Dagblaðið Vísir - DV - 16.08.1990, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 16. ÁGÚST 1990.
15
Verðlaunafé ríkisútvarpsins
Útvarpsstjóri ríkisútvarpsins sá
fyrir nokkru sérstaka ástæðu til að
hreykja sér af því að 70% þeirra
sem lögum samkvæmt eiga að
greiða afnotagjöld til ríkisút-
varpsins hefðu gert það á réttum
tíma!
Viðhorf hans var glögglega að
þetta væri hin mesta viðurkenning
fyrir stofnunina og dæmi um að
„aðfór“ einhverra að henni hefði
mistekist. Skömmu síðar var emb-
ættismaðurinn aftur á ferð og
áréttaði að skylduáskrift að ríkis-
sjónvarpinu væri ekki nauðung
heldur nauðsyn.
Endurgreiðsla útvarps-
stjóra?
I ljósi þeirra ummæla útvarps-
stjóra að greiðsla 70% viðtækjaeig-
enda á afnotagjöldunum væri sér-
stakt hrós fyrir ríkisútvarpið hljóta
menn framvegis að vega það og
meta sérstaklega hvort ríkisút-
varpið eigi það skihð að afnota-
gjöldin endi hjá útvarpsstjóra. Má
ekki túlka orð útvarpsstjórans svo
að hann muni endurgreiða afnota-
gjaldið hverjum þeim sem ekki kýs
að neyta þeirrar vöru sem ríkisút-
varpið hefur upp á að bjóða?
Það stendur að vísu skýrt og
skorinort í lögum að afnotagjöldin
skuh greiða og útvarpsstjóri hefur
manna mest yndi af að tönglast á
því. En það stendur hvergi að þau
megi ekki endurgreiða og það er
auðvitað það sem útvarpsstjóri var
að meina þegar hann hreykti sér
af innheimtunni.
Hann er sjálfsöruggur maður og
er þess fullviss að engum dettur í
hug að krefjast endurgreiðslu.
Hann er meira að segja tilbúinn að
láta á það reyna fyrstur útvarps-
stjóra.
Þannig að ef að til er sá furðulegi
KjaUarinn
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi í HÍ
maður sem getur verið án ríkisút-
varpsins og þess mikla og þjóðmik-
ilvæga menningarhlutverks sem
það gegnir lögum samkvæmt þá er
bara að tala við Markús. Hann
borgar til baka. Hann hefur sagt
það sjálfur að verðlaunafé ríkisút-
varpsins sé komið til af ánægju
landsmanna einni og sé einhver
fúll þá er bara að rölta upp í must-
erið í Efstaleiti, spila nokkrar golf-
holur á lóðinni, fara í starfskynn-
ingu í auðum og ónotuðum hljóð-
verum, horfa á sjálfvirka matar-
gjafann í fiskabúrinu, hlusta á hjal-
ið í gosbrunninum og fá aurana
endurgreidda.
Og að lokum ef að einhver skyldi
koma öfugum megin að húsinu þá
ganga tveir strætisvagnar (sexan
og sjöan) hringinn.
Nauðsyn eða nauðung
Svo að vikið sé að seinni speki
embættismannsins þá er ágætt að
grípa til íslenskrar orðabókar
Menningarsjóðs og fletta upp orð-
inu nauðung. Þar stendur að nauð-
ung sé að þvinga (neyða) e-n til e-s.
Nú eru þess óteljandi dæmi að
menn séu bókstaflega neyddir til
að greiða afnotagjaldið og þá er
greiðslan orðinn nauðung og af-
notagjaldið ónotagjald, þ.e. gjald
fyrir ónot sem menn ekki kæra sig
um.
Nú víkur að nauðsyn þess að
hafa ríkisútvarp. Sumir tína til
menningarskyldur þess. En nú hef-
ur enginn mér vitanlega komið
með þá skilgreiningu á menningu
sem allir geta sætt sig við. í annan
stað grunar mig (en ef til vill veit
einhver betur) að það hafi verið til
menning á íslandi áður en ríkisút-
varpið tók til starfa og það býsna
blómleg. Séu menn sammála um
að þessir grunur minn sé á rökum
reistur þá hljóta menn að velta fyr-
ir sér hvað í ósköpunum gerðist
þegar ríkisútvarpið tók til starfa.
Getur verið að þjóðin sitji í dái og
bíði eftir að íslensk menning fossi
af vörum Stefáns Jóns og úr mið-
degissögunni? Hver vogar sér að
halda því fram að þjóðin sé slíkt
safn örverpa að hún yrði menningu
rúin ef ekki væru nátttröll á sveimi
uppi í Efstaleiti? Ef til vill þeir sem
geta makað krókinn í skjóli menn-
ingar en ekki mikið fleiri. Það þarf
að veita þessum heilaþvotti (á
kostnað skattgreiðenda) um menn-
ingu sem koma á úr þar til gerðum
stofnunum kröftugt viðnám.
Menning verður aðeins til meðal
fólksins sjálfs og af hvötum þess
en hún verður aldrei framleidd
sérstaklega. Hvorki af ríkisútvarp-
inu né öðrum.
Er RÚV öryggisatriði?
Einnig hefur það heyrst að ríkis-
útvarpið sé nauðsyn af öryggisá-
stæðum. Þetta eru fremur vafasöm
rök. Starfsmenn þess hafa sýnt að
þeir geta lagt niður vinnu eins og
aðrir.
Auk þess er það metnaðarmál
íjölmiðla að vera sem fyrstir með
fréttir og eru fréttir sem varða ör-
yggi eða yfirvofandi hættu þar alls
ekki undanskildar nema síður sé.
Byggðasjónarmið
Að lokum fylgja til gamans veiga-
lítil rök um að enginn sæi sér hag
í því að útvarpa eins víða og ríkis-
útvarpið gerir nú. Um þetta er
reyndar ekkert hægt að fullyrða,
en Stöð 2 er nú þegar komin mjög
nálægt ríkisútvarpinu hvað þetta
varðar.
Ég hef nú heldur aldrei heyrt
neitt um að það séu sjálfsögð mann-
réttindi að ná útvarpssendingum.
Ekki frekar en að menn geti farið
til útlanda einu sinni á ári, keypt
öll dagblöðin eða farið í kvik-
myndahús.
Þetta er ekki það sem ríkið á að
tryggja. Þetta er nokkuð sem menn
verða að ákveða sjálfir og vega og
meta hvort þeir vilja veita sér.
Glúmur Jón Björnsson
„Hann hefur sagt það sjálfur að verðlaunafé ríkisútvarsins sé komið
til af ánægju landsmanna ... “ - Hverjir krefjast engurgreiðslu frá
RÚV?
„í annan stað grunar mig (en ef til vill
veit einhver betur) að það hafi verið til
menning á íslandi áður en ríkisútvarp-
ið tók til starfa og það býsna blómleg.“
Tryggingaþegar eru launþegar
Það dylst engum sem um árabil
hefur kynnst kjörum trygginga-
þega að ótalmargt hefur áunnist,
að svo sannarlega erum við þó allt-
af á réttri leið á veginum fram til
betra og birturíkara mannlífs.
Hins vegar viljum við oft gleyma
því hversu miklu erfiðari lífsbar-
áttan er í eðli sínu hjá ærið mörg-
um sem eiga tryggingabætur einar
að launalegu athvarfi sínu, hversu
miklu minni möguleika trygginga-
þegar eiga til öflunar þeirra auka-
tekna, þeirrar viðbótar til fram-
færslu, sem sköpum skiptir hjá
fólki almennt í landi okkar.
Við viljum einnig oft gleyma hin-
um margvíslega viðbótarkostnaði,
sem tryggingaþegar búa við og
bættur er að hluta af hálfu sam-
félagsins, en hvergi nærri sem
nauðsyn bæri til.
Beðið um skýringar
Það er mikið rætt um fram-
færslubyrði og í því sambandi þyk-
ir mér oft sem farið sé frjálslega
með þær nauðþurftatölur, sem
vísitölufjölskyldunni eru reiknað-
ar. Máski kemur þetta skýrast fram
hjá námsmönnum okkar, þessu
ágæta unga fólki sem á að erfa
landið - eða er það auðinn í dag.
Þar hafa kveinstafir og kvörtun-
arhróp út af námslánaupphæðum
keyrt úr hófi nú að undanfórnu og
þar hafa framfærslutölur til við-
miðunar verið slíkar að trygginga-
þegarnir mínir hafa eðlilega talað
um makalaust metnaðarleysi ör-
yrkjasamtakanna í allri kröfugerð
samanborið við þessar svimaháu
tölur ungu „uppanna“, sem þeir
hafa þó grátið beiskum blankheita-
tárum yfir. Ég hefi jafnoft bent á
að hér væri um lánaviðmiðun að
ræða og lán væri til endurgreiöslu
síðar meir o.s.frv.
KjaUariim
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi ÖBÍ
En tryggingaþegarnir mínir hafa
eðlilega sagt sem svo: Fyrst þetta
unga, blanka, bálreiða fólk fær
svona framfærslugrunn fúslega
viðurkenndan af ríkisvaldinu,
hvers vegna þá ekki við, sem eigum
okkar lífsgrundvöll allan undir
bótaupphæðum okkar?
Af hveiju fáum við ekki bóta-
greiðslur í einhverju samræmi við
framfærslu okkar eins og þessu
unga fólki finnst svo sjálfsagt gagn-
vart sinni framfærslu?
Hafið þið ekki beðið þetta sama
ríkisvald að reikna út framfærslu-
grundvöll okkar og kanna hvaða
bótarétt við eigum samkvæmt því
eins og námsmennirnir fá sín lán
út á háa grunninn sinn?
Getið þið ekki bent blessuðu rík-
isvaldinu á það að það er útjgalda-
aðihnn í báðum tilfellum (því
námslán greiðast langt í frá að
fullu) og beðið um skýringar á þess-
ari makalausu mismunun, sem
þetta sama ríkisvald sýnir svo
áþreifanlega með þessum hætti?
Það er von að spurt sé og án þess
ég sé svo sem að gera meira veður
út af námsmönnum, sem vissulega
eiga allt gott skilið, þá er ofur eðli-
legt, að þegar grátur og gnístran
tanna glymur við frá þessu unga
fólki - hrausta og vel gerða við
góðar aðstæður almennt - þá'
blöskri þeim nokkuð sem til við-
bótar við vanheilsu og oft erfíða
fötlun búa við jafnslök kjör og mik-
ill hluti minna viðmælenda býr.
Mismunur og ólíkt mat
Tryggingaþegar benda mér mjög
oft á það, hver ástæðan muni vera
fyrir tregðu ríkisvaldsins í því að
bæta verulega hag þeirra sem
minnst bera úr býtum, lyfta lífs-
kjaragrunni þeirra svo sem þarf.
Þeir segja hreint út: Ástæðan er sú
sama og er hjá láglaunafólkinu í
landinu sem alltaf verður eftir þeg-
ar tekist er á um kaup og kjör. Við
erum einfaldlega svo mörg að það
kostar svo mikið að gera okkur lífs-
baráttuna verulega léttari alveg
eins og vinnuveitandinn getur bætt
tugþúsundunum ofan á toppana
hjá sér, en grætur í bágindum sín-
um yfir þúsundkallinum sem fara
á til fjöldans í t.d. frystihúsinu eða
verksmiðjunni hjá honum.
Og núna þessa dagana í þessum
orðum rituðum er ég einmitt
minntur á BHMR fólkið blessað,
sem fær bara dómstóla til að rétta
sér upp í hertdur þá leiðréttingu,
sem öðrum tekst ekki að fá meö
miklu lakari kjör og aumari að-
stæður og vel að merkja alveg burt-
séð frá því þó hringekja kjararýrn-
unar hjá öðrum blasi beinlínis við
eins og einn níræður öryrki orðaði
það hér áðan. En ekki orð um það
viðkvæma mál meir.
í beinu framhaldi af þessari orð-
ræðu minni um mismun og ólíkt
mat á ýmsum sviðum hjá því opin-
bera er svo best að koma að efni
sem mörgum tryggingaþegum er
mikill þyrnir í augum og ekki að
ástæðulausu.
Yfirgnæfandi hluti þeirra, sem
ríkið greiðir laun - og bætur eru
auðvitað Uka laun þess fólks sem
þær fær - fær sín laun greidd út
fyrirfram 1. hvers mánaðar s.s. al-
kunna er.
Þetta þykja sjálfsagðir hlutir og
tíðkast auðvitað miklu víðar en hjá
ríkinu. Tryggingaþeginn fær hins
vegar sín laun 10. hvers mánaðar
og þeim sem á þau laun að sínu
eina lifibrauði til greiðslu alls sem
á fellur - þeim eru þessir níu dagar
oft býsna dýrir og yfir mig flæða
ógrynni dæma þar um sem ég dreg
ekki í efa að séu í aðalatriðum sönn.
Níu dýrir dagar
•Nú eru lög slík um þessar bætur
að þær þarf svo sem ekki að greiða
fyrr en efitr á en fyrst menn hafa
nú teygt sig til 10. hvers mánaðar
ætti nú sannast sagna að vera unnt
aö láta tryggingaþega njóta sama
réttar og aðrir launþegar ríkisins
fá sem sjálfsagðan hlut nú orðið.
(í gegnum samninga í upphafi
eflaust). Og þá spyrja menn sem
nenna að lesa þessar línur eflaust
hins sama og tryggingaþegarnir:
Hafið þið hjá Öryrkjabandalaginu
ekkert gert í málinu? Horfið þið
bara þegjandi á eða tautið í barm
ykkar og aðhafist svo ekkert? En
máliö er nú bara ekki það, eins og
margur gæti haldið, fyrst ekkert
gerist.
Formaður Öryrkjabandalagsins
hefur ítrekað komið þessu á fram-
færi af fullum þunga og fengið góð
orð en annað ekki og góð orð enga
gjöra stoð í léttum pyngjum trygg-
ingaþeganna.
Hins vegar verður greinilega að
knýja á mál þessi af meiri þunga
og oftar og enn betur, ef árangur á
einhver að verða. Einn liður í því,
veikburða og vesæll þó, er þessi
litli pistill sem raunar hefur farið
nokkuð um víðan völl.
Ég held hins vegar að fátt gæti
glatt huga tryggingaþega meira og
kostað minna en einmitt sú breyt-
ing að færa greiðslurnar fram um
þessa níu dýru daga eins og kona
ein orðaði það svo ágætlega við
mig á dögunum.
Því er enn einu sinni beint til
þeirra sem málum ráða að trygg-
ingaþegum verði veittur sami rétt-
ur og flestum öðrum, að sem fyrst
megi það verða gleðileg staðreynd
að útborgunardagur tryggingabóta
verði 1. hvers mánaðar. Þetta er
nefnilega fyrst og síðast spurning
um viðhorf og hugarfar.
Helgi Seljan
,',Yfirgnæfandi hluti þeirra sem ríkið
greiðir laun - og bætur eru auðvitað
líka laun þess fólks sem þær fær - fær
sín laun greidd út fyrirfram 1. hvers
mánaðar svo sem alkunna er.“