Dagblaðið Vísir - DV - 29.10.1988, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 1988.
Frjálst, óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SÍMI 27022 .
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Hversu hratt má flýja?
Tvisvar á dag var hringt úr Hvíta húsinu í stöðvar
liðsins, sem bjargaði tveimur hvölum úr ís norðan við
Alaska í vikunni. Bandaríkjaforseti sendi stærstu flug-
vélar og þyrlur hersins til aðstoðar við björgun tveggja
táknrænna afkomenda þjóðhetjunnar Moby Dicks.
Að lokum leystist hugsjónamálið eins og í farsælum
endi kvikmyndar. Sovézki flotinn kom á vettvang í líki
tveggja ísbrjóta. í sameinuðu átaki heimsveldanna
tveggja, sem farin eru að semja um heimsfrið og vin-
áttu, voru hvalirnir tveir frelsaðir úr ísprísundinni.
Almennar fréttir komust tæplega að í sjónvarpsstöðv-
um vestan hafs, meðan á þessu stóð. Rólegri menn skrif-
uðu yfirvegaðar greinar í blöð og vöruðu við hvalabrjál-
æði, en enginn tók mark á þeim. Hið góða hafði sigrað
enn einu sinni og bandaríska þjóðin fagnaði innilega.
Erlend blöð, svo sem Newsweek, spá því, að hvala-
björgunin hafi virkjað djúpar tilfmningar í þjóðarsál-
inni og sameinað fólk til markviss átaks gegn hvalveið-
um í heiminum. í rammagreinum er svo íslands sérstak-
lega getið, svo að menn viti, hvar óvininn sé að finna.
Hér í dálkum þessum hefur lengi verið varað við til-
raunum til að mæta tilfmningamálum af þessu tagi með
sveitum raunvísindamanna og löglærðra þrætubókar-
manna. Áróðurs-varnarstríð hvalveiðiríkja á borð við
ísland var tapað, löngu áður en þessi vika hófst.
Að Halldór Ásgrímsson hvalaráðherra og menn hans
geti þjarkað rökum og þrætubók um svokallaðar vís-
indaveiðar á hvölum upp á umheiminn er svona álíka
fráleitt og að hægt sé að þjarka rökum auðlindaskatts
og frjálsrar sölu á fiskveiðileyfum upp á Halldór.
Þegar Halldór er spurður um sölu veiðileyfa, verður
hann svartur í framan og svarar af beinni tilfmninga-
semi, en lætur þrætubókina eiga sig. Hið sama gildir
um útlendinga, þegar Halldór og menn hans birtast með
skýrslurnar sínar. Þeir verða svartir í framan.
Grænfriðungar munu fá kvikmyndir um hringorma
endursýndar í sjónvarpi, svo og tilraunir íslenzkra
stjórnvalda til að smygla hvalkjöti um hafnir Hollend-
inga og Finna. Nokkrir hrundir lagmetissamningar eru
aðeins upphafið að löngu og sársaukafullu stríði.
Fyrir nokkrum mánuðum var skrifað á þessum stað,
að „hugsjónir vísindaveiða og þjóðrækni munu vafa-
laust verma hjörtu ráðherra og þjóðar, þegar fiskmark-
aðir hafa hrunið og lítið annað verður að orna sér við.“
Þessi hitagjafi hugsjóna fer nú senn að bila.
Löngu áður var hér í leiðara hvatt til, að áróðursfénu
yrði varið til að fá útlendinga til að borða fisk. En þar
stóð: „Sjávarútvegsráðherra og meirihluti þjóðarinnar
eru sammála um, að meira máli skipti að láta útlend-
inga vita, að þeir geti ekki sagt okkur fyrir verkum.“
Halldór Ásgrímsson hefur sér til varnar að hafa sam-
kvæmt skoðanakönnunum verið að framkvæma þjóðar-
vilja í hvalveiði- og vísindahugsjóninni. En hann hefur
um leið sjálfur fengið pólitíska næringu af að magna
upp þjóðrembu á gersamlega vonlausu og rándýru sviði.
Þjóðrembdir stjórnmálamenn geta haldið áfram að
una við að harma tilfmningasemi og tvískinnung útlend-
inga og haldið áfram rökræða af þrætubók um, að ekki
megi hlaupa of hratt á flóttanum í hvalveiðimálinu.
Þeir breyta ekki því, sem ritað hefur verið á vegginn.
Heræfingar heimsveldanna í hvalabjörgun valda okk-
ur vanda, en ráða ekki úrslitum í hvalastríðinu. Þau
voru ráðin, áður en Halldór Ásgrímsson varð ráðherra.
Jónas Kristjánsson
Þingkosningar í ísrael
snúast um hemámssvæðin
Misheppnuö herferð inn í Líban-
on og eftirköst hennar bitnuöu á
Likudbandalagi hægri manna í
ísrael í síðustu kosningum til
Knesset, ísraelska þingsins. Likud
haföi ekki lengur afl til aö mynda
ríkisstjórn ásamt bandamönnum
sínum, en höfuðandstæöingamir í
Verkamannaflokknum bættu samt
ekki hiut sinn nóg til að megna að
koma saman nýjum meirihluta.
Sjálfheldan í Knesset var, í fáti út
af verðbólguógöngum, leyst með
því að erkifjendurnir í stjórnmál-
um skriðu ófúsir í samsteypu-
stjórn.
Á miðju kjörtímabili höfðu
flokksforingjarnir sætaskipti.
Shimon Peres, leiðtogi Verka-
mannaflokksins, afhenti Likud-
formanninum Yitzhak Shamir for-
sætisráðherrastólinn, en tók viö
embætti utanríkisráðherra af hon-
um. Síðan hefur Peres leitast við
aö gera utanríkisstefnuna að
stökkpalli til nýrrar meirihluta-
myndunar utan um Verkamanna-
flokkinn að afstöðnum kosningum
til Knesset, og þær fara fram á
þriðjudag.
Peres kveðst vilja skipta á her-
numdu landi fyrir frið við Palest-
ínumenn og nágrannaríki ísraels.
Shamir vill ekki heyra shkt nefnt,
markmið hans og hans nóta er að
innlima að minnsta kosti hertekna
svæöið á vesturbakka árinnar
Jórdan í Ísraelsríki. Þar eru Júdea
og Samaría, hluti fyrirheitna
landsins úr ritningunni. Hefur
Shamir beitt áhrifum sínum á Re-
agan Bandaríkjaforseta til að ónýta
sameiginleg áform þeirra Peres og
Shultz, utanríkisráöherra Banda-
ríkjanna, til að koma á friðarum-
leitunum i löndunum fyrir botni
Miðjaröarhafs.
Peres hefur einkum reynt að
beita sér fyrir að kvödd sé saman
fimm velda ráðstefna ríkja með
fastafulltrúa í Öryggisráði SÞ, það
er aö segja Bandaríkjanna, Bret-
lands, Frakklands, Kína og Sovét-
ríkjanna, til að hrinda af stokkun-
um friðarviðræðum milh ísraels
annars vegar og Jórdans og Palest-
ínumanna hins vegar, þar sem pal-
estínskir fuhtrúar verði á vegum
Jórdans. Botninn datt úr þessari
ráðagerð viö uppreisn almennings
á hemámssvæðunum gegn
hernámsstjórn ísraelsmanna. Upp-
reisnin varð til þess að Hussein
Jórdanskonungur sá sig tílknúinn
að afsala öllu tílkalU konungsættar
Hashemíta tU yfirráöa í Palestínu,
hún væri með öllu aðskihn frá
Jórdan og eini gUdi fuUtrúi íbú-
anna væri Frelsissamtök Palest-
ínu, PLO.
Fyrir tveim árum reyndu þeir
Hussein konungur og Jasser Ára-
fat, leiðtogi PLO, aö koma sér sam-
an um sameiginlegan grundvöll
fyrir friðargerö við Israel, en skjótt
raknaði upp úr málamyndasam-
komulagi þeirra. Konungur lét líka
undir höfuð leggjast að láta Arafat
vita fyrirfram hvað til stóö, þegar
hann þvoði hendur Jórdanstjómar
af málefnum hernámssvæðanna og
ætlaði PLO að taka við að standa
þar straum af opinberri þjónustu
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
við íbúana, nema réttarfari og
helgihaldi.
Nánustu samstarfsmenn Arafats
gáfu í skyn, skömmu eftir yfirlýs-
ingu Jórdanskonungs 31. júlí í
sumar, að uppreisn Paiestínu-
manna á hernumdu svæðunum og
afsal Husseins á tilkalli tfl yfirráða
yfir þeim gæfi PLO tækifæri til að
ná nú verulegu framkvæði. Það
fælist í að lýsa yfir stofnun ríkis
Pcilestínumanna samkvæmt álykt-
un Sameinuðu þjóðanna frá 1947
um skiptingu Paiestinu. Jafnvel
kæmi til áhta að mynda útlaga-
stjórn fyrir hið nýja ríki.
Palestínska þjóðarráðið, þing
PLO, átti að koma saman í þessum
mánuði til aö taka endanlega
ákvörðun. Þeim fundi var skyndi-
lega frestað fram í miðjan nóvemb-
er. Vitnast hefur að það var gert
að ráði Hosni Mubaraks, forseta
Egyptalands, en við hann hefur
Arafat haft náið samráð síðustu
mánuði. Mubarak telur óráð að
Paiestínska þjóðarráðið taki sína
ákvörðun fyrr en að afstöðnum
kosningum í ísrael 1. nóvember og
í Bandaríkjunum viku síðar.
Svo lagði Mubarak upp í óvænt
ferðalag frá Kairó um síðustu helgi
ásamt Arafat. Á laugardag ræddu
þeir við Hussein konung í jórd-
önsku hafnarborginni Aquaba. Eft-
ir fundinn var lýst yfir að fullur
skilningur ríkti á ný milli Jórdans
og PLO og samræmd viðleitni yröi
viðhöfð af þeirra hálfu í friðarum-
leitunum. Frá Aquaba héldu Arafat
og Mubarak til Baghdad, þar sem
þeir ræddu málefni Palestínu-
manna við Saddam Hussein íraks-
forseta.
Egyptalandsforseti hefur tvö
meginmarkmið með frumkvæði
sínu að því að fylkja arabaríkjum
að baki Jasser Árafat. Annað er að
efla stöðu formannsins innan PLO.
Róttækir hópar í samtökunum hafa
mótmælt stofnun ríkis Palestínu-
manna á grandvehi samþykktar
SÞ, því slíkt fæli í sér viðurkenn-
ingu á Ísraelsríki. En jafnframt, og
ekki síður, hyggst Mubarak styrkja
stöðu Peres og Verkamannaflokks-
ins í kosningabaráttunni í ísrael.
Kannanir benda til að ekki megi
á milli sjá hvort Likud eða Verka-
mannaflokknum ætli að vegna bet-
ur í kosningunum á þriðjudag, en
sá stóru flokkanna sem hiýtur fleiri
þingsæti fær fyrr tækifæri th að
reyna stjómarmyndun. Peres og
Bandaríkjastjóm hafa ætíð afsagt
að ræða beint við PLO, hvort held-
ur er á friðarráðstefnu eða annars
staðar. Eftir að Jórdan er aftur
komið til sögunnar við hhð PLO,
er auðveldara að smokra sér undan
þeim heitstrengingum.
ísraelsmenn telja þingkosning-
amar á þriðjudag þær þýðingar-
mestu frá stofnun ríkisins, skrifar
Abraham Rabinovich frá Jerúsal-
em í International Herald Tribune.
Menn vita að nú er kosið um af-
stöðu til herteknu svæðanna. Hann
bætir við:
„Segja má að með nokkram hætti
hafi uppreisnin fært aðila hvom
nær öðram. Stoltið sem af henni
sprettur hefur gert herskárri for-
ystu Palestínumanna fært að gera
opinberlega djarflegri gælur en
nokkra sinni fyrr við hugmyndina
um að fallast formlega á tilveru
ísraels. Uppreisnin hefur einnig
vakið virðingu meðal ísraels-
manna. Þeir aðhafast nákvæmlega
það sama og við myndum gera í
þeirra sporum,“ segir háttsettur
herforingi.
Forysta Verkamannaflokksins
lýsti yfir fyrir háifum mánuði, að
fengi hún stjómartaumana í ísrael
í hendur að kosningum afstöönum,
yrði allt kapp lagt á að koma saman
aiþjóðlegri friðarráðstefnu. Efnt
yrði til kosninga á hernumdu
svæðunum, þar sem Palestínu-
mönnum gæfist kostur á að velja
sína fulltrúa til friðarviðræðna.
Likud hefur fyrir sitt leyti látið við
það sitja að heita að heíja á ný land-
nám gyðinga á hemámssvæðun-
um.
En óþekktar stærðír eru margar
í flókinni kosningamynd. Til að
mynda gæti Verkamannaflokkur-
inn tapað tveim eða þrem þingsæt-
um, ef arabar með borgararétt í
ísrael snúa við honum baki vegna
harðneskjulegra aðfara ísraelshers
á herteknu svæðunum. Þar hafa
hundrað manna, aðallega ungling-
ar og börn, verið drepin og þúsund-
ir limlestar undir stjórn land-
vamaráðherrans Yitzhaks Rabins
úr Verkmannaflokknum.
Á hinn bóginn hefur Hæstiréttur
ísraels ógilt framboð flokksins
Kach, sem rabbíi af bandarískum
uppruna, Meir Kahane, veitir for-
ystu. Kach berst fyrir að arabar
verði sviptir borgararétti í ísrael
og gerðir landrækir ásamt því að
Paiestínumönnum sé smalað brott
af herteknu svæðunum. Þetta
dæmdi rétturinn óheimila kyn-
þáttakúgunarstefnu. Kahane
kennir Likud um dóminn, flokks-
forystan hyggi gott til glóðarinnar
að hirða fylgismenn Kach á sitt
framboð. Hefur hann strengt þess
heit að sjá svo um aö Likud hefnist
í kosningunum eftirminnilega fyrir
tiltækið.
Heilsast í Baghdad á sunnudag. Frá vinstri: Saddam Hussein, forseti Iraks, Hosni Mubarak Egyptalands
forseti og Jasser Arafat, leiðtogi PLO.