Dagblaðið Vísir - DV - 16.01.1988, Page 24

24
• Veröld vísindaima
LAUGARDAGUR 16. JANÚAR 1988.
I>V
Er það strákur eða stelpa? Nú á að vera hægt að svara þvi við upphaf meðgöngu.
Genið sem ræður kyni fundið
Kyn íósturs
sést við upphaf
meðgöngu
Allir verðandi foreldar velta því
fyrir sér hvort afkvæmi þeirra
verður drengur eða stúlka. Til
þessa hafa engin örugg ráð verið
til að segja fyrir um kyn ófæddara
bama fyrr en liðnir em nokkrir
mánuðir af meðgöngutímanum.
Nú um áramótin var frá því sagt
í Bandaríkjunum að hópur sér-
fræðinga við Whitehead læknis-
fræðistofnunina í Massatusetts
hefði fundið það gen sem ræður
kyni. Gen þetta er auðkennt sem
TDF. David Page, sem stjómaði
rannsóknunum, segir að á sjöundu
viku meðgöngutíma komi þetta gen
fram í sumum fóstmm. Kom þetta
gen fyrir verður fóstrið karlkyns
en kvenkyns ef ekki.
Enn sem komið er telja erfað-
fræðingar niðurstöður rannsókn-
arinnar ekki áreiðanlegar og
gagnið af þeim er ekkert. Einn
erfðafræðingurinn, Larry Shapiro,
segir þó að þetta sé upphafðið að
því að „komast að einum mesta
leyndardómi líffræðinnar. Það er
enn langt í land en viö höfum nú
stigið mikilvægt skref.“
Um 1920 komu fram fyrstu vís-
indalegu hugmyndirnar um hvar
leyndardómsins að baki því hvaö
ræður kyni væri að leita. Árið 1959
fannst munur á litningmn karla og
kvenna og tahð var fullvís að þessi
munur réði kyni. Hvernig það
gerðist vissi þó enginn.
Eðlilegir karlmenn hafa svokall-
aða X og Y htninga en kvenmenn
X X htninga. Fyrir kemur að þetta
víxlast og verða þeir einstaklingar
sem þannig eru ófijórir. Karlmenn
með X X litninga reynast hafa vísi
að Y litningi hka og umrætt TDF
gen er í honum og það ræður kyn-
inu.
Rannsóknin beindist einkum að
þessum afbrigðilegu einstaklingum
því samkvæmt reglunni ættu X X
htningar ávaht að fylgja kvenkyns
einstaklingum en nú hefur skýr-
ingin á því að svo er ekki fundist.
Næstu stig í rannsókinni verða
að flytja TDF genið yfir í kvenkyns-
fóstur í tilraunadýrum til að sjá
hvort þau skipta um kyn. Takist
það verður hægt að ráða kyni með
einfaldri aðgerð.
Nýir frum-
kraftarfrnnast
Eðlisfræðingar hafa komist að
undarlegri niðurstöðu í leit sinni að
sönnunum fyrir tilvist fimmta frum-
kraftsins í náttúrunni. Þeir telja sig
hafa fundið sjötta kraftinn.
í áratugi hefur það verið skoðun
eðlisfræðinga að frumkraftarnir
væru fjórir: þyngdarafl, seguikraft-
ur, ytri kjarnakraftur, sem heldur
eindum atómanna saman, og innri
kjarnakraftur, sem veldur því að
sum atóm brotna niður.
Þeir eðlisfræðingar eru tii sem
segja að allt sé þetta sami krafturinn.
Þeir eru líka til sem segja að til sé
fimmti krafturinn þótt öruggar sann-
anir vanti. Fimmti krafturinn á að
vinna gegn þyngdarafhnu og nú hafa
einnig fundist vísbendingar um
sjötta kraftinn sem á að verka gegn
þeim fimmta og vinna með þyngdar-
aflinu.
Það eru eðhsfræðingar hjá banda-
ríska flughernum sem segjast hafa
fundið vísbendingar um þennan
aukakraft sem eykur þyngdaraflið
lítillega umfram það sem lögmál
Newtons gerir ráð fyrir.
Eðhsfræðingar, sem hafa kynnt sér
þessar rannsóknir, segja að þær séu
vel unnar og áhrif þessa krafts svo
greinileg að þar geti vart veriö um
skekkju að ræða.
Það var fyrir tveim árum að vís-
bendingarnar um fimmta kraftinn
komu fram í tilraun sem elðisfræð-
ingurinn Ephraim Fischbach stjórn-
aði. Niðurstaðan var á þá leið að
krafturinn væri mjög veikur og hans
hætti að gæta í nokkur hundruð
metra hæð yfir jörðu. í síðari tilraun-
um hefur þessi kraftur ekki ahtaf
komið fram og er það hald margra
eðlisfræðinga að hann sé fremur
háður efnasamsetningu en massa.
Bandaríski flugherinn fékk áhuga
á málinu vegna þess að ef þessi kraft-
ur er til þá verður að taka tihit til
hans við hönnun stýrikerfa í eld-
flaugar.
Vísindamenn flughersins fetuðu í
fótspor Galileos og völdu turn til að
gera tilraunirnar. Þeir ætluðu sér að
afsanna að fimmti krafturinn væri
til. Fimmta kraftinn fundu þeir ekki
en þess í stað nýjan kraft sem verk-
aði til viðbótar við aðdráttarafl
jarðar. Þessi kraftur er að vísu afar
veikur en samt mælanlegur.
Ephraim Fiscbach, sem er með
þekktustu vísindamönnum sem
rannsaka aðdráttarafl jarðar sér-
staklega, segir að þessi niðurstaða
bendi fyrst og fremst til að viðteknar
kenningar um aðdráttarafl jarðar
séu ófullnægjandi.
Molar
Nú sjá
þjónamir
Mörgum gestum veitingahúsa
veitist erfitt að ná athygli þjóna.
Menn smella fingrum, hrópa og
baöa jafnvel út öllum öngum en
samt virðist enginn þjónn sjá.
Breskur uppfmningamaður hef-
ur hannað útbúnað til að ráða bót
á þessu. Á hveiju borði er komð
fyrir hnapp sem er í þráölausu
sambandi við ljósaborð í afgreiðsl-
'unni. Vanhagi viðskiptavini um
eitthvað þá styðja þeir á hnappinn
og þjónamir sjá á ljósaborðinu
hvaða borði þeir þurfa að þjóna.
Jörðin úr
gömlu efhi
Fundist hafa örsmá korn af kísil-
karbíði í loftsteini. Vísindamenn
segja að þessi fundur styrki þá
kenningu aö fast efni í sólkerfi okk-
ar sé að hluta komið úr stjörnum
sem hafa sprungið.
Tilbúið kísilkarbíð er algengt efni
í iðnaði nú á tímum en áður hefur
þetta efni ekki fundist í loftstein-
um. Það voru sérfræðingar við
nokkra háskóla í Bandaríkjunum
sem fundu efnið við sameiginlega
rannsókn á hinum svokallaöa
Murray loftsteini sem féll í
Kentucky fyrir 38 árum.
Niðurstaðan af rannsókninni var
sú að efnið í loftsteinunum væri
afar gamalt og eldra en sólkerfi
okkar. Áhtið er að loftsteinninn
hafi myndast í andrúmslofti rauðr-
ar dvergstjörnu sem nú er löngu
horfm.
Kenningin er sú að stjaman hafi
spmngið og efni hennar dreifst um
geiminn. Hluti þess á að hafa borist
inn á svæðið þar sem sólkerfi okk-
ar er nú og lagt til mikið af efninu
sem jörðin og aðrar reikistjörnur í
nágrenni okkar eru myndaðar úr.
Þessi stjörnuathugunarstöð kostar
aðejns 120 þúsund krónur.
Stjömuskoðun
fyrir aEa
Stjömuathugunarstöðvar em
yfirleitt dýrar og ekki á færi hvers
sem er að eignast þær. Flestar slík-
ar stöðvar eru sérsmíðaðar en nú
hefur bandarískt fyrirtæki hafið
fjöldaframleiðslu á slíkum stööv-
um til sölu á almennum markaði.
Hver stöð kostar aðeins um 120
þúsund krónur. Búnaðurinn er
mun fullkomnari en stakir stjörnu-
sjónaukar sem hægt er að stilla upp
úti í garði.