Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1990, Blaðsíða 20

iS 20
LAtíGARDAGÚR 24. MARS 1990.
Kvikmyndir
Þegar rætt er um íslenska kvik-
myndagerð ber yfirleitt á gónia hve
erfitt það sé að gera kvikmyndir á
íslandi. Kvikmyndagerðarmenn
hafa takmarkaðan aðgang að
styrkjum og hagstæðum lánum,
áhorfendaíjöldi innanlands er tak-
markaður ásamt því að íslenskir
áhorfendur eru mjög kröfuharðir
neytendur. Auk þess er kostnaður
við kvikmyndagerð hár hérlendis,
m.a. vegna ýmissa gjalda sem opin-
berir aðilar leggja á.
Þrátt fyrir þetta hefur ætíð ríkt
mikil bjartsýni meðal íslenskra
kvikmyndagerðarmanna og má
segja með sanni að oft hafi verið
ráðist af meira kappi en forsjá í
gerö kvikmyndar. Hugsjónin og
andinn dreif menn oft á stað en
þegar upp var staðið voru aöstand-
endur myndarinnar næstum búnir
að tapa aleigunni. Það hefur nefni-
lega alltof oft tíðkast hérlendis að
kvimyndagerðarmenn leggi per-
sónulegar eignir sínar að veði og
ef myndin gengur illa í landann
ganga lánardrottnar að eignunum.
Sem dæmi má nefna tvær íslenskar
myndir sem ollu aðstandendum
fjárhagslegum skaða en það voru
myndirnar Skammdegi, sem Þrá-
inn Bertilsson gerði, og svo Atóm-
stöðin sem Þorsteinn Jónsson
gerði. Síðari myndin var ekki síður
gerð fyrir erlendan markað en ekki
tókst að afla nægilegra tekna þaöan
til að standa undir kostnaði við
gerð myndarinnar. Apocalypse Now reyndist Coppola erfið.
Coppola
lýstiir gj aldþrota
- eftir miklar fjárhagslegar þrengingar hefur bandaríski
kvikmyndaframleiðandinn og leikstjórinn Francis Coppola
neyðst til að lýsa sig gjaldþrota
Coppola
En það eru fleiri en íslenskir
kvikmyndageröarmenn sem eru
hugsjónamenn. Einn þeirra er
Francis Coppola sem alla tið hefur
staðið og fallið með verkum sínum.
Coppola hefur oft lagt sína per-
sónulegu fjármuni í myndir sínar
og oftast haft erindi sem erfiði en
samt sem áður neyddist hann til
að lýsa sig persónulega gjaldþrota
í byijun þessa árs. Þetta er mikið
áfall fyrir kvikmyndaiðnaðinn í
heild að maður á borð við Coppola,
sem m.a. gerði myndirnar Apoc-
alypse Now og tvær Godfather
myndir, skuli lenda í svona stöðu.
Hann skuldaði um 1,8 milljarða ís-
lenskra króna sem verður að við-
urkennast að sé dágóð summa.
Þaö sem endanlega reið bagga-
muninn var Zeotrope kvikmynda-
verið sem Coppola keypti á sínum
tíma. Árið 1982 gerði hann mynd-
ina One From The Heart sem var
algerlega kvikmynduö í Zeotrope
sem reyndist mjög dýr í framleiðslu
og hlaut síðan lélega dóma og þar
með enga aðsókn. Af öðrum mynd-
um, sem einnig hjálpuðu til, má
nefna The Outsider, Rumble Fish
og The Cotton Club sem allar eru
mjög frambærilegar myndir en
reyndust dýrari í framieiðslu en
áætlað var.
Guðfaðir III
Þaö er dálítiö hæðnislegt aö á
sama tíma og Coppola lýsti sig
gjaldþrota er hann að kvikmynda
á Ítalíu Godfather III fyrir Paramo-
unt kvikmyndaverið. Hann var
búinn á sínum tíma að marglýsa
því yfir að hann ætlaði aldrei að
gera Godfather mynd aftur eftir að
hafa gerð Godfather II, sem að flest-
ara dómi aldrei þessu vant reyndist
betri en fyrsta myndin. Hins vegar
neyddi fjárhagurinn Coppola til að
gera myndina enda fékk hann litlar
366 milljónir íslenskar fyrir að leik-
stýra og skrifa handritið. Jafnvel
þessi upphæð auk góðra greiöslna
fyrir myndirnar Tucker og svo
Peggy Sue Got Married nægðu ekki
ekki til að standa við fjárhagslegar
skuldbindingar Zeotrope kvik-
myndaversins.
Hápunkturinn á ferli Coppola var
líklega Víetnammyndin Apoc-
alypse Now sem hann gerði 1972.
Myndin fór langt fram úr áætlun á
öllum sviðum sem orsakaöi m.a.
að Coppola fékk taugaáfall. Til að
geta lokið við myndina þurfti Copp-
ola aö leggja allt undir persónulega
og þegar myndin sló í gegn hélt
hann að honum væru allir vegir
færir.
Víti til varnaðar
Eftir þessa lífsreynslu sína vildi
Coppola reyna að hjálpa ungu og
efnilegu fólki sem vildi gera kvik-
myndir án þess aö veröa að hætta
bæði andlegri og líkamlegri heilsu
auk allra eigna sinna. Hann keypti
því kvikmyndaver sem hann gaf
nafnið Zeotrope. Hann vildi reka
það öðruvísi en stóru Hollywood
kvikmyndaverin. Ætlunin var að
Kvíkmynciir
Baldur Hjaltason
gefa ungu og óþekktu fólki tæki-
færi til að koma sér á framfæri.
Einnig bauð hann aðstöðu mörgum
eldri leikstjórum sem áttu erfitt
með að fá fjármagnaðar myndir
sínar hjá stóru kvikmyndaverun-
um. Samtímis gerði Coppola sínar
eigin myndir í Zeotrope sbr. One
From The Heart.
Það var einnig ætlun Coppola að
bjóða upp á reynslu sína ásamt
sveigjanlegra kerfi varðandi fram-
leiðslu kvikmynda en áður tíðkað-
ist. Hins vegar varð raunin önnur.
Flestir þeir kvikmyndagerðar-
menn sem störfuðu hjá Zeotrope
virtust lenda í sömu vandamálum
og Coppola sjálfur. Hér má nefna
þá Wim Wenders og Caleb Desc-
hanel sem voru í vandræðum með
að fá samþykki Zeotrope áður en
dreifing hófst á myndum þeirra
Hammet og The Escape Artist.
Lélegar myndir
En það sem vó líklega þyngst á
vogarskálunum var sú staðreynd
að myndirnar sem framleiddar
voru af Zeotrope reyndust ekki vin-
sælar! Hins vegar komu margar
sniðugar hugmyndir fram hjá Ze-
otrope auk þess aö kvikmyndaver-
iö lét gera mörg handrit sem voru
vel gerð. En það vantaði aðeins
herslumuninnn og því miður lét
Zeotrope frá sér margar góðar hug-
myndir og handrit sem síðar meir
urðu stórmyndir hjá öðrum. Hér
má nefna myndina Air America,
sem Columbia kvikmyndaverið
setti í dreifingu í ársbyrjun, en
hugmynd og handrit var upphaf-
lega þróað af Zeotrope.
Það er reglulega sorglegt þegar
frumkvöðlar eins og Coppola verða
að pakka saman og taka að sér
verkefni eingöngu peninganna
vegna. Coppola hefur sýnt að hann
kann vel til verka þótt hann ætli
sér stundum um of.
Coppola er einn af þeim fáu leik-
stjórum sem hefur tekist að gera
betri framhaldsmynd en upphaf-
lega myndin. Hér er um að ræða
Godfather II sem af flestum var
talin slá Godfather I við. Þetta er
frekar sjaldgæft því yfirleitt eru
framhaldsmyndirnar gerðar til að
þéna á nafni upphaflegu myndar-
innar og gæði því oft látin hggja
milli hluta. En í viðtali við kvik-
myndatímárit á sínum tíma viður-
kenndi Coppola að hann hefði gert
Godfather II til að íjármagna sína
næstu mynd sem reyndist vera The
Conversation. Það var aldrei ætl-
unin að The Conversation yröi
metsölumynd og því n'auðsynlegt
að tryggja fjárhaginn fyriifram.
Þetta atriði lýsir nokkuð vel per-
sónunni Francis Coppola.
Aukinn kostnaður
Það veldur nokkrum áhyggjum
hve kostnaður við kvikmyndagerð
í hinum vestræna heimi hefur farið
hækkandi undanfarin ár. Einnig
er að verða sífellt erfiðara að gera
kvikmyndir utan heimlands síns
vegna krafna viðkomandi leikara
og kvikmyndagerðarmanna að
hafa sitt fólk við stjórnvölinn. Allt
þetta dregur mjög mikið úr mögu-
leikum og krafti einstaklinga að
gera kvikmyndir án þess að hafa
hin stóru kvikmyndaver og fiár-
magn Hollywood á bak við sig.
Á Noröurlöndunum eru starfandi
kvikmyndasjóðir er veita fé til
kvikmyndagerðar. Reglur land-
anna eru eitthvað frábrugðnar en
byggja þó á því að styrkja innlenda
kvikmyndagerð. Það var þess
vegna gaman að sjá nýlega auglýs-
ingu frá frændum okkar Dönum í
tímariti bandaríska skemmtanaið-
anaðarins Variety þar sem tekið
var fram að Dönum væri mikill
heiöur af því að í þriðja sinn í röð
væri dönsk mynd tilnefnd til
óskarsverðlauna. Þetta er myndin
Waltzing Regitze en á undan voru
þaö myndirnar Pelle Erobreren og
svo Babettes Fest. Þessi viðurkenn-
ing hefur verið mikil vítamín-
sprauta fyrir danska kvikmynda-
gerð og verður einnig vonandi
ákveðinn lífgjafi fyrir sjálfstæða
kvikmyndagerðamenn sem eru til-
búnir aö leggja allt í sölurnar til
að sjá draum sinn rætast, að gera
kvikmynd sem slær í gegn.