Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1992, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 21. MARS 1992.
Erlend bóksjá
■PRIMO LEVI ?|í
Tullio Regge
Conversations
«<<—l r.) THf WY
« »1 *•.» «0» <yl»
>► <• «#k1Kc.>*t« >~TO >«««(«,
■«•“«**•> W»0<>vn»w.>®.*.^ («>m<v>» :
»*»<!'** »» H»w>o»««»»s^w(i<#í*:
Samræður
• umtilveruna
Primo Levi er einn af virtustu
rithöfundum Ítalíu á þessari öld;
maður sem lifði af helförina í
Þýskalandi og fjallaði á eftir-
minnilegan hátt um þá ógnarat-
burði i ritverkum sínum.
Tullio Regge er hins vegar vís-
indamaður, prófessor í eðhsfræði
og kunnur fyrir framlag sitt tO
skammtafræðinnar.
Regge annaðist þáttaröð í ít-
alska útvarpinu um viðfangsefni
eðlisfræðinnar. Hann fékk Primo
til að ræða við sig í fyrsta þættin-
um. Samræður þeirra birtast í
þessari litlu bók og eru vissulega
áhugaveröar. Þeir fara vítt yfir;
ræða um sjálfa sig, æskuár og
áhrifavalda, en þó fyrst og fremst
um helstu hugmyndir eðlisfræð-
innar um sköpun heimsins og
þróun. Þeir varpa ljósi á fram-
komnar hugmyndir og ræða
óleystar gátur um hvellinn mikla
og það sem fylgdi í kjölfar hans,
um lögmál lífs og þróunar, áhrif
tölvunnar á þjóðfélagiö og fjölda-
margt annað sem vekur lesendur
til umhugsunar.
CONVERSATIONS.
Höfundar: Primo Levi & Tullio Regge.
Penguin Books, 1992.
Leikrit og ljóð
James Joyce
James Joyce er fyrst og fremst
kunnur fyrir þrjú bókmennta-
verk: Dubliners, Ulysses og
Finnegans Wake. En hann fékkst
við sitthvað fleira sem minni at-
hygli hefur vakið; orti til dæmis
ljóð og samdi leikrit.
í þessari bók eru birt öll tiltæk
ljóð Joyce - bæði þau sem komu
út á bók á meðan hann lifði og
önnur sem fundust í fórum hans.
Þungamiðja þeirra verka er
ljóðasafnið Pomes Penyeach sem
gefiö var út árið 1927. Forvitnileg
eru hins vegar einnig sum æsku-
ljóða Joyce sem hér eru birt.
Leikritið Exiles, eða útlagar,
samdi Joyce á árum fyrri heims-
styrjaldarinnar þegar hann og
kona hans, Nora, voru sjálf eins
konar útlagar frá írlandi í Tri-
este. Þetta er drama í ætt við leik-
rit Ibsens og að verulegu leyti
sj álfsævisögulegt.
Þessari útgáfu fylgja ítarlegar
útskýringar á verkunum og upp-
lýsingar um einstök efnisatriði.
Sömuleiðis ábendingar um helstu
fræðirit fyrir þá sem vilja kynna
sér betur þessi verk írska meist-
arans.
POEMS AND EXiLES.
Höfundur: James Joyce.
Penguin Books, 1992.
Rithöfimdur og
áróðursmeistari
í upphafi var saga James Baldwin
fyrst og fremst harmræn á hliðstæð-
an hátt og flestra annarra svertingja
í Bandaríkjunum. Hann ólst upp í
fátækt stórborgarinnar, New York,
þar sem biðu hans þegar á unglings-
aldri óþrifaleg störf fyrir lág laun.
En Baldwin var bráðgáfaður og
gefinn fyrir bókina. Þess vegna gat
hann rifið sig upp úr eymdinni með
því að þroska og þjálfa andann.
Á tilteknu skeiði í lífi sínu tókst
honum að semja eftirminnileg skáld-
verk. Tvö þeirra halda öðru fremur
nafni hans á lofti: Go Tell It on the
Mountain, frá árinu 1953, og Another
Country sem kom út árið 1962.
í lifanda lífi hlaut hann hins vegar
ekki síður frægð í heimalandinu fyr-
ir ritgerðasafnið The Fire Next Time
þar sem hann fjallaði um stööu svert-
ingja í Bandaríkjunum. Sú bók kom
út árið 1963 þegar átök kynþáttanna
voru að stigmagnast í suðurríkjun-
um og gerði Baldwin að áhrifamikl-
um talsmanni bandarískra svert-
ingja í fjölmiölum vestra. Hann lét
sífellt ákafar til sín taka í þeim átök-
um og lagði þar ýmsum öfgafyllstu
samtökum svertingja lið.
Rithöfundurinn Baldwin tapaði
hins vegar svo áttum í því gjörninga-
veðri hatrammra átaka og banda-
rískrar íjölmiðlafrægðar að honum
varð um megn að ná verulegum ár-
angri á ný sem skáldsagnahöfundur.
Síðustu áratugi lífs síns stundaði
hann að vísu ritstörf af krafti en án
þess nokkru sinni að ná þeim hæðum
sem hann hafði áður klifið.
í þessari nýju ævisögu rekur breski
gagnrýnandinn James Campbell ævi
og feril rithöfundarins og áróðurs-
mannsins James Baldwin frá því
hann fæddist, 2. ágúst árið 1924, í
New York þar til hann lést í Frakk-
landi, þar sem hann bjó síðustu ára-
tugina, 30. nóvember árið 1987.
Hann ólst upp í hópi margra syst-
kina hjá móöur sinni og stjúpföður,
hvítasunnuprestinum David Baldw-
James Baldwin skömmu áður en
hann lést árið 1987,63 ára að aldri.
Simamynd Reuter
in, sem var betur lagið að fara með
guðsorð en afla fjölskyldunni tekna.
Drengurinn fór snemma að lesa bibl-
íuna, sem hafði mikil áhrif á ritstíl
hans síðar, og fetaði til að byria með
í fótspor föður síns; varð prédikari á
unglingsárum. Jafnframt las hann
reiðinnar ósköp af skáldskap; bækur
sem hann fékk í bókasafni.
Þrátt fyrir góðar gáfur og mikinn
lestur komst Baldwin ekki í háskóla.
Hann varð að fara að vinna. Sam-
hliða skrifaði hans smásögur, rit-
gerðir og ritdóma sem vöktu athygli
meðal bókmenntamanna.
En fátæktin hélt honum niðri.
Einnig kynþáttamisréttið í borginni.
í leit að friði til að skrifa flúði hann
New York og hélt til Parísar þar sem
hann dvaldi árum saman eins og
margir aðrir ungir bandarískir rit-
höfundar.
Á árunum fram til 1963 einbeitti
Baldwin sér að skáldsagnagerð og
ritgerðasmíð og hlaut loks verð-
skuldaða viðurkenningu fyrir. Hann
sneri aftur til Bandaríkjanna og
hlaut bæði fé og frama. Á miðjum
jsjöunda áratugnum var andlit hans
alls staðar: í blöðum og tímaritum
og á sjónvarpsskjánum. Peningarnir
streymdu inn. Hann varð um skeið
súsperstjarna, með fjölmennt fylgd-
arlið í kringum sig. Stjórnmáhn, bar-
áttan fyrir rétti svertingja, urðu allt
sem skipti máli. Skáldsagnahöfund-
urinn vgrð að víkja fyrir áróðurs-
manninum og náði aldrei aftur yfir-
höndinni.
Campbell rekur þennan feril
Baldwins ítarlega og fer ekkert í felur
meö gallana í fari Baldwins frekar
en í verkum hans. Hann gefur okkur
því heilsteypta mynd af manninum
sjálfum, rithöfundinum og áróðurs-
meistaranum.
TALKING AT THE GATES. A Life of James
Baldwin.
Höfundur: James Campbell.
Faber & Faber, 1992.
MetsölukQjur
Bretland
Skðldsögur
1. Catherioe Cookson:
MY BELOVED SON.
2. Mary Wesley:
THE CAMOMtLE LAWN.
3. Ben Elton:
GBIDLOCK.
4. Ben Okrí:
THE FAMISHED ROAO.
5. Jack Hlgglns:
THE EAGLE HAS FLOWN.
6. Pet Conroy:
THE PRINCE OF TIDES.
7. Rosamunde Pilcher:
THE ROSAMUNOE PILCHER
COLLECTION - 2.
8. Helen Zahavi:
DIRTY WEEKEND.
9. Thomas Harrls:
THE SILENCE OF THE LAMBS.
10. Johii Grisham:
THE FIBM.
Rit almenns eðlis:
1. Mark Shand;
TRAVELS ON MY ELEPHANT.
2. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
3. Jim Garrlson:
ON THE TRAIL- OF THE
ASSASSINS.
4. David McKie:
THE ELECTION: A VOTER’S
GUIDE.
5. M. Sanderson:
TYHE MAKING OF INSPECTOR
MORSE.
8. Hannah Hauxwell:
SEASONS OF MY LfFE.
7. Kitty Kelley:
NANCY REAGAN: THE UN-
AUTHORIZED BIOGRAPHY.
8. Hannah Hauxwell:
DAUQHTER OF THE DALES.
9. Timothy Good:
ALIEN LIAISON.
10. John Harvey-Jonea:
GETTING IT TOGETHER.
(Byggt é The Sunday Times)
Bandaríkin
Skðldsögur:
1. John Grisham:
THE FIRM.
2. Mary Hlgglns Clark:
LOVES MUSIC, LOVES TO
OANCE.
3. Danlelle Steel:
HEARTBEAT.
4. Fannle Flagg:
FRIED GREEN TOMATOES AT
THE WHISTLE STOP CAFE.
5. Pat Conroy:
THE PRINCE OF TIDES.
6. V.C. Andrews:
TWIUGHT S CHILD.
7. John Sandford:
EYES OF PREY.
8. Sandra Brown:
TEXASI SAGE.
9. Martha Grlmea:
THE OLD CONTEMPTtBLES.
10. Michael Crlchton:
JURASSIC PARK.
11. Terry Brooks:
THE DRUID OF SHANNARA.
12. Judlth Krantz:
DAZZLE.
13. Josephine Harl:
DAMAGE.
14. LaVyrle Spencer:
FORGIVING.
15. Jude Deveraux.
ETERNITY.
1$. Gail Godwin:
FATHER MELANCHOLY’S
DAUGHTER.
Rit almenns eðlis:
1. Julia Phltipa:
YOU'LL NEVER EAT LUNCH IN
THIS TOWN AGAIN.
2. Robert Bly:
IRONJOHN.
3. Deborah Tannen:
YOU JUST DON’T UNDERSTAND.
4. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS TRAVELLEO.
5. Jack Olsen:
PREDATOR.
6. V. Bugfiosi & B.B. Henderaon:
AND THE SEA WILL TELL.
7. Peter Mayie:
A YEAR IN PROVENCE.
8. Jlm Garrlson:
ON THE TRAIL OF THE
ASSASSINS.
9. Jlm Morrs:
CROSSFIRE.
10. Kenneth C. Oavis:
OON’T KNOW MUCH ABOUT
HISTORY.
(Byggt é New York Times Book Review)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Jorn Riel:
SIGNALKANONEN OG ANDRE
SKR0NER.
2. Andre Brink:
RYGTER OM REGN.
3. Carft Etlar:
GJ0NGEH0VDINGEN.
4. Mary Wesley:
IKKE EN AF OEN SLAGS PIGER,
5. Betty Mehmoody:
IKKE UDEN MlN DATTER.
6. Herbjorg Wassmo:
DINAS BOG.
7. Regine Deforges:
PIGEN MED DEN BLÁ CYKEL,
6. Leif Davldsen:
DEN RUSSISKE SANGERINDE.
9. Lelf Davidsen:
UHELLiGE ALLIANCER.
10. Cartt Eilar:
DRONNINGENS VAGTMESTER.
(Byggt á Politlken Sondag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
Vísindi
óvissunnar
Kaos er hið forna gríska orð um
óskapnaðinn - það sem var áður
en sköpun heimsins átti sér stað.
Nú til dags er orðið kaos hins
vegar þekkt sem nafn á tiltekinni
grein stærðfræði sem tölvutækn-
in hefur fætt af sér og gert vin-
sæla með frábærum skjámynd-
um sem gjarnan eru kenndar við
Mandelbrot.
Það er í reynd ógerlegt að segja
fyrir meö nokkurri vissu til
lengri tíma um hreyfingar hlutar
sem verður fyrir áhrifum úr fleiri
en tveimur áttum. Hvað þá ef ferl-
ið er flóknara. Kaos-kenningin
kemur þar til hjálpar vegna þess
að hún tekur tillit til hins óvissa,
ófyrirsjáanlega.
I þessari bók eru 18 greinar um
hinar ýmsu hliöar kaos-kenning-
arinnar eftir jafnmarga vísinda-
menn en þeirra á meðal er Beno-
it Mandelbrot. Greinaflokkurinn
birtist fyrst í bresku tímariti,
New Scientist. Hér eru forsendur
kenningarinnar útskýrðar en
einnig fjallað um notagildi henn-
ar á ijölmörgum sviðum. Grein-
arnar eru flestar við hæfi al-
mennra lesenda. c
THE NEW SCIENTIST GUIDE
TO CHAOS.
Ritstjóri: Nina Hall.
Penguin Books, 1992.
M i JLiájM t lliil

Stardust
A mtirderer
stalks thc star
of Hollywoúá's
hottest TV serfes
and Sponser s on
Sjónvarpsdís
í hættu stödd
Jill Joyce er afar vinsæl banda-
rísk sjónvarpsstjarna. Hún er
einnig frek, eigingjörn og drykk-
felld og svo er einhver að hóta
henni lífláti.
Spenser, einkaspæjarinn
snjalli, er fenginn til að gæta gyðj-
unnar og komast að þvi hver það
er sem hefur í hótunum við hana.
Fyrst í stað tekur hann málið
ekki alvarlega; lætur sér jafnvel
til hugar koma að um sé að ræða
hugarburð eða ofdrykkjuraus
dísarinnar. En þegar „tvífari" Jill
Joyce finnst myrt í sjónvarpsver-
inu verður öllum ljóst að alvara
er á ferðum. Þá fer Spenser í
ferðalag tfi að rekja slóð sjón-
varpsstjörnunnar vinsælu og
kemur þá margt skuggalegt í ljós.
Þetta er læsileg en frekar róleg
sakamálasaga. Spenser er ólíkum
ýmsum öðrum einkaspæjurum
vinsælla bandarískra spennu-
sagna að því leyti að hann er
meira fyrir að beita heilanum en
byssunni. Engu að síður kemst
hann á leiðarenda.
STARDUST.
Höfundur: Robert B. Parker.
Penguin Books, 1992.