Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.1989, Blaðsíða 18

Dagblaðið Vísir - DV - 06.02.1989, Blaðsíða 18
18 MÁNUDAGUR 6. FEBRÚAR 1989. Síðbúið svar til Olafs Sigurðssonar: Um náttúrulyf og mannasiði Ólafur Sigurðsson matvælafræð- ingur sendi mér kveðju sína í DV þann 11. okt. sl. undir nafninu „Um náttúrulyf og mannasiði“. Grein Ölafs er þess eðlis að undir- ritaður taldi við lestur hennar að ekki væri ástæða til að svara henni enda lýsti hún greinarhöfundi miklu betur en að hún hrekti neitt af því sem undirritaður hafði sagt í grein í DV 24. ágúst sl. Því væri ástæðulaust að bæta neinu þar við. Vegna fjölda áskorana um að grein Ólafs yrði aö svara ákvað undirritaður þó að láta til leiðast og svara henni þó að hann telji ennþá að nægjanlegt svar felist í því að lesa á nýjan leik grein hans frá 24. ágúst og bera hana saman við umrædda grein Ólafs Sigurðs- sonar frá 11. okt. Undarleg viðkvæmni Undarlegt er hversu Ólafur er viðkvæmur fyrir gagnrýni. í grein minni í DV er nafn hans hvergi nefnt. Það gerði ég með vilja vegna þess að þó að ég sé ósammála mörgu en þó ekki öllu sem hann hefur skrifað taldi ég mig ekki eiga neitt sökótt við hann persónulega. Vissulega hefur hann fulla heimild til að hafa sínar skoðanir á hlutun- um ekki síður en ég. Hann hefur auk þess bent réttilega á það í ein- hverri greina sinna að skoðanir sérfræðinga stangast stundum á í veigamiklum atriðum. Hann hefur nú sl. ár túlkað skoö- anir sínar í fleiri en einu dagblaði í fjölmörgum blaöagreinum. Vegna þess að þetta mál er langt frá því að vera jafneinfalt og það virðist við lestur greina Ólafs var því full ástæða til þess að einhverjir aðrir Kiállarmn Ævar Jóhannesson starfsmaður Raunvísindastofnunar HÍ kynntu lesendum dagblaða fleiri hliðar þessa máls, ekki síst vegna - þess að túlkun hans og val á viö- fangsefnum er mjög einhliða og getur í sumum tilfellum orkað tví- mælis að mínu mati og ýmissa fleiri. Undirritaður telur sig hafa fullan rétt til að gagnrýna viss atriði í skrifum Ólafs og hefur fært fyrir því rök að sum atriði standast illa visindalega gagnrýni séu þau skoð- uð ofan í kjölinn. Illskiljanlegt er hversu Ólafur virðist taka sér nærri sakleysisleg ummæli undirritaðs um að engu væri líkara en að hann væri gerður út af einhverjum sem hagsmuna hafa að gæta í matvælaiðnaðinum. Hann virðist líta á þessi ummæli eins og verið væri að bera upp á hann mútur eða glæpsamlegt at- hæfi. Líta verður á þessi orð mín í tengslum við miklar umræður sem átt höfðu sér stað í fiölmiðlum nokkru áður um skaðsemi aukefna í mat. Sú umræða var nokkuð ein- hæf og áttu matvælaframleiðendur sér fáa málsvara. Því var ekki ólík- legt að þeir reyndu að fá einhvern til að túlka málstað sinn og hver var þá líklegri en matvælafræðing- ur með líkar skoðanir og komið hafa fram í skrifum Ólafs Sigurðs- sonar? Ég sé ekkert glæpsamlegt viö það þó að Ólafur hefði tekiö þetta hlut- verk aö sér gegn umsaminni greiðslu. Þó er þar einn hængur á. Hann vill láta hta á sig sem hlutlausan aðila. Það væri hann ekki ef hannr éði sig sem blaðafulltrúa matvæla- iðnaðarins. Þessar vangaveltur eru þó alger- lega út í hött því að Ólafur upplýs- ir sjálfur í grein sinni að hann þiggi aðeins laun hjá Iðntæknistofnun íslands. Hann hlýtur því að skrifa greinar sínar í frítímum sínum endurgjaldslaust af hreinni hug- sjón sem að mínu mati er virðing- arvert og full ástæða til að hrósa honum fyrir. Tölvuleit Ó.S. leggur mikið upp úr tölvu- leit sem hann fékk Lyfianefnd rík- isins til að framkvæma fyrir sig. hann nefnir ekki í grein sinni að hverju var spurt þó að þaö skipti vitanlega höfuðmáli við þannig leit. í fyrsta lagi eru þau efni, sem um var rætt í greininni, ekki lyf í eigin- legum skilningi og því með öllu óvíst hvort gagnabankar um lyf eru með nema htið af upplýsingum um efni eins og hvítlauk, blómafijó- korn, fiölómettaðar fitur eða annað sem Ó.S. hefur mikið rætt um í pistlum sínum í dagblöðum. Þessi efni eru og hafa alltaf verið flokkuð og notuð sem matvæli en ekki lyf og því tæpast að vænta þess að finna haldgóðar upplýsing- ar um þau í lyfiaskrám. í öðru lagi líður oft töluvert lang- ur tími frá því að rannsóknir á ein- hveiju efni eru gerðar þar til skýrslur um slíkar rannsóknir eru komnar inn í tölvugagnabanka. Þetta á alveg sérstaklega við um svoköhuð „náttúrumeðul". Mikil tregða hefur ávallt verið hjá heil- brigðisyfirvöldum flestra þjóða að taka gildar rannsóknarskýrslur sem sýna gagnsemi slíkra ,lyfia“ en aftur á móti eru hugsanlegar hliðarverkanir af notkun þeirra gjama yfirdrifnar langt fram yfir það sem efni standa til. Einnig hefur stundum verið erfitt að fá þannig rannsóknarskýrslur birtar í þekktum vísindaritum fyrr en búið er að margendurtaka hhð- stæðar rannsóknir af mörgum óskyldum aðilum. Á þessu eru þó ýmsar undantekningar eins og dæmi sanna. í þriðja lagi er oftast krafist tví- bhndra víxlprófana (double-bhnd cross over studies) til þess að lyf eða náttúrulyf séu tekin gild. Þetta er til þess að gera auðvelt með mörg lyf, þó að það sé kostnaðar- samt, en með vörur, sem í eðh sínu eru matvæh, er þetta í ýmsum til- fehum nánast óhugsandi og ófram- kvæmanlegt. Á þessu eru þó und- antekningar og í grein minni frá 24. ágúst greindi ég frá dæmum um slíkar rannsóknir á blómafijókom- um, hvítlauksohu og kvöldvor- rósarohu. Rannsóknimar, sem ég th- greindi, em nýlega gerðar og því er mjög líklegt að þær séu ekki ennþá komnar inn í gagnabanka þá sem Ó.S. vitnar í. í grein Ó.S. er að sjálfsögðu ekki gerð nein thraun til að afsanna nið- urstööur þeirra rannsókna en tölvuleitin, sem hann lét fram- kvæma, staðfestir aftur á móti sumt af þeim niðurstöðum, þó að Ólafur reyni að gera eins htið úr því og honum er unnt. Tölvuleit að einhveijum upplýs- ingum getur í ýmsum tilfehum auðveldað að finna heimhdir. Hún getur þó aldrei komið í staðinn fyr- ir það að fylgjast með vísindalegum skrifum, hafa frumheimildirnar í höndunum og vitna beint í þær. Ævar Jóhannesson „Tölvuleit að einhverjum upplýsingum getur 1 ýmsum tilfellum auðveldað að fmna heimildir.“ Sjúklingar allra meina sameinist Það verður að stofna félag eða samtök th að gæta almennra rétt- inda sjúklinga gagnvart læknum og hehbrigðiskerfinu í heild. Th eru að vísu fiölmörg sjúkhngafélög en markmið þeirra er annars eðhs. En enginn einn aðili kemur fram fyrir hönd neytenda, „sjúkhng- anna“, hvað varðar læknisþjón- ustu og samskipi lækna og almenn- ings og gætir réttar einstakra sjúkl- inga í prívatmálum og hagsmuna þeirra almennt í samningum við lækna og yfirvöld. Slíkt baráttuafl yrði þá annaðhvort sérstakt félag eða sem er sennilega betri kostur sameining þeirra sjúkhngafélaga sem fyrir eru í hehdarsamtök um þetta verk, þó hvert félag um sig héldi áfram að vera th sem sjálf- stæð eining til að sinna sérmálum sínum. Þessi skortur á hehdarsam- tökum sjúklinga torveldar mjög eðhlega samvinnu mihi þeirra sem bjóða fram læknisþjónustuna og. þeirra er þiggja hana, en bitnar þó miklu meira á sjúklingunum. Það er vægast sagt furöulegt að þeir skuh ekki fuhum fetum gæta hags- muna sjálfra sín í þjóðfélaginu heldur geri það einhveijir aht aðr- ir. Upp á síðkastið hafa tveir at- burðir sýnt það í skæru ljósi hve fiarstætt þetta er og heimskulegt. Sláandi dæmi Annar er ágreiningur lækna og ríkisins um aðgang Ríkisendur- skoðunar að sjúkraskrám til eftir- hts með reikningum lækna. Deilan hefur staðið mhh ríkisins (Trygg- ingarstofnunar og Ríkisendurskoð- unar) annars vegar og læknafélag- anna hins vegar. En þó er fyrst og fremst deht um hagsmuni sjúkl- inga, a.m.k. hta læknar þannig á. Og stingur það ekki í augu að sjúkl- ingamir skuh þá ekki sjálfir taka þátt í lausn málsins? Ekki þarf að rökstyðja öhu frekar að eðhlegt væri að þrír aðhar kæmu hér við sögu: ríkið sem stjómsýslu- og eft- irhtstæki, læknafélögin sem eftir- htiö beinist að og síðast en ekki síst samtök sjúkhnga sem eiga KjaHarinn Sigurður Þór Guðjónsson rithöfundur að gera thlögur að reglugerð um varðveislu og afhendingu sjúkra- gagna, hafði samráð við einhver félög sjúkhnga. í Morgunblaðinu 29. janúar, blaði C, er fiahað um þessa varðveislu trúnaðarmála sjúkhnga eða sjúmala. En það er sláandi dæmi um það hve mönnum hættir th að gleyma aðalatriðinu, sjúkhngun- um sjálfum, að blaðamennimir tala eingöngu við lækna og einn tölvumann og einn borgardómara í umfiöllun sinni þó verið sé að ræða um hagsmuni sjúkhnga. Blaðið segir að setning nýju lækna- laganna um varðveislu og afhend- ingu sjúkraskýrslna hafi ekki vak- ið mikla athygli eða umræður. Það eru orð að sönnu. Ekki veit ég t. d. til að læknar hafi gert minnstu „Og það er óþolandi tímskekkja á okk- ar miklu jafnréttisöld að hinir og þess- ir séu að ráðskast með rétt sjúkUinga án þess að þeir komi þar sjálfir nærri. Þess vegna verður undireins að stofna samtök sjúklinga. Nú er tími til kominn að hefjast handa!“ e.t.v. mest í húfi. Hitt máhð, sem hlýtur að knýja á um nauðsyn þess að stofna hags- munasamtök sjúkhnga, er ákvæðið í nýjum læknalögunum um varð- veislu og afhendingu sjúkragagna (16. gr.). í lögunum stendur m.a.: „Ráðherra setur nánari reglur um afhendingu og varðveislu sjúkra- gagna og röntgenmynda að fengn- um thlögum landlæknis og Lækna- félags íslands." Ef réttindasamtök sjúkhnga væru starfandi hefði þessi klausa að sjálfsögðu verið af- greidd svona frá alþingi: að fengn- um thlögum landlæknis, Læknafé- lags íslands og Samtaka sjúklinga. Það er engan veginn fuhnægjandi, þó það sé virðingarverð viðleitni eins og á stendur, aö læknanefndin, sem hehbrigðisráðherra skipaði th thraun til að ræða þetta við alþýðu opinberlega. Einn maöur hefur reyndar skrifað meira um máhð en aðrir. En hann er ekki læknir held- ur' „neytandi" eða „sjúklingur". Ekki sé ég ástæðu til að nefna nafn hans hér en lesendur mega geta þrisvar. En þegar um svoddan einstkahng er að ræða, en ekki virðulegan lækni, félag eða stofn- un, er auðvitað ótillhýðhegt að taka framlag hans með í reikninginn! Okkur er ýmislegt betur til hsta lagt en meta rök í sjálfu sér. En ef til væru samtök! Þá væri öðru máh að gegna. Allar prívathugmyndir einstakra félaga yrðu þá samræmdar í eina skoðun sem væri hin „opinbera hna“ sam- takanna, er síðan myndi semja við lækna og aðra svo komist yrði að ahsheijar samkomulagi um rétt- indi sjúkhnga gagnvart hehbrigðis- kerfinu. Morgunblaðið segir að verkefni læknanefndar hehbrigðis- ráðherra uni sjúkragögnin sé erf- itt: „að feta einstigið mihi þess að Óryggis og hagsmuna sjúkhnga og almennings sé gætt og þess að einkamál hvers sjúklings um sig séu varðveitt eins vel og kostur er“. Rétt einu sinni eru það læknar sem eiga að gæta hagsmuna sjúkl- inga en ekki þeir sjálfir (þó ber aö minnast þess að haft var samband við sum sjúkhngafélög). í þessu máh eru hagsmunir sjúkhnganna þó greinhega tvíþættir. Annars vegar örugg og góð læknishjálp. Og þar vega ráð læknanna vita- skuld mjög þungt. Hins vegar eru mannréttindi fólks til að vemda persónuhelgi og viðkvæm einka- mál. Qg þar em ráð sjúkhnganna þyngst á metunum. Að sjálfsögðu ætti svona nefnd að vera skipuð fulltrúum bæði lækna og sjúklinga. Eftir allt saman snýst heha máhð um þá síðarnefndu. Ég vitna th orða Gunnars Inga Gunnarssonar, yfirlæknis heilsugæslustöðvarinn- ar í Árbæ og stjómarmanns í Fé- lagi íslenskra heimihslækna. Ég fæ ekki annað séð en þau ghdi alveg í þessu samhengi eins og þar sem þau vom sögð, en það var í Morg- unblaðinu 27. janúar vegna dehu Ríkisendurskoðunar og lækna um aðgang að sjúkraskrám: „Hver á að vera hagsmunavörður sjúklingsins, sem þegar öllu er á botninn hvolft, [er] sá, sem á þessar trúnaðarupplýs- ingar?" (Leturbreytingar mínar.) Svarið við þessari ágætu spurn- ingu er næsta einfalt: Sjúklingamir sjálfir eiga að veija hagsmuni sína. Ekki læknar nema hvað varðar sjálfar lækningarnar í faglegum skhningi. Nauðsyn samtaka um rétt sjúklinga Nú dregur senn aö þriðja stór- málinu sem knýr á um stofnun samtaka um rétt sjúkhnga: tölvu- væðingu sjúrnala. Þeir læknar og embættismenn, sem Morgunblaðið ræðir við í fyrmefndri grein, telja að hún breyti engu hvað mannrétt- indi sjúklinganna varðar. En það er ekki víst að sjúklingar séu al- mennt á sömu skoðun. Og það er óþolandi tímaskekkja á okkar miklu jafnréttisöld að hinir og þessir séu að ráðskast með rétt sjúklinga án þess að þeir komi þar sjálfir nærri. Þess vegna verður undireins að stofna samtök sjúkl- inga. Nú er tími th kominn að hefi- ast handa! Og þegar sá félagsskap- ur er orðinn veraleiki verður enn á ný að setjast á rökstóla til að ákvarða réttindi sjúkhnga í sam- félaginu, hvort sem yfirvöldum og læknum líkar betur eða verr. Það myndi að sjálfsögðu leiða til endur- skoðunar á þeim lögum og reglu- gerðum sem nú ghda. Og þetta yrði auðvitað mikið og flókið verk er tæki langan tíma, jafhvel nokkur ár. En hjá þvi verður ekki komist ef mannréttindi og ákvarðanarétt- ur þegnanna um eigin hag er nokk- urs metinn í þjóðfélagi sem kennir sig við lýðræði og frelsi. Á aðalfundi Öryrkjabandalagsins 22. október sl. hreyfði greinarhöf- undur lauslega þessum hugmynd- um sem hér hafa verið raktar. Hann hefur einnig rætt við nokkra aðila tengda hagsmunabaráttu sjúklina og fengið jákvæöar undir- tektir. Vonandi verður bráölega látið th skarar skríða. En vegna þeirra atburða er hér var sagt frá og sýna svo ljóslega hvíhkt nauð- synjaverk er um að ræða, getur undirritaður ekki sthlt sig um að nota þetta guhvæga tækifæri th að beina nokkmm orðum til almenn- ings. Þaö veltur á skhningi og áhuga fólks í landinu - sjúkling- anna sjálfra - hvort þeir fá að njóta þeirrar viðurkenningar, þeirra sjálfsögðu mannréttinda, að semja sjálfir um hagsmunamál sín eins og fullveðja manneskjur. Kjörorðið er: Sjúklingar allra meina samein- ist! Sigurður Þór Guðjónsson

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.