Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1992, Blaðsíða 22

22
LAUGARDAGUR 21. MARS 1992.
Sérstæö sákamál
Karlalausi bærinn
Nú, þegar Austur-Evrópa tekur
stöðugum breytingum og nýir kafl-
ar bætast við mannkynssöguna á
næstum því hveijum degi, kemur
ýmislegt í ljós sem vekur athygli.
Upplýsingar berast um fjöldamorð
sem herir hafa framið á óbreyttum
borgurum og af og til koma fregnir
af sakamálum sem lítið eða ekkert
hefur heyrst um í Vestur-Evrópu
fram að þessu.
í Lögreglusafninu í Búdapest í
Ungverjalandi er að finna gögn sem
hafa vakið athygli en þau lýsa
ýmsum glæpum sem framdir hafa
verið á hðnum áratugum. Sum eru
máhn ný en önnur eldri.
Eitt af ljótustu málunum gerðist
í smábænum Nagzrev og tengist
hópi tatara sem þar bjó. Máhð er
með þeim eldri en eitt af því sem
einkennir það er að glæpirnir voru
framdir á ahlöngu tímabih. Það
komst svo á lokastig þegar ungur
maður, Imri Radek, sem stundaði
læknanám, kom heim í sumarleyfi,
en hann var einmitt ættaður frá
Nagzrev. Hann átti sér dægradvöl
sem honum fannst taka öðrum
fram og það var að rölta eftir bökk-
um árinnar sem rann um bæinn
og renna fyrir fisk.
Veitt í morgunmat
Mjög snemma morgun einn fór
Radek tU veiða sem fyrr og var
ætlunin að fá fisk í morgunmatinn.
Hann gekk að einum uppáhalds-
staðanna sinna og kastaði beitunni
í hyhnn. Hún sökk á skömmum
tíma en þegar hann ætlaði að draga
inn var öngullinn fastur í ein-
hverju. Það var of þungt til að geta
verið fiskur en hann vUdi helst ná
önglinum upp án þess að slíta og
hélt því áfram að vinda inn á hjól-
ið. SkyndUega sá í það sem kom
upp úr vatninu og þá brá Radek
mikið því það var handleggur og í
fyrstu fannst honum sem höndin
veifaði tíl sín.
Radek kastaði stönginni á bakk-
ann og hljóp til lögreglustöðvarinn-
ar. Þar var Mossip lögregluþjónn
að fá sér sinn venjulega morgun-
verð, boUa af svörtu kaffi með dá-
góðum skammti af brennivíni út í.
Mossip þoldi iUa starf sitt. Ástæðan
tU þess að hann var lögregluþjónn
í Nagzrev var sú að hann hafði lent
upp á kant við yfirmann sinn í
Búdapest, þar sem hann hafði
starfað áður, og verið sendur í
nokkurs konar útlegð í smábæn-
um.
Mossip hlustaði undrandi á frá-
sögn Radeks. Án þess að vita það
var hann á leiðinni að verða fræg-
asti lögregluþjónn í öUu Ungverja-
landi. Hann hellti dáhtlu brenni-
víni í glas fyrir Radek, sem var afar
mikið niðri fyrir, og losaði það tals-
vert um málbeinið á honum. Er
Radek hafði farið á ný yfir öU máls-
atriði héldu báðir mennimir niður
að á þar sem stöngin lá.
Arsenik
Læknirinn á staðnum var fljót-
lega kallaður á vettvang til að
skoða líkið sem tvímenningamir
drógu upp á bakkann. Læknirinn
Umaði sömuleiöis af áfengi en lét
flytja líkið á stað þar sem hann gat
skoðaö það. í Ijós hafði þá komið
að það var af Josip nokkmm And-
ers sem hafði verið kvæntur faU-
egri tatarakonu. Það vakti nokkra
athygli yfirvaldsins og læknisins
að konan skyldi ekki hafa tilkynnt
um hvarfið en ljóst var að maður-
inn hafði verið látinn í um hálfan
mánuð. Þegar líkskoðun hafði farið
fram kom í ljós að banameinið var
arsenikeitrun.
„Loksins er eitthvað að gerast
sem er svohtið spennandi," sagði
Mossip lögregluþjónn við lækninn
Susan Olah, til vinstri, og frú Fazekes, i miðjunni.
Frá Nagzrev.
Marie Anders með börn sín tvö.
og ákvað þegar í stað að draga
verulega úr áfengisdrykkju sinni.
Honum var ljóst að þarna gafst
honum tækifæri tíl að sýna hvað í
hann var spunnið og svo gæti því
farið aö hann fengi betri starfa.
Hann hófst því strax handa um að
upplýsa máhð. Og þegar hann
hætti áfengisneyslunni svo gott
sem alveg var eins og hann færi
að sjá bæjarlífið öðrum augum en
áður. Honum varð ljóst aö eitthvað
hafði verið að gerast sem hafði
í raun farið alveg fram hjá hon-
um.
Mannshvörfin tíðu
Margir af þeim mönnum, sem
einkennt höfðu bæjarlífið á hðnum
árum, voru ekki lengur á ferh á
götunum. Mátti á skömmum tíma
telja upp nokkra tugi manna sem
komu ekki lengur við sögu. Og þeir
gátu vel verið fleiri, ef th vih fimm-
tíu eða jafnvel hundrað. Mossip
spurðist nú fyrir um nokkra þeirra
og fékk ýmist þau svör að þeir
hefðu veikst eða dáið eða þá að
þeir heföu horfið sporlaust.
Kona Anders var að sjálfsögðu
ein af þeim sem Mossip ræddi við
strax í upphafi rannsóknar máls-
ins. Hún hafði þá sérkennUegu
sögu að segja að maður hennar
hefði verið sjúkur um nokkurn
tíma. Þess vegna hefði hann leitað
tU ljósmæöranna í bænum til að fá
lyf við.sjúkleikanum. Um hálfum
mánuði áður hefði hann svo sagst
ætla í gönguferð en aldrei skilað
sér heim.
Mossip skaut nú á fundi með
lækninum og presti staðarins og í
sameiningu fóru þeir að rannsaka
hve margir karlar hefðu látist í
bænum síðustu árin. Presturinn,
sem var einnig vínhneigður, dró
fram kirkjubækumar. Af þeim varð
ljóst að milli fimmtán og tuttugu
menn höfðu látist skyndUega og um
þrjátíu höfðu horfið sporlaust.
Meðal þeirra sem síðast höfðu
látist vora tveir af kunnustu
kraftamönnum bæjarins en þeim
hafði nokkru áður lent illa saman
við ljósmæðurnar á staðnum, en
þær voru tvær.
Meira arsenik
Lík mannanna tveggja voru graf-
in upp og leiddi rannsókn í ljós að
mikið magn arseniks hafði orðið
þeim að bana. Reyndar var það svo
mikið að blóm höfðu vart þrifist á
leiðum þeirra. Er hér var komið
sögöu voru ljósmæðumar, Susan
Olah og frú Fazekes, teknar tíl yfir-
heyrslu.
Yfirheyrslur yfir þeim og mörg-
um öðrum leiddu smám saman í
ljós að þessar tvær konur höfðu
náð ótrúlegu valdi á bæjarbúum.
Þegar fólk hafði veikst hafði það
helst ekki vUjað leita tU læknisins
vegna drykkju hans. Þess í stað
leitaði það til ljósmæðranna. Þær
virtust hafa ráð undir hverju rifi.
Kvartaði kona undan getuleysi
bónda síns blönduðu þær í skyndi
ástarlífselixír og þætti konu nóg
um bamamergðina á heimUinu
framkvæmdu þær í skyndi fóstur-
eyðingu. Þá áttu þær einnnig ráð
við ofríki eða öðrum óæskUegum
eiginleikum eiginmanna í bænum.
Væri kona búin að fá nóg af manni
sínum leitaði hún til ljósmæðranna
sem seldu henni eitur svo að hún
gæti komið honum í gröfina.
Hvorki ljósmæðurnar né konurnar
höfðu miklar áhyggjur af armi lag-
anna því sá sem honum stýrði var
lengst af ölvaður og lét sér fátt um
flest finnast.
Þögnin rofin
Þótt þannig kæmi í ljós við rann-
sóknina hvað raunverulega hafði
gerst var það greinUega þrautin
þyngri að fá einhverja af þeim kon-
um sem vissu hvað gerst hafði til
að gefa skriflega yfirlýsingu eða
undirita skýrslu um morðin. Skýr-
ingin var éinfaldlega sú að þær áttu
flestar ef ekki allar yfir höfði sér
morðdóm ef þær settu nafn sitt
undir slík plögg.
Þetta vissu ljósmæðurnar og þær
voru öruggar með sig. Þær voru
þess fullvissar að enginn gæti flett
ofan af þeim því þær vissu of mikið
um allt of margar konur.
Loks datt ákæruvaldinu í hug að
bjóða Marie Anders, konu manns-
ins sem fundist hafði látinn í ánni,
friðhelgi gegn því að hún leysti frá
skjóðunni. Þá sagði hún þessa sögu:
„Maðurinn minn hafði stöðugt í
hótunum við mig og þegar hann lét
mig skilja á sér að hann hefði i
hyggju að fara frá mér og til Búda-
pest með allt spariféð okkar ákvað
ég að kaupa eitur hjá ljósmæðrun-
um og drepa hann.“
Fjármögnun
sumarleyfa
Ljósmæðurnar höfðu selt mikið
eitur um dagana og þannig lagt
konum í hendur það sem þær
þurftu til að ráða eiginmenn sína
af dögum. Og þegar Marie Anders
hafði leyst frá skjóðunni varð
mörgum þessara kvenna ljóst að
þeim yrði ekki stætt á því miklu
lengur að þræta fyrir gjörðir sínar.
Það leið því ekki á löngu þar til á
lögreglustöðinni lágu fyrir undir-
ritaðar skýrslur um morð á nær
fimmtíu mönnum.
Frú Fazekes ljósmóðir sá nú sitt
óvænna. Er hún var enn á ný tekin
til yfirheyrslu tókst henni að hafa
með sér skammt af arseniki og á
augnabliki þegar enginn fylgdist með
henni gleypti hún hann. Hún fékk
nú að upplifa þær kvalir sem látnu
mennimir höfðu orðið að þola og
ekki leið á löngu þar til hún var öll.
Þær frú Fazekes og Susan Olah
höfðu meðal annars notað ágóðann
af eitursölunni til að ijármagna
sumarleyfi sín.
Sú sem enn var á lífi var nú hand-
tekin og ákærð, ásamt öllum hin-
um konunum, að Marie Anders
undanskilinni, fyrir glæpina sem
framdir höfðu verið.
Víman sem lögregluþjónninn,
læknirinn og presturinn í bænum
vom alltaf í hafði gert konunum
kleift að fremja morðin án þess að
nokkur sem hafði embættisskyld-
um að gegna yrði nokkurs óvenju-
legs var. Ókunnugur hefðu aftur á
móti undrast hve fáir karlar voru
eftir á ferli í bænum.
Ungversku blöðin fengu til frá-
sagnar sakamálasögu aldarinnar
og þeir sem leggja leið sína i Lög-
reglusafnið í Búdapest geta þar les-
ið sér til um einstök atriði þessa
óvenjulega sakamáls.