Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1992, Page 12

12
LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1992.
Erlend bóksjá
Vængstýfðir karlmenn?
Úr mjúkum kopar
í jámið harða
Á síðustu áram hefur komið fram
í Bandaríkjunum hver rithöfundur-
inn á fætur öðrum sem býsnast yfir
því að sönn karlmennska sé á hröðu
undanhaldi. Mæður ali syni sína upp
í hinum mjúku gildum, oft án þess
að þeir komist í raunverulegt sam-
band við feður sína. Afleiðingar
þessa séu hörmulegar fyrir hina
ungu menn og bandarískt samfélag.
Robert Bly er einn þessara höf-
unda. Hann var áður fyrr kunnur
fyrir ljóðabækur en hefur hin síðari
ár snúið sér í vaxandi mæli að því
að leiðbeina ungum mönnum og
benda þeim á leiðir til þess að finna
karlmennskuna í sjálfum sér. Kom-
ast í samband við „villta manninn",
eins og hann oröar það.
Metsölubókin Iron John er kunn-
ust verka hans um það hvernig karl-
ar eigi að láta eðli hins mjúka kopars
víkja fyrir eiginleikum jámsins
harða.
Góðir drengir
Mér sýnist á þessari bók að lýsa
megi áliti Bly á stöðu mála í dag í
örstuttu máli sem hér segir:
Bandarískir karlmenn hafa breyst
verulega síðustu áratugi. Þeir hafa
orðið hugulsamari, viðkvæmari. Þeir
eru núna yfirleitt góðir drengir sem
mamma er ánægð með og eiginkonan
sömuleiðis. Þetta eru mjúku karl-
mennimir sem hafa hvorki áhuga á
að skemma umhverfið eöa efna til
átaka við einn eða neinn. En þeir
hafa ekki sjálfir orðið frjálsari.
Þetta era góðir, nytsamir menn.
En þeir eru ekki hamingjusamir. Þá
skortir iífskraft. Þeir era mótaðir af
sterkum sjálfstæðum konum sem
gerðu sig gildandi upp úr umbyltingu
sjöunda áratugarins og vildu mjúka,
viðkvæma karla. Þeir eru skilnings-
ríkir í hjónábandinu en skortir
ákveðni og hörku til að segja hvað
þeir vilja og standa við það. Ástæðan
er sú að þeir hafa ekki hlotið leiösögn
feðra sinna eða annarra karlmanna
af eldri kynslóð. Drengir verða nefn-
inlega ekki karlmenn af sjálfu sér.
Til þess þurfa þeir leiðsögn sér eldri
karla. Kona getur breytt fijóguðu
eggi í dreng en einungis karl getur
Robert Bly: ungir menn þurfa að komast í snertingu við „villta manninn“
- tákn karlmennskunnar.
gert dreng að karlmanni. Drengir
þurfa því að bijóta böndin sem festa
þá við móðurina og njóta leiðsagnar
sterks foðurs eða annars leiðbein-
anda - fá eins konar vígslu inn í heim
karlmennskunnar.
Hans járnserkur
í bókinni fjallar Bly ítarlega um
það hvernig karlmenn geti hafið sig
upp úr mýkt og viðkvæmni þeirra
kvenlegu eiginleika sem ræktaðir
hafi verið með þeim og komist í sam-
band við „villta manninn" innra með
sér, það er að segja karlmennskuna.
Hann notar eitt Grimmsævintýra,
Iron John bókartitilsins, sem eins
konar grind til að hengja kenningar
sínar á og vitnar auk þess óspart til
grískra og rómverskra goðsagna
máh sínu til stuðnings.
Grimmsævintýrið, sem kallast
Hans járnserkur í íslenskri þýðingu,
segir frá kynnum ungs kóngssonar
af „viUta manninum", Hans jám-
serk, sem menn konungsins höfðu.
fundið á botni tjarnar nokkurrar og
sett í búr. Hans þessi „var aUur dökk-
brúnn, eins og ryðgað jám, og hárið
hékk fram af andUtinu á honum og
náði ofan að hnjám.“
Kóngssonurinn er að leika sér að
guUhnetti í haUargarðinum. Rennur
þá hnötturinn inn í búrið. Hann bið-
ur Hans jámserk um hnöttinn en sá
kveöst ekki afhenda hann nema
kóngssonur opni dyrnar á búrinu.
Eftir að hafa ítrekað hafnað þessari
beiðni svarar kóngssonur því loks til
að hann geti ekki opnað búrið því
hann hafi engan lykU. Hans járn-
serkur svarar því til að lykilUnn sé
„undir koddanum hennar mömmu
þinnar.“ Kóngssonur lætur til leiðast
að ná í lykUinn og opna búriö.
Þegar kóngssonurinn hefur hleypt
„viUta manninum“ út úr búrinu fær
hann hnöttinn sinn aftur. En hann
óttast refsingu foreldranna og biður
Hans járnserk því að taka sig með
sér. Hafa þeir samferð upp frá því
og lendir kóngssonur í ýmsum
mannraunum þar til hann að lokum
hlýtur prinsessu, ríki og gull að laun-
um fyrir vasklega framgöngu, allt
með góðri aðstoð og leiðsögn Hans
járnserks sem reynist vera konung-
ur í álögum
Allir á gjörgæslu
Bly segir alla karlmenn standa
frammi fyrir þessu erfiðu vali: eiga
þeir að taka lykilinn og opna búrið?
Og hann heldur áfram: Ef við látum
lykiUnn liggja óhreyfðan undir
kodda móðurinnar endum við fyrr
en síðar á bekk hjá sálfræðingi.
Hann minnir líka á að fyrr á öldum
hafi barnið litið á sig sem smávaxinn
mann, klaeðst sams konar fótum og
hinir eldri og gengið til sams konar
verka. Á vorum tímum haldi menn
hins vegar áfram að vera börn löngu
eftir að þeir hafa náð fullorðinsaldri.
Þetta sé ein meginorsök alvarlegrar
hrörnunar bandarísks samfélags síð-
ustu áratugina, enda séu nú alUr á
gjörgæslu.
Bly er afar ritfær, vel heima í goð-
sögnum og dæmisögum og vekur les-
endur hvað eftir annað til umhugs-
unar og jafnvel andsvara. Sjálfur
fylgir hann kenningum sínum eftir í
verki og heldur íjölda námskeiða þar
sem hann veitir þá leiðsögn reynds
karlmanns sem hann telur unga
menn vestanhafs skorta öðru fremur
nú á tímum.
IRON JOHN. A BOOK ABOUT MEN.
Höfundur: Robert Bly.
Vintage Books, 1992.
Metsölukiljur
Bretland
Skálduögur:
1. Catherlne Cookson:
MY BELOVED SON.
2. Ben Elton:
GRIDLOCK.
3. Mary Wesley:
THE CAMOMILE LAWN.
4. Ben Okri;
THE PAMISHED ROAD.
5. Nlcholson Baker:
VOX.
6. Jack Hlgglns:
THE EAGLE HAS FLOWN.
7. Pel Conroy;
THE PRINCE OP TIDES.
8. Jean M. Auel:
THE PLAINS OF PASSAGE.
9. John Grlsham:
THE FIRM.
10. Rosamunde Pllcher:
THE ROSAMUNDE PILCHER
COLLECTION - 2.
Rit almenns eðlis:
1. Wendy Cope:
SEBIOUS CONCERNS.
2. Mark Shand:
TRAVELS ON MY ELEPHANT.
3. Hennah Hauxwell:
SEASONS OF MY LIFE.
4. Pater Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
5. Hanneh Hauxwell:
DAUGHTER OF THE OALES.
6. Jim Garrlson:
ON THE TRAIL OF THE
ASSASSINS.
7. Rlck Sky:
THE SHOW MUST GO ON.
8. David lcke:
LOVE CHANGES EVERYTHING.
9. M.M. Kaye:
THE SUN IN THE MORNING.
10. Tom Bower:
MAXWELL: THE OUTSIDER.
(Byogi i The Sunday Tlmea)
Bandaríkin
Skáldaögur:
1. John Grieham:
THE FIRM.
2. Fannle Flagg:
FRIED GREEN TOMATOES AT
THE WHISTLE STOP CAFE.
3. Mary Hlgglns Clark:
LOVES MUSIC, LOVES TO
DANCE.
4. Pat Conroy;
THE PRINCE OF TIDES.
5. Danlelle Sleel:
HEARTBEAT.
6. Chaterlne Coultor:
THE SHERBROOKE BRIDE.
7. Dick Francie:
LONGSHOT.
8. W. A. McCay S E. L. Flood:
CHAINS OF COMMAND.
9-John Sandford:
EYES OF PREY.
10. Jayne Ann Krentz:
PERFECT PARTNERS.
11. Josephlne HarL
OAMAGE.
12. Michael Crlchton;
JURASSIC PARK.
13. Terry Brooks:
THE DRUID OF SHANNARA.
14. V.C. Andrews:
TWILIGHT'S CHILD.
15. Martha Grlmee:
THE OLD CONTEMFTIBLES.
Rit almenns eðlis:
1. Julia Phillps:
YOU'LL NEVER EAT LUNCH IN
THIS TOWN AGAIN.
2. Deborah Tannen:
YOU JUST DON'T UNDERSTAND.
3. Ann Rule:
' IF YOU REALLY LOVED ME.
4. Poler Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
5. Roberl Bly:
IRON JOHN.
6. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS TRAVELLED.
7. V. Buglloel 8 B.B. Henderson:
AND THE SEA WILL TELL.
8. Jlm Garrison:
ON THE TRAIL OF THE
ASSASSINS.
9. Jack Olsen:
PREDATOR.
10. Robert Fulghum:
ALL I REALLY NEED TO KNOW I
learned IN KINDERGARTEN.
(Byggt á Now Vork Tímos Book Review)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Alice Adams:
GAMLE VENNEh.
2. Betty Mahmoody:
IKKE UDEN MIN DATTER.
3. Herbjorg Wassmo:
DINAS BOG.
4. Carit Ellar:
GJ0NGEHOVDINGEN.
5. Pat Conroy:
SAVANNAH.
6. Mary Wesley:
IKKE EN AF DEN SLAGS PIGER.
7. Leif Davidsen:
UHELLIGE ALLIANCER.
8. A. de Salnt Exupóry:
DEN LILLE PRINS.
9. Carit Etlar:
DRONNINGENS VAGTMESTER.
10. Leif Davidsen:
DEN RUSSISKE SANGERINDE.
(Byggt á PollUken Sondag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
Hinn leynilegi
Shakespeare
Sumir fræðimenn hafa reynt að
færa rök fyrir því aö William
Shakespeare hafi alls ekki veriö
höfundur þeirra miklu leikverka
sem viö hann era kennd. Hiö
raunverulega leikskáld hafi verið
Edward de Vere, sautjándi jarl-
inn af Oxford, en hann var sam-
tíðamaður Shakespeares og ná-
inn ráðgjafi Elísabetar fyrstu
Englandsdrottningar.
Ekki skal hér rakið hvaða rök
áðurnefndir fræöimenn færa því
til sönnunar aö þessi Oxfordjarl
hafi samið leikrit Shakespeares
enda er „The Lost Chronicle of
Edward de Vere“ ekki fræðirit
heldur skáldsaga.
Sagan á sum sé að geyma end-
urminningar sem jarhnn ritaði
skömmu fyrir dauða sinn þar
sem hann opinberar leyndarmál-
ið. Hér segir hann í fyrstu per-
sónu frá lífshlaupi sínu sem
skáld, hermaöur, ráðgjafl og
sendiherra drottningar en alveg
sérstaklega frá því hvernig leik-
ritin miklu urðu til og hvers
vegna þau voru kynnt opinþer-
lega sem verk annars manns.
THE LOST CHRONICLE OF EDWARD
DE VERE.
Höfundur: Andrew Field.
Penguin Books, 1991.
Hinsta för
Bolivars
Það sannaðist rækilega á Símon
Bolivar, sem nú er talinn ein
helsta frelsishetja Suður-Amer-
íku, að enginn er spámaður í sínu
föðurlandi í lifanda lífi. Hann
leiddi sjálfstæðisbaráttu þjóð-
anna sem nú þyggja Venesúelu,
Kólumbíu, Ekvador, Perú og
Bolivíu gegn Spánveijum sem
hann hrakti að lokum frá Suður-
Ameríku árið 1826. En skömmu
síðar, árið 1830, varð hann að láta
af völdum og hafa sig á brott frá
Bogotá. Nokkram mánuðum síö-
ar var hann allur.
Það er einmitt þessi hinsta fór
Bolivar sem nóbelsskáldiö Gabri-
el Garcia Marques íjallar um í
þessari fráþæru skáldsögu sem
reyndar hefur einnig komiö út í
íslenskri þýðingu. Hann gefur
afar áhrifamikla mynd af skap-
gerð sjálfstæðishetjunnar og dap-
urlegum örlögum en veitir einnig
innsýn í stjómmálaleg átök og
valdabaráttu sem gerði það að
verkum að stórveldið, sem Boli-
var dreymdi um, var þútað niður
í mörg minni ríki.
THE GENERAL IN HIS LABYRINTH.
Höfundur: Gabriel Garcia Marquez.
Penguin Books, 1991.