefnuskrámar í framkvæmd. Og
svo ætlast þessir menn til að fólk
kjósi þá aftur og aftur vegna stefnu-
mála sem þirtast með öfugum
formerkjum! Hvaðan koma þeir
menn sem þannig hugsa? Hvað
halda þeir að kjósendur séu? Skyn-
lausar skepnur?
Það getur-vel verið að margur
maðurinn hafi efni á að greiða
matarskatt. Þverstæðurnar í þjóð-
félaginu eru hka orðnar þannig að
sumir vita ekki aura sinna tal með-
an lágstéttin sýgur sultardropana
upp í nefið. Það er nú eitt sem bless-
að góðærið og stjómviskan hefur
leitt yfir þessa þjóð. Hún er að
breytast í hástétt og lágstétt og skal
sosum ekki fært á syndaregistur
eins eða neins. En jafnvel fyrir þá
efnuðu er skattur líka skattur og
þeir eru kannske betur settir ein-
mitt fyrir það að hafa kunnað að
ávaxta sitt pund með því að skoða
reikningana og spara á réttum
stööum. Þaö safnar engin atkvæö-
um þjá því fólki með matarskött-
um.
Hvað þá hjá hinum sem era enn-
þá viðkvæmari fyrir matarútgjöld-
unum og þeim matarskatti sem
framsóknarmaðurinn kallaði al-
vörapólitík. Er það furða þótt
Kvennahstinn hafi ekki vhjað taka
þátt í þeirri alvörupóhtik? Og er
það nokkur furða þótt smáflokkar
spretti upp og lausung dafni í skjóli
þeirra athafna sem hæstvirt ríkis-
stjórn telur vera göfugasta og
merkUegasta framlag sitt tU þjóð-
málanna?
Fokið í flest skjól
Ríkisstjómin ætlar að sitja, sögðu
þeir á Stöð tvö, ráðherramir sem
endurtóku khsjumar sínar um al-
vörapólitikina. Þess heldur sem
erfiðleikarnir magnast og verð-
bólgan eykst. Þá fyrst er þeirra
þörf enda enginn sem getur gert
betur segja þeir sjálfir. Hvar er
komin sú þjóð sem ekkert betra á
til en ráðherra sem telja umbjóð-
endum sínum fyrir bestu að gleðj-
ast yfir skattaálögum? Við megum
meira að segja þakka fyrir hvað
skattamir era lágir. Þeir eiga enn
langt í land að ná skattstiganum í
velferðarþjóðfélögunum í ná-
grannalöndunum. Við vitum þá
hvað er í vændum!
Mannagreyin vUja sjálfsagt ekk-
ert illt. Og meina eflaust það sem
þeir segja. Jóni Sigurðssyni er jú
vorkunn því hann er nýgræðingur
í pólitík og sumir aðrir hafa ekki
fullan aldur til aö átta sig á lífinu.
Það skal meira að segja viðurkennt
að oft þarf að gera fleira en gott
þykir í sljómmálunum. En það er
hins vegar óþarfi að leiða asnann
í herbúðimar og kalla yfir sig
óánægjuna þegar aðrar útgöngu-
leiðir era færar. Matarskatturinn
gat beðið ef ríkisstjórnin hefði haft
dug í sér til að draga saman ríkisút-
gjöldin sem honum nemur og herða
þá sömu sultaról og hún er nú aö
ætlast tU að aðrir herði.
Það er skUjanlegt að stjómarand-
stæðingar hlakki yfir þessum-
vixlsporum. Það er eðhlegt að al-
menningur bregðist sár við. En
verst er þó þegar almennir stuðn-
ingsmenn ríkisstjómarinnar og
þeirra flokka, sem að henni standa,
geta með engu móti réttlætt fyrir
sjálfum sér né öðrum þá dæma-
lausu seinheppni sem endurspegl-
ast í mistökum og matarsköttum.
Þá er fokiö í flest skjól.
Ellert B. Schram