Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1989, Blaðsíða 12

ii
LAUGARDAGUR 30.! DESÉMBER 1989.
Otgáfufólag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Rilstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglysingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (1 )27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskríftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Nýtt ár
Landsmenn munu brátt fagna nýju ári og þakka fyr-
ir hið gamla. Þetta mun verða með hefðbundnu sniði.
Margir munu gleðjast um þessa hátíð og gera sér daga-
mun, einkum á gamlárskvöld. Miklu skiptir, að þar fari
allt vel fram. Fólk verður að varast óhófið. En þegar
menn hugsa til gamla ársins, munu margir lítið sakna
þess. Því miður bendir flest til þess, að komandi ár verði
fólki einnig erfitt. Illu heilli höfum við lent í kreppu,
og spár fyrir næsta ár benda ekki til, að við komumst
þá út úr kreppunni. Við verðum að bíða lengur. Árið,
stm er að líða, hefur hér einkennzt afbasli, gjaldþrotum
og annarri óáran, Svo mun einnig verða um nœsta ár,
En við verðum að bera gæfu til þess að vera glöð í sinni
og flnna hamin^una þrátt fýrir vandkvæöin,
Ef litið er til annarra ianda, verður yflrleitt annað
uppi á teningnum, Þar hefUr velmegun yflrleitt vaxið,
þótt flölmargir búi sem fyrr við sult og seyru, En við
höfum á yfirstandandi ári séð merkilega og mjög hag-
stæða framvindu máia, einkum í Austur-Evrópu, Nú
munu mörg hundruð milijónir geta um ftjálst höfuð
strokið, sem þær hafa ekki getað síðan fyrir seinni
heimsstyrjöldina. Nú fagna menn því, að árið 1989 hefur
fært okkur auknar friðarvonir, Auk þess er bjart yfir
efnahagsmálum í heiminum yfirleitt. Spár alþjóðastofn-
ana eru flestar á þá lund, að framhald verði á því vaxtar-
skeiði, sem hefur staðið frá 1982. Hér heima líður flestum
verr en fyrir fáum árum, meðan erlendis hefur margt
hagstætt gerzt. Við getum rætt um mögur ár hér heima,
en það gildir síður um umheiminn.
Við þurfum að líta á stöðuna í efnahagsmálum al-
mennt til að gera okkur grein fyrir sumum orsökum
þess, að hagur okkar flestra versnaði til muna árið 1989.
Árið einkenndist af samdrætti. Framleiðsla í landinu
verður 2,5 prósent minni en árið á undan. Tekjur þjóðar-
innar hafa minnkað enn meira, eða um 4,5 prósent,
vegna verri viðskiptakjara við útlönd. Þetta allt stafar
einkum af því, að fiskafli hefur minnkað og verðlag á
sjávarafurðum hefur lækkað. Við höfum auðvitað ekki
komizt undan því að greiða fyrir þetta. Kaupmáttur
atvinnutekna er 6,5 prósent lakari en í fyrra. Við bætist
skattbyrðin. Hún veldur því, að kaupmáttur ráðstöfun-
artekna eftir skatta er 8 prósent lakari en í fyrra. Á því
sjáum við, hver skerðingin hjá okkur hefur verið. Verð-
bólga hefur auk þess - og þrátt fyrir samdráttinn - ver-
ið 25 prósent. Atvinnuleysi hefur vaxið og verið rétt
innan við 2 prósent að jafnaði á árinu. Auk þess hefur
viðskiptahallinn við útlönd verið um 7 milljarðar króna.
Þegar við lítum á þessar stærðir, skulum við gera okkur
ljóst, að margt af því varð ekki umflúið. En margt skrif-
ast einnig á reikning stjórnvalda. Við vitum flest, að við
höfum þraukað þetta ár undir slæmri ríkisstjórn, sem
ekki hefur reynzt vandanum vaxin.
Og ekki mun það batna árið 1990. Þá er gert ráð fyr-
ir, að atvinnuleysi vaxi og nái til þrjú þúsund manna.
Það yrðu um 2,5 prósent af vinnuframboði. Við gerum
ráð fyrir minnkun sjávarafla. Enn er gert ráð fyrir, að
skerðingin, rýmun kaupmáttar ráðstöfunartekna, verði
5,5 prósent næsta ár til viðbótar því, sem orðið er. Fram-
leiðsla í heild og tekjur þjóðarinnar verði einu prósenti
minni en í ár. Sérfræðingar vona svo, að úr rætist að
loknu næsta ári.
Við horfum fram á magurt ár. En við skulum þrauka.
DV óskar öllum landsmönnum árs og friðar.
Haukur Helgason
Breytlng á stjórnarfari úr vald-
einokun kommúnistaflokka í
stjómmálafrelsi hefur á þessu ári
gerst meö næsta friösamlegum
hætti í Póllandi, Ungveijalandi,
Austur-Þýskalandi, Búlgaríu og
Tékkóslóvakíu. Tilraunir austur-
þýskra og tékkóslóvaskra valdhafa
til aö beita almenning lögregluof-
beldi koðnuðu niður fyrir friö-
samlegum ' uppreisnaraögeröum
fjöldans.
En í Rúmeníu tóku íjörbrot sta-
línismans í löndum Austur- og
Miö-Evrópu á sig skelfllega mynd
í síöustu viku aöventu og um sjálf
jólin. Taliö er aö tugir þúsunda
liggi i valnum eftir moröárásir
einkahers einræöisherrans á
óvopnaðftn mftnnflöida víös vegar
um lftndið, Fólkið hafði þó betur
um síðir eftir aö her isndsins gorði
frelsismálstaðinn sð sínum,
Aiit fró vaidatöku Nieolae Geam
seseu fyrir taepum aidarflórðungi
hefur Rúmenia verið sér á parti í
hópi Varsjárbandalagsríkje, Þar
var hvergi siakað á foringjadýrkun
heldur ágerðist hún og var fáránle-
gust undir lokin, svo sem á flokks-
þingi í vetur, Ceausescu kom sér
upp einkaher, öryggislögreglunni
Securitate, með sérsveit hund-
grimmra persónulífVaröa,
stjórnarfarið var sambiand af
stalínisma og balkönsku fursta-
veldi. Mönnum var sífellt skákaö
milli ábyrgðarstaða eða úr þeim í
fulia ónáö svo enginn slíkur gæti
myndað sér sjálfstæða valdastöðu.
Ættingjum einvaldsins og vensla-
fólki var komiö fyrir á lykilstöðum
í stjórnkerfinu svo tugum skipti,
nefndar eru um þann hóp tölur frá
þrem tugum upp í hálft hundrað.
Rúmenía var laus við sovéska
hersetu áður en Ceausescu komst
til valda og hann gerði sér frá önd-
veröu sérstakt far um að hafna
sovésku forræöi. Hann hélt nánu
sambandi við stjómendur Kína eft-
ir að þeir og Kremlveijar voru
komnir í hár saman. Minnt var á
tilkall Rúmeníu til Bessarabíu sem
Stalín hirti ásamt fleiru samkvæmt
leynibókunum meö griöasáttmá-
lanum viö Hitler. Ceausescu neit-
aöi að senda liö til þátttöku í innrás
Varsjárbandalagsríkja undir so-
véskri fomstu í Tékkóslóvakíu 1968
og efndi í framhaldi af því til fjölda-
fundar í Búkarest þar sem hann
lýsti yfir að tekið yröi á móti væri
á Rúmeníu ráðist. Eftir þennan at-
burö neitaði Ceausescu aö leyfa
heræfingar Varsjárbandalagsríkja
á rúmensku landi.
Vegna ýfinganna við sovétstjórn-
ina var Ceausescu um skeið hamp-
að verulega á Vesturlöndum. Hann
skiptist á heimsóknum við þjóð-
höfðingja og Rúmenía naut lengi
vel bestu viðskiptakjara af hálfu
Bandaríkjanna, eitt Varsjárbanda-
lagslanda. Vestrænt lánsfé lá á
lausu til framkvæmda í Rúmeníu.
En þegar áform um aö gera rúm-
enska atvinnuvegi samkeppnis-
færa á heimsmarkaði runnu út í
sandinn sneri Ceausescu viö blaö-
inu. Til þess að veröa ekki háður
lánardrottnum á Vesturlöndum
frekar en valdhöfum i Kreml ákvað
hann aö greiöa aö fullu 12 miHjarða
dollara erlenda skuldasúpu Rúme-
níu á skömmum tíma. Því var lokiö
í vor.
Fjár til skuldaskilanna var aflað
með því aö þrengja svo hag rúm-
ensks almennings aö hann er nú
einna verst haldinn í Evrópu þrátt
fyrir frjósamt land og aö mörgu
gagnauðugt. Matvæli eru flest
naumt skömmtuö. Menn hafa ekki
fengiö að hita hýbýli sín í vetrar-
kuldum nema tvo til þijá klukku-
tíma á dag og ýmsa vinnustaöi alls
Laszlo Tokes er nú orðinn einn
af félögum í bráöabirgðastjórninni
sem kallar sig þjóöbjörgunarfylk-
ingu og reynir að ná tökum á
ástandinu í Rúmeníu eftir tíu daga
blóösúthellingar og ringulreiö.
Miklu máli skipti,
fyrir framvindu atburöa aö þjóð-
björgunarfylkingin náöi snemma
tökum á aðalstöövum ljósvaka-
miðla, útvarps og sjónvarps, og gat
þannig haldið sambandi viö al-
menning. Hámark átaka í Búkarest
var þegar menn Securitate reyndu
að ná þessum byggingum á sitt
vald.
Ein af öryggisráöstöfunum Ceau-
sescu til aö hindra aö aðrar upplýs-
ingar bærust um landið en hann
vildi var nákvæm skráningritvéla
og bann við notkun Ijósritunarvéla
noma undir ströngu öryggiseftir-
liö, Þrótt fyrir þetta tókst sex frrr=
um fprustumönnum í kommúnh
staflokknum að koma á framfæri í
mars opnu bréfl til Geausgsous þar
sem gýnt er fram á hvernig stefha
hans ieikur þjóð og lanú, 8ex=
menningarnir voru tafarlaust
sepdir í útlegð og stofufangelsi á
afskekktum stööum.
Um það leyti sem flokksþingið
korn saman í vetur tíl að hylla Cp,
ausescu komust í umferð tvö plögg
frá hóp sem kallaöi sig þjóðbjörg-
unarfylkingu en nöfn voru ekki til-
greind. Þar var sýnt fram á brýna
þörf Rúmena fyrir stjórnarskipti
og stefhubreytíngu.
Ætla má að þeir fyrrum forustu-
menn úr kommúnistaflokknum,
sem skipa nú starfandi þjóðbjörg-
unarfylkingu ásamt virtum and-
ófsmönnum, komi úr hópnum sem
þama lét frá sér heyra. Nefndin
hefur boðað frjálsar kosningar í
apríl en talsmanni nýstofnaðs
Bændaflokks finnst það of snemmt,
nýir flokkar þurfi lengri tíma tíl
undirbúnings.
Lýðræðishefö og lögbundnir
stjórnarhættír hafa aldrei náð að
festa verulega rætur í Rúmeníu frá
því landið hlaut sjálfstæði undan
yfirráöum Tyrkja. Þeir sem nú taka
við forsjá þjóöar í sárum eftir blóö-
bað og eymdarkjör eiga því ærið
verk fyrir höndum.
Magnús Torfi Ólafsson
Sagnfræðlngurlnn Dolnea Cornea er efn af hetjum andófslns gegn ein-
valdsstjórnlnnl. Hún hraktlst aldrel úr landl en lentl hvaö eftlr annað i
fangelsi. Nú hefur Cornea tekið sætl I Þjóðbjörgunarfylkingunni sem
stjórnar landinu. Hér fer hún i gegnum öryggisgæslu I sjónvarpsstöðlnni.
Magnús Torfl Ólafsson
ekki, Bannað hefúr verið að nota
stærri Ijóeaperur en 25 kerta,
Jafhframt ákyað Ceausescu að
brjóta niöur mikið svmði í miðborg
Biikarest, þar á meðal fornar bygg=
ingar og fagrar, tii að reisa nýjar
og forljótar tii minnismerkis um
sjálfan sig, Nú er komið á daginn
að jaftiframt voru grafin undir
borginni göftg og neðanjarðarbyrgi
til afnota fyrir Securitate viö að
halda borgarbúum í skeflum ef í
odda skærist-
Síðasta atlaga Ceausescus að eðli-
legu mannlífi í Rúmeníu og menn-
ingarverðmætum var ákvörðun
um aö setja jarðýtur á þúsundir
fornra sveitaþorpa í Transylvaníu
vestan Karpataflalla. Fólkinu
skyldi hrúgaö saman í hraklega
byggð flölbýlishús tíl að stunda iðn-
væddan landbúnað til útflutnings.
Öðrum þræöi var þessi aðgerð árás
á ungverska þjóðernisminnihlu-
tann í Rúmeníu sem einkum byggir
svæði í Transylvaníu.
Upphafið að endalokunum fyrir
veldi Ceausescu-flölskyldunnar
var svo árás sveita Securitate á
mannflölda í borginni Timisoara
sem safnast hafði saman til varnar
kalvinistaprestinum Laszlo Tokes.
Hann hafði gerst sérstakur mál-
svari réttinda ungverska minni-
hlutans en nú tóku ungverskumæl-
andi og rúmenskumælandi borg-
arbúar höndum saman í vörn fyrir
prest.
Rúmenum blæð-
ir yið fjörbrot
stalínismans