Dagblaðið Vísir - DV - 15.07.1989, Blaðsíða 26

26
LAUGARDAGUR 15. JÚLl 1989.
Utanríkisráðherrar frá
„Það er enginn dans á rósum að
vera í utanríkisþjónustunni. Það er
bæði álag á heimilið og fjölskylduna.
Það er til dæmis mjög erfitt fyrir
börnin þegar flutt er milli landa á 4-6
ára fresti. Eiginkonan vinnur kaup-
laust meiri háttar störf sem seint
verða metin að verðleikum.“
Það er Hannes Jónsson sendiherra
sem svo mæhr. Hann veit manna
best hvað felst í því að starfa í utan-
ríkisþjónustunni því þar hefur hann
gegnt starfi í liðlega 35 ár. Hann hóf
þar störf 1. mars 1954 og hefur gegnt
þeim nær óslitið síðan. En hvernig
skyldi hafa staðið á því að hann valdi
sér þennan starfsvettvang?
„Svo einkennilegt sem það kann
aö virðast þá hafði aldrei svo mikið
sem hvarflað að mér að fara í utan-
ríkisþjónustuna. Svo gerðist það dag
einn að til mín kom áhrifamikill
maður og spurði mig hvort ég myndi
ekki vera til í að koma sem fulltrúi
í utanríkisráðuneytið, þar vantaði
tvo menn. Annað starfið væri í varn-
armáladeildinni og það væri ekki
mjög áhugavert og ekki th frambúð-
ar. Hann kvaðst ekki mæla með því
þar sem herinn væri hér til bráða-
birgða svo þetta væri ekki framtíðar-
starf. Hins vegar sagðist hann mæla
með hinu starfmu sem var í hinni
almennu utanríkisþjónustu. Þetta
kom alveg flatt upp á mig og ég var
alls ekki tilbúinn til aö taka þessu
því ég var með allt aðra hluti í huga.
Ég sagði honum að ég skyldi tala
um þetta við konuna mína, Karin
Waag, sem ég og gerði. Það var eigin-
lega meira hennar ákvörðun heldur
en annarra að ég tók starfið því hún
sagði sem svo hvort ekki væri rétt
að prófa þetta í 2-3 ár. Hún benti
mér á að ég hefði aldrei tíma tii að
skrifa doktorsritgerðina, sem ég var
með í kollinum, hér heima á íslandi
en kannski ynnist mér tími til þess
erlendis. Svo það varð úr aö ég ákvað
aö fara í þetta til bráðabirgða. Og nú
er ég búinn að vera hérna í 35 ár.
En hitt starfið, sem mér var ráðlagt
að taka ekki, varö haldbetra en talið
hafði verið því vamarmáladeildin er
stærsta deild utanríkisráðuneytisins
í dag.“
-Hafðirðu kannski vahö þér annan
starfa þegar þetta kom upp á?
„Ég var menntaður félagsfræðing-
ur, var með bæði BA og MA i félags-
fræði sem aðalgrein og hagfræði sem
annarri aðalgrein. Eg hafði mjög
mikinn áhuga á að fara í kennslu-
og fræðistörf á því sviði. Ég þvældist
fyrir tilviljun í pólitík og var kosinn
í hreppsnefnd og síðar bæjarstjórn
Kópavogs. En ég hafði aidrei raun-
verulegan áhuga á pólitíkinni, mér
fannst hún of æsifengin."
SeldiVísi
Hannes hafði tekið sér ýmislegt fyrir
hendur áður en hann hóf störf hjá
utanríkisþjónustunni. Hans fyrsta
starf var að selja Vísi þegar hann var
níu ára og bera út á Hverfisgötu neðri
eins og hún var kölluö þá. Síðan varð
hann mjólkurpóstur á Korpúlfsstöð-
um Thors Jensens. Þá gerðist hann
sendill hjá Silla og Valda og í fram-
haldi af því útibússtjóri hjá þeim á
Vesturgötunni. Hann var aðeins 15
ára þegar þetta var. „Til að fullnægja
öllum lögum og reglum höfðu þeir
bókhald og fjárreiöur en ég skilaði
svo af mér á hverju kvöldi eftir að
rekstri lauk.“
Hannes er annars Reykvíkingur í
húð og hár, fæddur á Njálsgötu 32.
mannvinir fram að J
-segir Hannes Jónsson sendiherra í helgarviðtali
DV-myndir Hanna
Sérkennilegur
fræðari
„Það var ákaflega fróðlegt að kynn-
ast Jónasi frá Hriflu og hann var
sérkennilegur fræðari. Hann hafði
þann háttinn á að segja sögur og
varpa fram spurningum þegar hann
vildi láta okkur kryfja málin til
mergjar. Einu sinni sagði hann okk-
ur til dæmis að það væri töluvert
mikill munur á því að vera mann-
vinur og góður kaupfélagsstjóri.
Þessu til stuðnings nefndi hann tvö
dæmi. Hið fyrra var Guðbrandur
Magnússon, sem síðar varð forstjóri
áfengiseinkasölunnar, og hið síðara
var Jón ívarsson sem var hjá gjald-
eyrisnefnd. Hann hafði áður verið
kaupfélagsstjóri á Höfn í Homafirði.
Guðbrandur var fyrst kaupfélags-
stjóri á Hallgeirseyri á Rangárvöll-
um. Jónas sagði um Guðbrand að
hann hefði verið svo mikiil mann-
vinur og svo góður við bændurna að
hann hefði drepið kaupfélagið til að „Það er engínn dans á rósum að vera í utanríkisþjónustunni."
Foreldrar hans, María Hannesdóttir
og Jón Guðmundsson, fluttu fljótlega
eftir að hann fæddist aö Bakka í Ölf-
usi þar sem faðir hans gerðist bóndi.
Það átti þó ekki fyrir Hannesi að
hggja að vera alinn upp í sveit því
faðir hanns dó þegar hann var aðeins
3ja ára. Þá flutti móðir hans með
hann og systur hans í Skuggahverfið
í'Reykjavík. „Þar bjuggum við í kjall-
araholu að Lindargötu 7,“ sagði
Hannes þegar hann rifjaði þennan
tíma upp. „Móðir mín var þá við
fiskvask í Kveldúlfi til að framíleyta
okkur systkinunum. Síðar gerðist
hún prjónakona og vann fyrir heim-
Oinu með pijónaskap.
Það var gaman að vera strákur í
Reykjavík þá, ég hef alltaf haft
óskaplega gaman af því að vinna og
byijaði mjög ungur á því enda veitti
ekki af því eignirnar voru engar þeg-
ar faöir minn dó. Móðir mín stóð ein
með okkur systkinin og þá var ekk-
ert tryggingakerfi eins og nú.“
Þegar Hannes hafði verið hjá Silla
og Valda um tveggja ára skeið ákvað
hann að afla sér meiri menntunar.
„Þá varð úr að ég fór í læri í prent-
smiðjunni Gutenberg og þar með í
iðnskólann. Hann tók þá fjóra vetur
en ég lauk honum á tveim. Þá var’
prentsmiðjustjórinn i Gutenberg,
Steingrímur Guðmundsson, svo vih-
samlegur að bjóða mér frí ef ég vildi
t.d. taka próf inn í 2. bekk Samvinnu-
skólans. Þetta gerði ég og það gekk
ágætlega."
Hannes settist á skólabekk með
ýmsum þeim sem nú eru þjóðþekkt-
ir, svo sem Albert Guðmundssyni,
núverandi sendiherra, og Alexander
Stefánssyni, fyrrverandi félagsmála-
ráðherra.
hjálpa þeim. Aftur á móti hefði Jón
ívarsson verið svo góður kaupfélags-
stjóri að hann hefði næstum drepið
bænduma til að bjarga kaupfélaginu.
Einhverju sinni varpaði Jónas
fram þeirri spurningu hvernig á því
stæði aö kaupfélögin hefðu ekki náð
að festa rætur í bæjunum en náð fót-
festu í sveitunum. Hann tók upp
marga, þar á meðal mig. Ég varpaði
fram þeirri tilgátu hvort það gæti
ekki verið vegna þess að verkalýðs-
stéttin í bæjunum hefði frekar nýtt
sér annað form í kjarabaráttunni því
hún hefði ekkert annað að selja en v
vinnuna. Bændurnir hefðu þó afurð-
irnar til aö selja. „Ehe - sko, þetta
er ekkert annað en kommúnismi,
Hannes,“ sagði hann þá. Hans kenn-
ing var aftur á móti sú að bændumir
hefðu haft svo langt um meiri félags-
legan þroska heldur en launafólk í
bæjunum."
Til náms fyrir
atbeinaThors
Það var svo fyrir atbeina Thors.
Thors, sem þá var sendiherra í Was-
hington, að Hannes komst til náms í
Rider College í Trenton. Þar las hann
undir inntökupróf í Rutgersháskól-
ann í New Jersey. Þaðan lauk hann
svo BA prófi í félagsfræði og hag-
fræði og kom heim 1948. Um sumarið
starfaði hann sem blaðamaður á Vísi
en hélt síðan aftur út til náms, að
þessu sinni við Chapel Hill-ríkis-
háskólann í North Carolina. Þar lauk
hann MA prófi og skrifaði lokarit-
gerðina um ísland og samvinnuþró-
unina. „Hún hefur aldrei komið út á
íslensku því það var ekki áhugi hjá
Sambandinu aö koma henni út. Hún
hefur líklega þótt nokkuð fræðileg
og hiutlaus."
Doktorsritgerð sína varði Hannes
svo við Vínarháskólann í mars 1980.
Hún fjallaði um fiskveiði og utanrík-
isstefnu íslands og áhrif þeirra á
hafrétti'nn. ffefur sá hfuti hennar,
sem varðar þróun hafréttarins, kom-
ið út á ensku. Þá er Hannes að skrifa
heildarrit um hinn hlutann og á sú
bók að heita: „íslensk sjálfstæðis- og
utanríkismál frá landnámi til vorra
daga.“ Hún er væntanleg á markað-
inn í kringum 10. október. Þá hefur
Hannes skrifað fjölmargar bækur á
ensku og íslensku, m.a. um land-
helgismálið og hagfræðileg- og fé-
lagsfræðileg efni. „Þessar bækur eru
allar löngu uppseldar en ein þeirra,
Lýðræðisleg félagsstörf, kemur aftur
út í haust.“
Dreymdi
fyrir starfinu
En það átti ekki fyrir Hannesi að
hggja að helga sig ritstörfum, eins
og hugur hans stóð til, því hann valdi
ævistarfið, eins og áður sagði, þegar
hann tók boðinu um að vinna í utan-
ríkisþjónustunni. „Eina vísbending-
in sem ég hafði um það sem koma
skyldi var draumur sem mig
dreymdi. Mér þótti sem ég væri
staddur ásamt Thor Thors í skóbúð-
inni hjá Stefáni Gunnlaugssyni niðri
í Austurstræti. Thor vildi endilega
að ég færi að máta þessi ósköp af
skóm. Ég lagði það þannig út síðar
að þetta hefði verið fyrirboði þess að
ég ætti eftir að ferðast mikið - á sjö
mílna skónum."