Dagblaðið Vísir - DV - 15.05.1990, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 15. MAI 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblaö 115 kr.
Lóðir í Reykjavík
Æskilegt er, að frambjóðendur til borgarstjórnar og
stjórnmálaöflin að baki þeirra treysti sér til að gera
frambærilega grein fyrir ráðgerðri meðferð þeirra á lóð-
um í Reykjavík. í lóðamálum kemur skýrast í ljós, hvort
staðið er opið og heiðarlega að stjórn sveitarfélags.
Erlendis hafa ótal dæmi um spillingu í byggðastjórn-
um verið til umíjöllunar, bæði í fréttum fjölmiðla og í
rannsóknum fræðimanna. Allt ber að þeim brunni, að
á Vesturlöndum sé vandamál slíkrar spilhngar fyrst og
fremst að finna í skipulagi svæða og úthlutun lóða.
Algengasta leiðin hefur verið rækilega kortlögð í
Bandaríkjunum. Þar eru dæmi um, að ráðamenn skipu-
lagsstjórna sveltarfélaga sklpuleggl ný svæöi þannig,
að ákveðin svæði fái hagstæða nýtingu, til dæmis undir
miðbæjarstarfsemi, svo að landið hækki í verði.
Ekki er mikið svigrúm til slíkrar spillingar í Reykja-
vík. Ráðamenn borgarinnar hafa áratugum saman verið
forsjáhr í öflun lands. Þeir hafa látið borgina kaupa
allt land í kringum byggðina í borginni, löngu áður en
tH greina kemur að skipuleggja það og byggja á því.
Á þetta reynir einkum í afmörkuðum tilvikum, þar
sem miðbæjarlóðir eru frá gamalli tíð í eigu einkaaðila.
Þá er með opinberu skipulagi unnt að hækka verð lóð-
ar, annaðhvort með því að ákveða, hvernig hún skuli
nýtt, eða með því að ákveða nýtingarstuðul húsanna.
í Reykjavík skortir umfjöllun utan stjórnmáladeilna
um, hvernig staðið hefur verið að skipulagi einkalóða
á undanförnum árum, til dæmis við Skúlagötu, svo að
áhugafólk um borgarstjórnarsiði geti gert sér grein fyr-
ir, hvort lóðir hafi verið hækkaðar óeðlilega í verði.
Ekki er allt fengið með að færa land úr einkaeign í
almannaeign, svo sem gert hefur verið í Reykjavík. í
stað hættunnar á braski með verðgildi lands kemur
hætta á braski með úthlutun lóða. Það er einmitt á því
sviði, sem Reykjavíkurborg þarf að bæta ráð sitt.
Enginn vafi er á, að slík spilhng hefur minnkað með
árunum, einkum eftir að tekin var upp sú stefna að
hafa jafnan nægilegt framboð af lóðum. Jafnvægi í fram-
boði og eftirspurn lóða náðist í Grafarvogi. Má nú gera
ráð fyrir, að hver geti fengið lóð við sitt hæfi.
Um tíma var borgarstjórn næstum búin að stíga skref-
ið á enda til eðlilegra viðskiptahátta. Það var, þegar
boðnar voru út lóðir við Stigahlíð. Þá veitti borgin eftir-
sóttar lóðir á hagstæðum stað. í stað skömmtunar leyfði
hún markaðslögmálinu að ákveða verðlag þeirra.
Því miður hefur verið horfið frá stefnunni, sem
stjórnaði útboði lóða við Stigahlíð. í stað útboðs hefur
komið úthlutun að nýju. í sumum tilvikum er lóð úthlut-
að án auglýsingar, jafnvel á stöðum, þar sem enginn
utanaðkomandi gerði ráð fyrir, að lóð yrði úthlutað.
Einn borgarfulltrúi fékk fyrir nokkrum árum lóð, sem
ekki hafði verið reiknað með, að yrði notuð undir hús.
Hann fékk líka að heíja framkvæmdir án þess að hafa
greitt tilskilin gjöld. Þessi spilling olli nokkurri umræðu
á öndverðum síðasta vetri, en ekkert var þó gert.
Það er valdið tH skömmtunar, sem framleiðir spill-
ingu hjá sveitarstjórnum og stofnunum þeirra. Allar
lóðir, sem geta reynzt eftirsóttar, á að bjóða út, svo að
ekki sé svigrúm fyrir spiUingu. Opinn markaður hefur
á Vesturlöndum reynzt heppileg leið til heiðarleika.
í ýmsum atriðum, þar sem hætta getur verið á spill-
ingu, hefur Reykjavík bætt stöðu sína, ef litið er langt
tH baka, en staðnað, ef litið er aftur til skamms tíma.
Jónas Kristjánsson
„Ennþá fer þó allt of mikið af tíma og fámennu starfsliði Verðlagsstofnunar í að sinna verðstöðvunarmálum
en ekki samkeppnismálum,“ segir m.a. i greininni.
Markaðsfrelsið og
samkeppnin
Við íslendingar höfum stígið
okkar skref í átt tO markaðsfrelsis
og frjálsrar samkeppni af slíkri
varfærni að með ólíkindum er. Það
er eins og við höfum ímyndað okk-
ur að yfir höfði okkar hvíldi
hrammur rússnesks bjarnar.
Á meðan grannþjóðirnar hafa
búið við lögmál frjálsrar verð-
myndunar og samkeppni um ára-
tugi í þökk stjórnmálaflokka bæði
til hægri og vinstri hafa afkomend-
ur frelsisunnandi víkinga hér úti á
Fróni ekki þorað að stíga skrefið
tíl fulls út á berangrið. Þvi hefur
verið borið við að við værum of fá
til að sundra okkur, að fámennið
mundi ávallt valda samráði mark-
aðsaflanna, að efnahagskerfið
þyldi það ekki o.s.frv.
Lögin um samkeppnishöml-
ur, verðlag og óréttmæta
verslunarhætti
Á árinu 1978 voru sett hér lög um
samkeppnishömlur, verðlag og
óréttmæta verslunarhætti sem
höfðu að markmiði að vinna að
hagkvæmri nýtingu framleiðslu-
þátta þjóðfélagsins og sanngjarnri
skiptíngu þjóðartekna. Slík lög
höfðu verið í gildi t.d. í Danmörku
undir stjórn sósíaldemókrata í ára-
tugi.
Markmiðum laganna 1978 skyldi
m.a. náð með því aö innleiða aukið
markaðsfrelsi. Þegar frv. tíl lag-
anna var til umræðu á Alþingi
höfðu margir uppi efasemdir um
að frjálst verðlag myndi hafa í för
með sér lækkað vöruverð. Nú, 12
árum síðar, efast naumast nokkur
lengur um að frjáls verðmyndun
keyrir verðlag niður hér á landi
eins og annars staðar á byggðum
bólum.
Reglubundnar auglýsingar Verð-
lagsstofnunar um vöruverð - hvar
það er hátt og hvar það er lágt -
verka sem öflugt keyri á kaupmenn
til að gera ódýr innkaup og að gæta
hófs í álagningu. Þær og virk neyt-
endasamtök eru margfalt öflugra
stjórntæki en verðstöðvunarfjötr-
ar.
Ennþá fer fó alltof mikið af tíma
og fámennu starfsliði Verðlags-
stofnunar í að sinna verðstöðvun-
armálum en ekki samkeppnismál-
um.
Útboð: Aðferð til að fá vöru,
verk og þjónustu á sem
lægstu verði
Notkun útboða getur sparað gíf-
urlegar fjárhæðir, ekki aöeins þeg-
Kjallaiinn
Sigurður Gizurarson
bæjarfógeti á Akranesi
ar stofnað er tíl verklegra fram-
kvæmda, heldur einnig í þjónustu
hins opinbera við almenning.
Á útboðsþingi, sem haldiö var
nýlega, upplýstí t.d. Kolbeinn Arin-
bjarnarson að útboð Flugleiða á
þrifum og ræstíngu flugvéla fyrir-
tækisins hefði haft í för með sér 18
millj. kr. sparnað.
Mikilvægt er að útboð veröi not-
uð mun meira en nú er tíl að fá
vöru, verk og þjónustu á sem-
lægstu veröi. Utboð Innkaupa-
stofnunar ríkisins hafa sparað
stórfé. Og auövitað á íslenska ríkið
ekki að þessu leyti að halda að sér
höndum í þjónustugeiranum.
Með lagasetningu um útboð getur
Alþingi einnig stuðlað að því að til
útboða sé stofnað af heilindum og
hreinskiptni, að reglur verði sem
skýrastar og að skipulag útboðs-
mála ávinni sér almennt traust.
Lög um greiðslukorta-
viðskipti?
Frumvarp það sem fyrir Alþingi
liggur úm greiðslukortaviðskiptí er
hins vegar líklegt til að verka öfugt
við yfirlýstan tilgang þess. Því er
ætlað að fella hömlur á markaðinn.
Notkun greiðslukorta mun
minnka, ef frumvarpið verður að
lögum, m.a. sökum þess að ströng
skilyrði verða sett fyrir notkun
greiðslukorta.
í greipargerð fyrir frv. kemur
fram það sjónarmið að engin
ástæða sé tíl að almenriingur notí
greiðslukort vegna innkaupa tíl
heimilis. Sú röksemd er þó æði
hæpin þegar haft er í huga að
greiðslukortakerfið sparar gífur-
lega vinnu í viðskiptum og þar með
peninga. Frv. gerir ráð fyrir að
lagður verði skattur á korthafa til
að greiða vöruverð niður.
Eins og kerfið hefur þróast hér á
landi stuðlar það beinlínis, ásamt
öðrum þáttum frjálsrar sam-
keppni, að lækkuðu vöruverði. Það
er ekkert annað en lánsverslun og
kemur í stað annarra tegunda lán-
sviðskipta, t.d. lána til viðskipta-
vina sem skráð eru í kladda á búð-
arborði. Þannig sparar það bók-
hald. Og á hinn bóginn hafa ein-
staka verslanir boðið lægra vöru-
verð gegn staðgreiðslu.
Þannig hafa þær bæði sparað sér
lánsfjárkostnað og náð ódýrari inn-
kaupum hjá heildverslunum.
Dæmi þessa er vöruverð hjá versl-
ununum Bónus í Reykjavík og Ein-
ari Ólafssyni á Akranesi.
Frjálsari markaður-
meira jafnvægi
Markaösfrelsið skilar þjóðinni
miklum fjármunum í auknum
sparnaði og meiri skilvirkni. En
ennþá er ójafnvægi þótt bæði verð-
bólga og vextír fari nú lækkandi.
Þar á ríkið sinn stóra þátt í ójafn-
væginu. Ekki er heldur um að ræða
frjálst streymi fjármagns inn og út
úr landinu.
Á góðu árunum hefur gengið úr
skorðum því að einstaklingar mega
ekki leggja uppgripin inn á banka-
reikninga erlendis. Opnun hag-
kerfisins út á við myndi jafna
sveiflur og færa þyngdarpunktínn
neðar í íslensku þjóðarskútunni.
Sigurður Gizurarson
„Frumvarp þaö sem fyrir Alþingi ligg-
ur um greiðslukortaviðskipti er hins
vegar líklegt til að verka öfugt við yfir-
lýstan tilgang þess. - Því er ætlað að
fella hömlur á markaðinn.“