Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1990, Blaðsíða 20

2Ó-
IÍMJÖÁia»m "37.'ÖkTÓ6ER19ð0i
„Þetta er mín fyrsta skáldsaga,
aörar bækur mínar eru endurminn-
ingabækur," segir Tryggvi Emilsson
rithöfundur í samtali við helgarblað-
ið. Tryggvi, sem varð 88 ára síðastlið-
inn laugardag, er að senda frá sér
ástarsögu nú fyrir jólin sem heitir
Blá augu og biksvört hempa. Fyrri
bækur Tryggva eru vel þekktar og
vöktu mikla athygh á sínum tíma en
það eru bækurnar Fátækt fólk, Bar-
áttan um brauðið og Fyrir sunnan
sem fjölluðu um æviskeið hans. Þá
hefur Tryggvi gefið út ljóðabækur,
ættfræðibók og smásögur.
Þótt aldur Tryggva sé orðinn hár
og heymin farin aö dofna lætur hann
ekki deigan síga við skriftir og ljóða-
gerð er honum einnig huglæg.
Á síðasta ári var leikritið Fátækt
fólk sett upp hjá Leikfélagi Akur-
eyrar eftir bókTryggva og naut það
mikilla vinsælda. Böðvar Guð-
mundsson bjó söguna til leikrits-
geröar. Tryggvi var alinn upp á Ak-
ureyri og segist hafa farið norður til
að sjá leikritiö og haft gaman af. „Ég
var mjög ánægður með sýningú leik-
félagsins enda vakti hún almenna
athygh og sló aösóknarmet sem ís-
lenskt leikrit þar,“ segir Tryggvi.
Sjötugt unglamb
Flestir setjast í helgan stein um sjö-
tugt en það gerði Tryggvi ekki. Það
var einmitt á þeim aldri sem hann
byijaði að skrifa bækur. „Ég þurfti
að hætta vinnu vegna veikinda, fékk
kransæðastíflu, og ákvað þess vegna
að kaupa ritvél og fara að skrifa."
Tryggvi var verkamaður hjá Hita-
veitu Reykjavík í 23 ár og það hvarfl-
aði aldrei að honum að setjast við
skriftir meðan hann var í fullri
vinnu. „Kannski langaði mig til
þess,“ segir hann „en ekki þannig
að ég léti það sifja í fyrirrúmi.“
Tryggvi segir það ekki hafa verið
auðvelt að fást við skriftir á kvöldin
eftir vinnu vegna mikillar þátttöku
hans í félagsstörfum. „Ég vann mikið
fyrir Verkamannafélagið Dagsbrún
og var í stjóm þess í tuttugu ár. Áður
en ég kom suður var ég í verkalýðs-
baráttunni fyrir norðan."
Tryggvi bjó á Akureyri til ársins
1947 en flutti þá suður í atvinnuleit.
„Við reyndum að hafa búskap, kýr
og kindur, en það var ekki mikiðVipp
úr því að hafa og atvinnu var litla
að fá. Það var hins vegar alltaf sögð
næg vinna fyrir sunnan sem var nú
reyndar ekki alltaf sannleikanum
samkvæmt. Ég fékk þó vinnu strax
og ég kom suður og vann ölium
stundum. Mest var ég við trésmíðar.
Ég hafði lært smíðar í tvö ár og bauð
mig fram við Hitaveituna sem smið-
ur. Kannski var ég handíaginn eða
bara gervismiður," heldur Tryggvi
áfram.
Skáldið varð að bíða
Ekki var mikið um ritstörf hjá
Tryggva á yngri ámm. Hann var rit-
ari í Verkamannfélaginu og lét það
nægja. Tryggvi gaf samt út tvær
ljóðabækur áður en hann veiktist
fyrir hjarta árið 1970. „Ég kynntist
Kristni Andréssyni hjá Máh og
menningu og hann vildi gefa út ljóð-
in mín,“ segir Tryggvi þegar hann
er spurður hvað hafi komið honum
til að gefa út ljóöabækur sínar.
Hann bætir við aö honum hafi ekki
þótt sjötíu ár hár aldur enda eru
heil átján ár síðan hann náði þeim
Tryggvi Emilsson er 88 ára en ennþá situr hann við skriftir og er að senda frá sér ástarsögu nú fyrir jólin. Tryggvi fékk mjög góða dóma fyrir fyrstu
bækur sínar, Fátækt fólk og Baráttuna um brauðið. DV-myndir Brynjar Gauti
áfanga. „Eitthvað varð maður að
hafa fyrir stafni í ellinni. Heimil-
isaðstæður voru ágætar þó konan
min væri sjúklingur. Hún var mér
góð og sá um að ég hefði næði. Ekki
kunni ég á ritvél og fór því á nám-
skeið til að læra. Ég sá að það þýddi
ekkert annað. Maður varð að skrifa
á ritvél. Ég fann líka að ég hafði frá
svo mörgu að segja að ég varð að
geta notað afla finguma á ritvéhna
til að geta komið því frá mér.“
Tryggvi viðurkennir að Fátækt
fólk hafi verið nokkuð lengi í vinnslu
en útgefandinn rak talsvert á eftir
honum með þá næstu. „Fátækt fólk
kom út árið 1976 og Baráttan um
brauöið ári síðar. Ég gat alltaf setið
við skriftir enda hætti ég öllum fé-
lagsstörfum um leið og ég hætti aö
vinna úti.“
Ást og bamaþrælkun
Bókin sem Tryggvi er að senda frá
sér í næsta mánuði heitir Blá augu
og biksvört hempa. „Þetta er mín
fyrsta skáldsaga," segir Tryggvi.
„Ást kemur við sögu í þessari bók.
Hún fjallar um kvæntan prest, Bjöm.
Hann á ríka frú sem er nokkru eldri.
Presturinn kynnist ungri stúlku sem
kemur til þeirra sem vinnukona og
hann verður ákaflega hrifinn af
henni. Þau taka saman og eignast
bam en unga stúlkan deyr skömmu
síðar. Bláu augun hennar fylgja hon-
um út aht hfið og fyrir hana fómar
hann öhu. Hann tapaöi hempunni
vegna ástarinnar og sótti aldrei um
brauð aftur.“
Séra Björn, aðalsöguhetja bókar-
innar, sneri th Reykjavikur með
komabarnið með sér og aldraða
fóstm sína, Guðrúnu. Þau fengu inni
hjá systur Guðrúnar, Kolfinnu, á
Laugaveginum en það var einmitt
hún sem útvegaöi prestinum verka-
mannavinnu. Honum var nokkuö
bragðið er hann sá þvílíkur þræl-
dómur vinnan var og ekki síður að
börn unnu þar hörðum höndum.
Þannig lýsir Tryggvi t.d. er séra
Björn fer út af vinnustað sínum einn
daginn og gengur á eftir einum
vinnumanninum, tíu ára stúlku:
„Hún er tíu ára,“ sagði Kolfinna,
„og má þakka fyrir að vera ekki á
öðram og verri stað. Hún hlífir sér
ekki en reynir að fremsta megni að
keppast við ahan guöslangan daginn.
Verkstjórinn gekk þama hjá um dag-
inn, hnippti með tánni í rassinn á
henni og sagði: „Þú ætlar að verða
andskotans fantur eins og hún móðir
þín,“ - og átti við dugnaðinn. Aðbúðin
fyrir svona bam er engin. Nokkrar
jafnöldrur hennar vinna á þessari
stöð, stundum th ehefu á kvöldin. Viö
þvottinn ætti þetta stelpubam fúllt
kaup, en hvað heldurðu að hún fái?
Einn þriðja á við okkur hinar, segi
og skrifa einn þriðja. Aht og sumt og
helst að knékrjúpa fyrir þessum herr-
um fyrir að fá vinnu. Þeir græða
mest á bamavinnunni, það máttu vita
og útgerðin veit hvað hún má leyfa
sér. Enginn þorir að segja orð, þá
fengju þær pokann sinn, væra reknar
á stundinni."
Heimild upp-
rennandi kynslóða
í bókum sínum segir Tryggvi frá
raunveruleikanum á íslandi á hðn-
um áram. Sá raunveraleiki hiýtur
að vera hulin ráðgáta ungu fólki
nútímans. Þess vegna má segja að í
bókum Tryggva Emilssonar megi
finna heimiidir og sögu, komandi
kynslóðum th fróðleiks, og minna
okkur hin á hversu tímarnir hafa
breyst á íslandi á thtölulega fáum
áram.
Grípum niður í bókina örlítið síðar
í kaflanum:
„Þegar Bjöm var lagstur að rekkju-
voðum þetta júníkvöld, lemstraður á
líkama og sál, þjakaður af þreytu-
verkjum og hryggur í huganum, var
honum varnað svefns. Enn stóð hon-
um fyrir sjónum það bam sem gekk
fyrir þeim Kolfinnu upp Laugaveg-
inn, tíu ára stúlkubam með gamal-
mennis göngulagi vegna ofþreytu,
öreigabam og leiddi móður sína.
Minningar frá nýhðnum árum hóp-
uðust að og hrópuðu á miskunn.
Minningar um hans eigið ástarbarn,
Eygló hans, sárari og áleitnari en
nokkru sinni. Hreppsbarnið sem selt
var undir þrældóm frá tíu á?a aldri,
selt undir strangan aga og langan
vinnudag þegar á lá að bjarga verð-
mætum útgerðarinnar frá skemmd-
um.“
Tryggvi segist hafa skrifað þessa
bók fyrst og fremst af löngun th að
segja frá fólki eins og hann hefur
kynnst því um dagana enda hafði
hann safnað að sér efniviðnum í
langan tíma.
„Eg hef kynnst mörgum mönnum
og spjahaö við þá um ævi þeirra.
Einnig vann ég með íjölda manns
sem áttu mikla lífsreynslu og breyti-
lega ævi. Ég fékk mikiö að heyra
þegar ég spjallaöi við allt þetta fólk
og að vissu leyti endurspeglast það
sem ég hef heyrt í þessari skáld-
sögu,“ segir Tryggvi ennfremur.
„í bókinni er sögð örlagasaga ein-
stakhnga og þjóöar þar sem raun-
sannir atburðir og þjóðsagnakenndir
vefast saman í eina hehd. Og þó per-
sónur sögunnar rísi ekki allar hátt á
mælikvarða þjóðfélagsins eru örlög
þeirra stórbrotin og skapferli þeirra
hetjulegt.“
Ættfræðibók
í vinnslu
Undanfarið hefur Tryggvi skrifað
ættfræði og einnig ljóð. „Ég hef ahtaf
verið áhugasamur um ættfræði. Fað-
ir minn var mjög ættfróður og þegar
ég var sautján ára flutti ég á heimih
þar sem mikið var talað um ættir
manna. Ég er búinn að skrifa ættir
foreldra minna og sú bók kom út í
fyrra en nú er ég að vinna ættir
tengdaforeldra minna. Ég ber mikla
virðingu fyrir þessu fólki og öllum,
hvort sem þeir voru ríkir eða fátæk-
ir, enda segi ég sögu þeirra og gleymi
engum," segir Tryggvi.
Þessi aldni rithöfundur vinnur við
að koma sögu aldamótakynslóðar-
innar á blað, yngra fólki th fróðleiks
og skemmtunar. Hann segist hafa
mjög gott minni og alltaf verið hepp-
inn með það. Nýja bókin hans, Blá
aúgu og biksvört hempa, hefur verið
unnin á löngum tíma en hún gerist
einmitt á þeim tíma sem Tryggvi er
að alast upp á og fram yfir síðari
heimsstyijöldina.
Frá fátæku fólki
yfir í eldheita ástina
- Tryggvi Emilsson, 88 ára rithöfundur, gefur út fyrstu skáldsöguna