Dagblaðið Vísir - DV - 20.08.1991, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 1991.
15
Forystuhlutverk
Sjálfstæðis-
flokksins
„Bandarikjamenn höfðu fyrstir viðurkennt lýðveldisstofnunina .. .
Rifjaðir verða upp nokkrir mikil-
vægir atburðir úr sögu þjóðarinanr
á lýðveldistimabilinu. Stefnumót-
un í utanríkismálum þennan tíma
hefur hvílt aðaUega á Sjálfstæðis-
ílokknum og ber þar hæst nöfn
Ólafs Thors og Bjarna Benedikts-
sonar.
ísland öðlaðist rétt til fullra sam-
bandsslita við Danmörku árið 1941.
í fyrstu mættu slitin mikilli and-
stöðu innanlands og voru ennfrem-
ur talin óæskileg af flestum ríkjum,
þar sem Danir voru þá hersetnir
af nasistum. Lýðveldið varð samt
endurreist 17. júní 1944 og í þjóðar-
atkvæðagreiðslu kom í ljós algjör
samstaða hennar. - Baridaríkja-
menn höfðu fyrstir viðurkennt lýð-
veldisstofnunina, en síðar allar
þjóðir heims.
ísland hafði lýst yfir ævarandi
hlutleysi með sambandslögunum
frá 1. des 1918 og var það talið sverð
okkar og skjöldur. Bretar brutu
hlutleysisstefnuna með hertökunni
1940 og sýndu þar með að hún var
einskis virði til verndar sjálfstæði
okkar. Hitt var ljóst að við íslend-
ingar töldum það mikla gæfu að
einmitt Bretar skyldu koma en
ekki Þjóðverjar. Árið 1945 leituöu
Bandaríkjamenn eftir samningi
um herstöðvar til 99 ára og töldu
æskilegt að annast varnir okkar að
eilífu. Mjög sterk öfl hér voru þessu
samþykk en var hafnað undir góðri
forystu Ólafs Thors, af öllum
stjórnmálaflokkum.
Víðtæk samstaða náðist milli lýð-
ræðisflokkanna um öryggis- og
varnarmál. Við vorum virkir þátt-
takendur með vestrænum þjóðum
KjaUarinn
Siguröur Helgason
viðskipta- og lögfræðingur
í Sameinuðu þjóðunum og Atlants-
hafsbandalaginu og með því lögð-
um við okkar skerf af mörkum til
að tryggja friðinn í heiminum. -
Nú virðast fara í hönd friðvænlegri
tímar og getum við verið stolt af
að eiga þátt í þeirri þróun.
Fjögur þorskastrið
Frá stríðslokum 1945 hefur bar-
áttan beinst að því að draga úr sókn
útlendinga á íslandsmiö. Hafa allar
ríkisstjórnir þetta tímabil tekið
meira eða minna þátt í þeirri bar-
áttu. Landgrunnslögin frá 1948
voru einn mikilvægasti áfanginn. -
Samkvæmt þeim fer fram vísinda-
leg verndum fiskimiðanna innan
landgrunnsins og jafnframt var
mörkuð heildarstefna í hafréttar-
málum. Lög þessi mörkuðu tíma-
mót og urðum við fljótlega í for-
ystuhlutverki á vettvangi SÞ í
heildarendurskoðun þjóðarréttar á
þýðingu landgrunnsins.
Landhelgin var stækkuö í fjórar
mílur 1952 og nýjar grunnlínur. -
Hér var sennilega stigið mikilvæg-
asta sporið í langri landhelgisbar-
áttu. Bretar, Belgar, Frakkar og
Þjóðverjar mótmæltu og settu Bret-
ar algjört viðskiptabann sem talið
var rothögg á efnahag okkar. Raun-
in var samt sú að aöeins var um
tímabundna erfiðleika að ræða því
að nýir markaðir opnuðust í
Bandaríkjunum og Rússlandi.
Þjóðin stóð einhuga saman og end-
aði orrustan með fullum sigri 1956.
Fiskveiðilögsagan var færð í 12
mílur 1958. - Enn urðu átök og nú
sendu Bretar herskip á vettvang.
Kom nú í ljós þrautseigja og æðru-
leysi Landhelgisgæslunnar sem
ekki var síst að þakka að viö unn-
um fullan sigur 3 árum síðar.
Fiskveiðilandhelgin var færð í 50
mílur 1972. Erkifjendurnir Bretar
og Þjóðverjar sameinuðust í barátt-
unni viö okkur íslendinga og skutu
málinu til Alþjóðadómstólsins í
Haag.
Ólafur Jóhannesson forsætisráö-
herra hélt fram þeirri djörfu og
skynsamlegu skoðun að dómstóll-
inn hefði enga lögsögu í málinu.
Bretar sendu herskip og löndunar-
bann var sett hjá öllum Efnahags-
bandalagslöndum. Bretar veiddu
hér árið 1971 um 200 þúsund tonn
og við blasti hrun fiskistofnanna.
Þjóðin stóð enn einu sinni saman
og algjör sigur vannst 1973.
Fiskveiðilandhelgin færð í 200
mílur 1975. - Hófust nú hörðustu
átökin, sem stóðu í röska 6 mán-
uði. Bretar sendu herskip, sem
reyndu að sigla á islensk varðskip,
og lá oft við stórslysum. Landhelg-
isgæslan stóð sig afburöavel og
tókst að varna veiðum breskra tog-
ara með velheppnuðum klipping-
um. Undir farsælli forystu Geirs
Hallgrímssonar forsætisráðherra
tókst vopnahlé í Ósló, en ekki fyrr
én hótað.var stjórnmálaslitum viö
Breta og þá gengust ýmsar Nató-
þjóðir fyrir sáttum. Af því sem hér
hefur lauslega verið rakið að fram-
an er ljóst að íslenska þjóðin þarf
stöðugt að vera á verði og það ekki
síst þótt í hlut eigi vinaþjóðir. Hefö-
um við farið að vilja þeirra eða fylgt
niðurstöðum Alþjóðadómstólsins
þá væru lífskjör allt önnur og verri
í alla staði.
Mikil áhrif smáþjóða
Halvard Lange, einn virtasti ut-
anríkisráðherra Norðmanna, sagði
oft að litlu löndin gætu haft mikil
áhrif á alþjóðavettvangi. íslending-
ar gætu haft víðtæk áhrif á sviði
mannréttinda-, umhverfis- og heil-
brigðismála. Framlag okkar á fjöl-
mörgum öðrum sviðum gæti vegið
þungt með góöum mönnum í fyrir-
svari.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur valið
nýjan og mikilhæfan foringja, Dav-
íð Oddsson, forsætisráöherra.
Hann fær nú tækifæri að marka
stefnu flokksins í fjölmörgum
málaflokkum. Utanríkismál eru
ekki í höndum sjálfstæðismanna,
en forsætisráöherra ber að márka
heildarstefnuna. Gæfa og gengi
núverandi ríkisstjórnar fer eftir
því að vel takist til með að marka
framtíðar utanríkismálastefnu og
þjóðin finni að hagsmuna hennar
sé gætt af skynsemi og virðuleika.
Sigurður Helgason
„Gæfa og gengi núverandi ríkisstjórnar
fer eftir því að vel takist til með að
marka framtíðar utanríkismálastefnu
og þjóðin finni að hagsmuna hennar
sé gætt af skynsemi og virðuleika.“
Gegn styttingu
námstímans
Eincir Heimisson skrifaði nýlega
góða hugvekju í DV um sparnað í
skólakerfinu. Mælir hann þar með
því að námstíminn verði styttur,
til þess að sérhæfing og sjálfs-
ábyrgð verði þeim mun fyrr hluti
af lífi skólafólks.
Mér þykir þetta koma úr hörð-
ustu átt, frá manni sem stundar
langskólanám í sagnfræði, einni af
hinum óhagnýtari greinum, hefur
að auki gefið út skáldsögur um
smælingja og lífslistamenn, og að-
hyllist miðjustefnu í stjómmálum.
Slíkur maður ætti einmitt að vera
sér hvað mest meðvitaður um hin
mjúku gildi skólakerfisins.
Valfrelsi til sjálfsþekkingar
Um það leyti sem ég kom sjálfur
frá langskólanámi í útlöndum, í
mannfræði, fyrir rúmum áratug,
geröist ég Heimdellingur og gat vel
hugsað mér að gefa öðrum slík
heilræði, um niðurskurð í skóla-
kerfinu, þótt ég hefði sjálfur haft
aðstöðu til að lifa óskalífi náms-
mannsins fast að þrítugu.
Síöan hefur lífsreynslan og vinna
við skóla- og uppeldismál knúið
mig til að viðurkenna þau sannindi
sem ég haíði lært í skóla, að ekki
sé ráðlegt að skerða valfrelsi nem-
enda meðan þeir eru að finna sig í
skólakerfinu. Ekki með því að
stytta grunnskólann um eitt ár, né
KjaUarinn
Tryggvi V. Líndal
þjóðfélagsfræðingur
framhaldsskólann, eins og Einar
leggur til, né heldur háskölann eins
og menntamálaráðherra leggur til.
Á öllum þessum skólastigum fer
fram persónuþroski sem rétt er að
gefa mönnum tíma til að taka út.
Með því að fá þannig tækifæri til
að ganga skólabrautina á enda í
einum rykk er viðkomandi líklegri
til að þekkja sjálfan sig betur og
vera meira í sátt við þjóðfélagið.
Einnig ólíklegri til að þurfa aö rífa
sig upp á fullorðinsaldri til að
mennta sig eða endurmennta.
Það er annað mál hvort þetta sé
» hagkvæmt fyrir þjóðarbúið og mun
ég koma að því á eftir. En fyrst
þetta: Lífsbaráttan snýst ekki leng-
ur um fæði og húsasjól. Hún stend-
ur um að auka lífsfyllingu fólks
sem mest.
Tími til persónuþroska
Hvað einstaklinginn snertir þýðir
þetta að fyrst þarf að gefa honum
tækifæri til þess líkamlega, sál-
ræna og félagslega þroska sem upp-
eldi felst í. Vettvangur þeirrar
þroskatöku er skólakerfið, heimil-
ið, og svo þjóðfélagið almennt.
Af þessu er skólinn sá vettvangur
„Lengi býr að fyrstu gerð.“
sem hiö opinbera sér mest um aö
styðja. Jafnframt er það sá uppeld-
isvettvangur sem mestri þekkingu
er varið í til að hann megi vera sem
best úr garði gerður.
Það er sama hvaða skólastig er
litið á: Meira hugvit er lagt í skól-
ann en aðrar stofnanir, því skólinn
er sú stofnun sem ræður mestu um
hvernig næsta kynslóð verður.
Lengi býr að fyrstu gerð
Síðan, þegar búið er að koma
nemendum til sem mests skóla-
þroska, með hámarks fiölbreytni í
þekkingu, færni, áhugamálum og
væntingum, er hægt að gera þá að
því fullkomnari neyslu og fram-
leiðsluverum.
Ekki barátta um brauð
Ekki er deilt um aö okkar vest-
ræna skólaganga sé ein af hinum
ómissandi undirstöðum vestræns
þjóðfélags. Umfram það er þó ýmis-
legt óljóst: Hvort er verkfræði-
menntun eða iðnmenntun hag-
kvæmari? Þarf að stemma stigu viö
að of margir fari út í hin óhagnýt-
ari en skemmtilegri fóg svo sem
listir og hugvísindi, sem eru
kannski dæmi um neyslu frekar en
fiárfestingu frá sjónarhóli ríkisins?
Stefnum viö yfirleitt að meiri
neyslu eða meiri framleiðslu? Auð-
vitað verður að vera næg fram-
leiðsla til að allir hafi fæðu, húsa-
skjól og öryggi, en við erum þegar
flest langt yfir þeim mörkum. (Þó
þarf að gera hér átak í dagvistar-
málum, og er einsetinn skóli ráð-
gerður sem lausn á vanda skóla-
dagheimila).
Ymsum hættir til að vilja skera
niður tækifæri fólks til að ná sem
jöfnustum þroska í skólakerfinu.
Veldur því ýmist fáviska, barna-
skapur, óraunsæi, skammsýni, sér-
hagsmunir, níska, illgimi, eða þá
að menn vilja allt öðruvísi þjóðfé-
lag en hið vestræna lýðræðisþjóð-
félag sem við búum við. En ef við
viljum halda okkar striki og bæta
okkur miðað við nágrannalöndin,
þurfum við að auka allt okkar
menntakerfi frekar en hitt.
Tryggvi V. Líndal
„Lífsbaráttan snýst ekki lengur um
fæði og húsaskjól. Hún stendur um að
auka lífsfyllingu fólks sem mest.“