Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.1991, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 10. JÚNÍ 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Nýr hugsunarháttur
Ríkisstjórnin hefur haft til meðferðar fjárhagsvanda
fiskeldisstöðva, Síldarverksmiðja ríkisins, Álafoss,
rækjuvinnslunnar og þeirra opinberu lánasjóða sem
ríkið ber ábyrgð á. Ástandið er ekki glæsilegt. Milljarða
króna skortir upp á til að endar nái saman. Ríkisstjórn-
in virðist þegar hafa tekið ákvörðun um að gefa fisk-
eldið upp á bátinn og Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra hefur ítrekað tekið fram að undanförnu að ekki
sé sjálfgefið að ríkissjóður hlaupi undir bagga að því
er varðar Álafoss og Síldarverksmiðjurnar. Hann úti-
lokar ekki gjaldþrot.
Hér kveður við nýjan tón. Öll þekkjum við gamla
tóninn. Það má ekki loka fyrirtækjunum. Það má ekki
taka atvinnuna frá fólkinu. Það má ekki níðast á byggð-
arlaginu. Þingmennirnir halda fund með forsvarsmönn-
um fyrirtækjanna, verkalýðsfélagið sendir frá sér álykt-
un og góðhjartaðir ráðherrar gefa fyrirmæli til opin-
berra lánasjóða um fyrirgreiðslu. Áður en varir er búið
að spýta nýjum peningum inn í reksturinn, skuldbreyta
lánum og útvega ný lán og ríkissjóður settur í ábyrgð.
Svo halda menn áfram að lifa í voninni og reka fyrir-
tækin með tapi. Framleiðslan stendur ekki undir sér,
Qárfestingar standa ekki undir sér og hver dagur og
hver framleiðslueining eykur við vandann og tapið.
Bæði í fiskeldinu og ullariðnaðinum hggur það fyrir að
það kostar meira að framleiða vöruna heldur en fæst
fyrir hana.
Hveijum er greiði gerður með slíkri póhtík? Fólkið
sem starfar við þessar atvinnugreinar lifir í óvissu.
Forstöðumennirnir borga út fé sem þeir eiga ekki. Ríkis-
sjóður prentar seðla sem enginn innstæða er fyrir.
Skattborgararnir er látnir standa undir dulbúnu at-
vinnuleysi og borga með framleiðslu og fjárfestingu sem
skilar engu í aðra hönd.
Menn geta blekkt sig um einhvern tíma og skrifað
upp á víxla og vísað reikningum á sjóði og lánastofnan-
ir og prentað seðla fram yfir áramót og kosningar. En
það kemur að skuldadögum og það er einmitt að gerast
um þessar mundir. Bakreikningar gamaha synda og
misskilinnar góðmennsku verða ekki umflúnir. í fisk-
eldinu er talað um að afskrifa þurfi hátt í sjö mihjarða
króna. Síldarverksmiðjur ríkisins skulda hátt á annan
mihjarð. Rækjuvinnsluna vantar mihjarð. Álafoss ann-
að eins. Opinberu sjóðirnar og bankarnir sitja uppi með
verðlausa pappíra.
Fráfarandi ríkisstjórn þarf ekki að súpa seyðið af
þessari skuldasöfnun. Ólafur Ragnar þarf ekki að borga
reikningana. Það er þjóðin sem vitaskuld situr uppi með
tjónið af þessari ábyrgðarlausu stefnu.
Ný ríkisstjórn þarf nú að gera það upp við sig hvort
áfram eigi að halda uppi dulbúnu atvinnuleysi og borga
í fyrirtæki sem framleiða fyrir minna en framleiðslan
kostar. Hún þarf að gera það upp við sig hvort þjóðin
hefur efni á að greiða með sjálfri sér.
í Austur-Evrópu er verið að leggja niður það kerfi
sem fól það einmitt í sér að framleiða óseljanlega vöru.
Ríkið hélt þar uppi falskri atvinnu og borgaði brúsann.
Það kerfi var komið á leiðarenda og nýir valdhafar gera
sér grein fyrir því að framleiðsla er háð markaði og
dulbúið atvinmileysi endar í ahsherjargjaldþroti og
upplausn. Engin þjóð hefur efni á því að borga með
vinnu sem ekki skhar arði. Ekki þeir í Austur-Evrópu.
Ekki íslendingar.
Ehert B. Schram
Hverjir eiga
verðlaun skilið?
Er herra Gorbatsjov yerðugur
friðarverðlauna Nóbels? Ýmsir ef-
ast um það en lenda þá í örhtlum
vanda vegna þess að þau eru norsk
og allt sem er skandinavískt er í
augum flestra ráövant, réttlátt og
eins og skyrhvítt sakleysi.
Hvað sem því líður, þá hefur
hann fengið þau og haldið sína frið-
arræðu í hefðbundnum stíl: Hann
þakkar fyrir sig, er lítillátur, leyfir
nokkrum geislum af friðarsól sinni
að skína á þjóð sína en varpar öðr-
um yfir allan heiminn og mann-
kynið.
Meðan hann talaöi notaöi hann
þá einkennilegu „búkhnykki" sem
viröast vera sérræðustíll þegar tek-
ið er við nóbelsverðlaunum. Um
leið or ræðumaður „hnykkir“ sér
lítur hann andartak upp af skrif-
uðu blöðunum og gapir.
En hveijir eiga hrós og verðlaun
skilið?
„Allt mannkynið“ væri of stór-
tækt svar, þótt það sé að sjálfsögðu
hið eina rétta: Við eigum öll verð-
laun skilið fyrir það eitt að hafa
fæðst.
Þetta er mikið keypt
Vandinn er sá að erfitt mundi
reynast að fá nægilegt íjármagn til
shkra verðlauna,jafnvel þótt leitað
verði ekki bara til ríkisins heldur
til einkafyrirtækja hka. Slík verð-
laun mega ekki vera lúsarleg.
Mér finnst þakklætisþörfm vera
miklu meiri núna en hún var áður.
Mönnum fannst nóg að vita sjálfir
að þeir unnu verk sín vel. Þeir
þurftu ekki stöðugt hrós.
Aðeins vesalingum var hrósað
eöa litlum grátandi börnum. Flestir
þekktu takmörk sín og vissu nokk-
um veginn hvað var gott og hvaö
var hlt, hvað var vel unnið og hvað
gert með hangandi hendi.
Þetta náði þó alltof langt og varð
að merki stöðnunar og valdbeiting-
ar, vegna þess að gott og illt var séö
frá bæjardyrum kirkjunnar með
trúaraugum drukkinna presta og
handbragð skoðað frá „sjónarhóh
fornra hefða“ og nærsýnna
„bændahöfðingja".
Konur vissu þó nokkurn veginn
hvort klæði væri vel ofið og traust
eða skítti. Núna er allt metið eftir
því hvort það sé dýrt eða ódýrt.
Dýrt er gott! Ódýrt slæmt, nema
það fáist á útsölu og menn „græði"
á ódýrum kaupum. í verslunum
veit enginn hvort einhver vara sé
vönduð. Matið er: Þetta er mikið
keypt. í sumum verslunum fæst
„íslenskt vatn“ í flöskum og „það
er mikið keypf ‘ vegna þess aö það
er dýrara en úr krananum. Gæði
vatnsins eru þau sömu en annaö
er metið hreinlega til fjár, hitt ekki.
Seldist hún vel?
Þetta hefur aukið leiöinlega þörf
okkar th að herma eftir „stórþjóð-
um“ með hráum hætti. Maður
heyrir orðið: Ég drekk ekki krana-,
vatn. Um leið er „kominn markað-
ur“ fyrir dýrt flöskuvatn.
Munaðarleysi manna hér er svo
óskaplegt og skortur á eðhlegu
sjálfstrausti að jafnvel heyrast
raddir um að þær konur séu ekki
metnar „að veröleikum" sem vinna
heima á sínu heimili. Þær verða
að fá kaup fyrir bragðið. Bætir fé
fyrir að móðir sé vanmetin?
í hstum ríkir sama andleysið:
enginn kann lengur að meta neitt
eða hafa skoðun á verki. Th að
leysa þann vanda og skyldu hvers
manns aö hafa einhveija skoöun
sem einstakhngur er ekki spurt „á
hvaða verði er efnið í bókinni"
heldur:
Seldist hún vel?
Það hendir að menn vhji hafa
skoðun og sýna að þeir kunni að
meta en þá er offorsið slíkt aö engu
er líkcira en frá dekurbami komi.
Menn „þola“ þá ekki hitt og þetta.
KjaUariim
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
Auðvitað geta hvorki karlmenn
né konur fengið nóbelsverðlaun
fyrir að skeina börn, elda mat, velta
fjármunum og fara síðan á hausinn
eða ganga í skóla. Námslán, bama-
styrkir og veitingar úr fiskeldis-
sjóðum sjá um að lina þær þjáning-
ar. Nóbelsverðlaun fá afreksmenn
á sviði friðar, vísinda og bók-
mennta. En hvemig eru þeir oft inn
við beiniö?
„Mennskur" í verkum sínum
Fyrir tveimur ámm fékk spænsk-
ur rithöfundur nóbelsverðlaun fyr-
ir það hvað hann er „mennskur" í
verkum sínum. Mannúð í skáldskap
er sett sem skhyrði fyrir veiting-
unni. Th gamans og fróðleiks fyrir
íslendinga langar mig að sýna
hversu nóbelsskáldið Camho Jose
Cela hefur verið „mennskur" í
verkum sínum. (Skáldsaga eftir
hann hefur verið gefin út á ís-
lensku.) Ég læt sönnunargagn
fylgja, enda em menn hér miklir
sagnfræðingar og heimta skjalfest-
ar staöreyndir, ekkert fleipur.
Ef það birtist í DV verður það í
fyrsta sinn í bókmennasögunni,
hvorki meira né minna. Þetta er
Ijósritað óyggjandi plagg sem ég
fékk úr nú aflagðri dehd öryggis-
lögreglu Francos, undirritað af
skáldinu 30. mars 1938; á öðru „sig-
urárinu" frá valdatöku einræðis-
herrans.
Verðandi nóbelsskáld heitir því í
bréfi (sem ég þýði ekki allt) að
koma upp um félaga sína, róttæka
rithöfunda, til að auðvelda leyni-
lögreglunni starf sitt... „Vegna
þess að ég hef átt heima í Madrid
sleitulaust síðustu 13 árin og held
að ég geti veitt upplýsingar um
persónur og hegðun manna sem
gætu komið aö gagni... og eins
held ég að ég þekki hegðun vissra
einstaklinga... Vegna áðurnefnds
fer ég fram á að ég hafi aðsetur í
Madrid til þess að þjónusta mín
geti orðið best..."
Af þessu getur kannski almenn-
ingur séð að ekki eru öll nóbels-
skáldin þokkaleg og að „mikh-
mennið" er aðeins mikhmenni eftir
því hvernig á hið mikla er litið af
valdamönnum og að verðlaun eru
ekki trygging fyrir neinu nema
„matarboöum, timburmönnum og
vissri afurðasölu um stund“.
Mestu máli skiptir að menn læri
sjálfir að meta sig að verðleikum
samkvæmt samvisku sinni.
Það ætti jafnvel að vera óþarfi
að þakka fyrir matinn að honum
loknum; að gefa öðrum að borða
er fráleitt þakkarvert heldur sjálf-
sagt. Og engin pína eða kvöl er að
elda, vaska upp, skúra og skemmta
sér um stund í rúmi með thtækum
ráðum, nema fólk kunni ekkert til
verka í þannig efnum. Þá er heimil-
ispuö til handa og fóta helvíti.
Guðbergur Bergsson
jiiAluiið nu st;:7iww
KACIOIIAl Pt UCUDIDIU)
þ • 'O'P :|
* ■.
M ‘l
' /
ViiLM-t -v rnv' •
EXQBIWrriOIUO aKÍÍOH COWiaAJUO CEHKRA.L DE IHVKaTICACIOH y VICILAUCIA.
EI que ouocrfbe , Cnnillo Joo6 Oola y Truloclc , do 21 aftos'de edad ,
nnturnl do radrón (La CoruTin) y con domlclllo en eota Capítnl , Avo-
nlda do la JlaÞana 23 y 24 , Dáohlllor Unlveroltarlo (Oeccl<5n do Clen
clnn) y ootudlnnto dol CJuorpo Torlolnl do Adilnnao , doclnrndo Inútll.
Totnl pnra ol Oorviolo Mtlltar por ol Trlbunnl Médico Utlltnr de Locro
no on cuyn Plnsva ootuvo prootsuido oorvtclo como noldado dol Pecljnlonto
do InTantorín.do Dallén (u«>24) , n V.E. roopotuooamonto expono:
.Quo quorlondo. prootar unl oorvlclo‘n la Patrla ndecuado n ou eotodo fí- - -
olco , n duo-conooljrilontoo. y o 00:10X00 dooeo y voluntnd , oolloitn ol
lncrooo on ollCuorpo do Invootiénoión y. Vlctlanola •
Q\jo linbiondo vivido. on.Mndrld‘y.^oLn intorrupoión durnnto loo últlmon
13 nöoo , ’ oroo .podor. jr.ontór.; dntpo pobro poröónno y conduotnD , quo pu
.dlernn oor do utilídnd * ," • í
Que ol Qlorlooo MovimLonto nnplónol oo produjo. ootnndo ol oollcltnnto
túi Modrld' i. do.dondo oo pnoó ooú foclm 6 do Ootubro do 1937 , y quo por
. , lo mtomo 'oroo'..ponooqr ln.notúnoíón.'do.dofcoruinndoo indtvtduoo •
Quo.no tieno onrdotor.do definittvn ootQ. pofcioLón, y -quo oo entiondó oo-
lnuouto ,por- ol .tieo\po qilo duro vln oompnna o lnoluoo porn loo pritaoroo œe
. ooo <Lo ln.pna oi on opinión do. mlp puporioroo oon do utllidnd mio oorviot,
Quo por tödo looxpuooto Polioitn por dofltinado n Mndrid quo op dondo croe
podor profltnr.oorvioloo do 'mnyor. ofLonoin , blon ontondldo quo OL n Jutotc
do v.K. ooy mh nocoonrto on ounlqúior. otro lucnr , nonto oon todo ontu-
Qinouo y con todn dloclplinn ou dociolón.
pioo cuardo n V.E. muchoo niioo. j
- jj, CoruTin n 3d do Morv.o do 1930 II Aiio Triunfnl .
bréfinu heitir skáldiö því m.a. aö koma upp uln félaga sína, róttæka
iux(..nrlo ftil aA nuAuplHn Ipunilnnronlimr,; .:u
„Það hendir að menn vilji hafa skoðun
og sýna að þeir kunni að meta en þá
er offorsið slíkt að engu er líkara en frá
dekurbarni komi. Menn „þola“ þá ekki
hitt og þetta.“