Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.1990, Blaðsíða 14

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNÁR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Skynsemin verðurað ráða
Pólitíkin er söm við sig. Rétt eftir að þjóðarsátt hefur
verið framlengd og vonir standa til að skaplegt ástand
í efnahagsmálum haldist fram á næsta haust vofir það
allt í einu yfir að Alþingi eyðileggi þann árangur í einu
vetfangi. Bráðabirgðalögin, sem ríkisstjórnin setti á
Bandalag háskólamenntaðrá ríkisstarfsmanna, virðast
ekki hafa meirihlutafylgi á þingi. Einstakir þingmenn
stjórnarhðsins sem og stjórnarandstöðuflokkarnir báðir
hafa lýst yfir andstöðu við bráðabirgðalögin og segjast
greiða atkvæði gegn þeim. Ef þetta fer eftir fellur frum-
varpið á jöfnu.
Afleiðingarnar eru eftirfarandi: BHMR fær þá hækk-
un sem umsamin var og þeim yar dæmd í borgardómi
Reykjavíkur. Alþýðusamband íslands gerir kröfu um
sams konar hækkun og Vinnuveitendasamband íslands
hefur tilkynnt að það eigi ekki annars úrkosti en greiða
þá hækkun, enda samningsbundið af þeirra hálfu. BSRB
fylgir í kjölfarið. Allar þessar launahækkanir eru langt
umfram þjóðarsátt og það sem meira er: háskólamennt-
aðir ríkisstarfsmenn eiga samstundis rétt á þeirri hækk-
un sem aðrir fá í framhaldi af fyrstu launaskriðunni.
Það er með öðrum orðum deginum ljósara að þann
dag sem Alþingi fellir bráðabirgðalögin er þjóðarsáttin
fyrir bí og holskefla verðbólgu skellur yfir þjóðfélagið.
Efnahagsmáhn verða óviðráðanleg, verðlagshækkanir
verða óstöðvandi og atvinnurekstur ófær til að mæta
þeim launakröfum sem skylt er að verða við. í stuttu
máli sagt: hér fer allt á annan endann með thheyrandi
upplausn, óstjórn og örvæntingu.
Nú má vel skilja gagnrýni stjórnarandstöðunnar á
forsætisráðherra sem virðist hafa látið undir höfuð
leggjast að tryggja meirihluta á þingi fyrir bráðabirgða-
lögunum. Hins vegar er öhum skynsömum mönnum
ljóst að ríkisstjórnin átti ekki annarra kosta völ en setja
bráðbirgðalög á þær hækkanir sem blöstu við þegar
borgardómur hafði kveðið upp dóm sinn um lögmæti
kjarasamnings ríkis og BHMR. Ríkisstjórnin neyddist
til að éta ofan í sig eigin samning ef þjóðarsáttin átti
að. halda. Annað kom ekki til greina og hefði ekki kom-
ið til greina, hver svo sem setið hefði í ríkisstjórn.
Stjórnarandstaðan á þingi hefur leyfi til að draga
Steingrím og ríkisstjórnina til ábyrgðar fyrir alla þá
málsmeðferð sem var undanfari bráðabirgðalaganna.
En stjórnarandstaðan hefur ekki leyfi til að skjóta sér
sjálfri undan ábyrgð þegar kemur að þjóðarhagsmun-
um. Menn mega ekki ganga svo langt í sandkassaleikn-
um niðri á þingi að öllu sé kastað fyrir róða til að koma
höggi á andstæðingana.
Þetta mál snýst nefnilega ekki um það að gera Stein-
grím Hermannsson að ómerkingi heldur er hér verið
að takast á um þann árangur og það ástand sem nú ríkir
í efnahagsmálum þjóðarinnar. Ef bráðabirgðalögin
halda stendur þjóðarsáttin, stöðugleikinn og friðurinn
á vinnumarkaðnum. Ef bráðabirgðalögin eru fehd
springur allt í loft upp. Efnahagsleg og stjórnmálaleg
upplausn blasir við.
Hversu vitlaus sem málatilbúnaðurinn kann að vera
í augum stjórnarandstöðunnar þá er ekki þar með sagt
að vitleysunni, sem af falh bráðabirgðalaganna hlýst,
verði varpað yfir á stjórnarflokkana. Þvert á móti má
ætla að stj órnarandstöðunni verði ekki síður kennt um
afleiðingarnar. Það er hún sem hefur það á valdi sínu
að styðja eða fella þau lög sem þjóðarsáttin stendur og
fehur með. Vonandi láta menn skynsemina ráða.
Ellert B. Schram
i -•
FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1990.
Ráðstefnan í París staðfesti aðeins orðna hluti í samskiptum risaveldanna. - Frá undirritun samninga í Elysee
höll.
Friður og óró
Fyrir rúmri viku var formlegur
endi bundinn á kalda stríðiö og lögð
drög að nýrri skipan mála í Evrópu
sem ætla mætti að tryggði frið og
farsæld um alla framtíð. Fundinum
í París, sem haldinn var undir
merkjum ráðstefnu um öryggi og
samvinnu í Evrópu, RÖSE, sem
fyrst var haldin í Helsinki 1975,
hefur verið líkt við aðra merkis-
fundi í sögu Evrópu, Vínarráð-
stefnuna 1815 og Versalaráðstefn-
una 1919 en það er ofmælt. Öll Evr-
ópuríki nema Albanía auk Banda-
ríkjanna og Kanada eiga aðild að
samþykktum ráðstefnunnar sem
hér eftir verður sérstök stofnun
með aðsetur í Prag. Nú loks er síð-
ari heimsstyrjöldinni formlega lok-
ið í Evrópu. Nú hafa Sovétmenn
og Bandaríkjamenn auk Evrópu-
ríkjanna samþykkt stórfelldan nið-
urskurð á hefðbundnum herafla.
Hættan á stríði milli risaveldanna
er endanlega úr sögunni. Allt er
þetta harla gott en hvers vegna er
þá ekki meiri fögnuður og bjartsýni
ríkjandi? Það skyldi þó ekki vera
að ófriðarblikur séu enn til staðar?
Ógnarjafnvægið
Kjarnorkuvopnum hefur verið
bölvað innilega síðustu fjörutíu ár
og bau talin af hinu illa. En þegar
pIIc kemur til alis eru það kjarn-
orkuvopn og ógnarjafnvægi risa-
veldanna sem hafa tryggt friðinn,
gert styrjöld í Evrópu óhugsandi
og haldið í skefjum öllum þeim inn-
byrðiságreiningi Evrópuríkja sem
hefur valdið linnulitlum ófriði í
Evrópu allt frá Vestfalen sam-
komulaginu 1648 sem ríkjaskipan í
Evrópu byggist á enn þann dag í
dag.
Nú eru valdablakkimar að
hverfa. Þeir kraftar sem haldið
hefur verið niðri með valdi síðan
1945 eru að koma upp á yfirborðið
nú þegar slakaðer á þeim aga sem
risaveldin tvö hafa haft á handa-
lagsríkjum sínum. Nú verður það
ekki lengur hernaðarleg ógnun úr
austri sem sameinar Vestur-Evr-
ópuríkin né heldur heragi Varsjár-
bandalagsins sem knýr ríki Aust-
ur-Evrópu til að haida friðinn hvert
við annað. Án þessara ógnana og
yfirþyrmandi nauðsynjar á sam-
stöðu hafa ríki Evrópu miklu meira
svigrúm en síðustu 45 ár til að gera
upp sín gömlu ágreiningsmál sem
legið hafa geymd en ekki gleymd.
Þjóðernisstefna, sem bæld hefur
verið niður í áratugi, á nú leið upp
á yfirborðið, ógróin sár opnast á ný.
Balkanskagi
Ráðstefnan í París gerði í raun
ekkert annað en samþykkja form-
lega það sem þegar hafði verið sam-
ið um, sameiningu Þýskalands,
landamæri Þýskalands og Pól-
KiaUaiiim
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
lands, samkomulagið um samdrátt
í hefðbundum herafla. Sú stofnun
sem komið verður á fót í Prag á
grunni samþykkta ráðstefnunnar
mun ekki hafa neina burði til að
tryggja frið og öryggi á sama hátt
og hernaðarbandalögin gerðu.
Jafnvel þótt komið hafi til átaka
milli bandalagsríkja áður fyrr, eins
og milli Grikkja og Tyrkja út af
Kýpur 1974, tókst NATO að halda
þeim átökum innan marka.
Á sama hátt hefur Varsjárbanda-
lagið komið í veg fyrir að stríð bryt-
ist út milli Rúmena og Ungverja
út af ungversku héruðunum í
Rúmeníu. Með upplausn Varsjár-
bandalagsins innan skamms og
fyrirsjáanlegum samdrætti í hern-
aðarviðbúnaði NATO verður ekk-
ert slíkt öryggiskerfi nógu öflugt til
að hemja ný átök af þessu tagi.
Það hefur legið í láginni frá 1945
og reyndar allt frá 1919 að allur
Balkanskagi er púðurtunna sem
gæti sprungið af litlum neista. Það
er engan veginn útilokað að borg-
arstríð gæti brotist út í Júgóslavíu
áður en langt um líöur milli Serba
og Króata og fleiri þjóðarbrota í
júgóslavneska ríkjasambandinu.
Það er líka gleymt að Albanir,
Búlgarar, Grikkir og Rúmenar eiga
landakröfur í Júgóslavíu.
Það er heldur ekki friðvænlegt
milli Búlgara og Tyrkjavegna með-
ferðar Búlgara á tyrkneska meiri-
hlutanum. Það hefur líka legið í
láginni að landamæramál Pólverja
og Tékka eru ekki útkljáð né held-
ur hugsanlegar kröfur Pólv.erja á
hendur Sovétmönnum um land
sem þeir tóku 1945, ef upplausnin
innan Sovétríkjanna heldur áfram
og þau liðast sundur. Nú þegar oki
kommúnismans og Varsjárbanda-
lagsins er létt af Austur-Evrópu,
koma þessi gömlu deilumál fram í
dagsljósið.
Þjóðflutningar
En sú ógnun, sem nú blasir við
Vestur-Evrópu eftir að stríðshætt-
an er horfin, er annars eðlis. Það
er annars vegar þjóðernisvakning
meðal hinna nýfrjálsu ríkja og hins
vegar fólksflótti að austan til vest-
urs sem nú er yfirvofandi. Það ligg-
ur Ijóst fyrir að ef Sovétmenn og
önnur Austur-Evrópuríki aflétta
hömlum á ferðafrelsi, sem allar lík-
ur eru til að verði mjög bráðlega,
munu milljónir flóttamanna
streyma til vesturs í leit að betri
lífsafkomu.
Þessi flóttamannastraumur gæti
orðið óviðráðanlegt flóð, mestu
fólksflutningar í Evrópu síðan
heimsstyrjöldinni lauk. Þetta er nú
mikið áhyggjuefni í ríkjum Evr-
ópubandalagsins. Eina leiöin til að
koma í veg fyrir þá röskun sem af
þessu hlytist er að hin auðugu ríki
Vesturlanda geri stórfellt átak til
að hjálpa til við endurreisn fyrrum
kommúnistaríkja. Það gerist ekki á
nokkrum mánuðum eða árum.
Á næstunni munu milljónir Sov-
étmanna og Austur-Evrópubúa
flæða yfir Vestur-Evrópu á sama
tíma og þjóðernishyggja magnast í
hinum nýfrjálsu ríkjum. Umbreyt-
ingin yfir í markaðsþjóðfélag mun
í fyrstu valda versnandi lifskjörum
og andstæður milli austurs og vest-
urs munu skerpast á ný, á nýjum
og breyttum forsendum.
Ráðstefnan í París tók ekki á
þessum málum, hún staðfesti að-
eins orðna hluti í samskiptum risa-
veldanna.
Vestur-Evrópa er í fóstum skorð-
um en ráðstefnan í París skildi
Austur-Evrópu eftir í lausu lofti,
bæði í öryggismálum og pólitískt.
Glundroðinn í Sovétríkjunum og
upplausnin í Austur-Evrópu er
ávísun á óstöðugleika og óstöðug-
leiki er uppspretta ófriðar.
Gunnar Eyþórsson
„Sú stofnun sem komið verður á fót í
Prag á grunni samþykkta ráðstefnunn-
ar mun ekki hafa neina burði til að
tryggja frið og öryggi á sama hátt og
hernaðarbandalögin gerðu.“