Dagblaðið Vísir - DV - 27.06.1992, Qupperneq 26

26
LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1992.
Einangrun, villilíf og sjálfsþurftarbúskapur á Galtarvita:
Hér verða allir
að villimönnum
segir Valur Fannar vitavörður sem lifir nær eingöngu á náttúrunnar gæðum
„Ég held að sá sem er ekki villi-
maður, þegar hann kemur hingað,
verði það. Það er nokkuð víst,“ segir
Valur Fannar, vitavörður á Galtar-
vita á Vestfjörðum. Valur og eigin-
kona hans, Guöbjörg Tryggvadóttir,
hafa verið vitaverðir þar í fjögur ár
sem þykir mjög mikið á þessum ein-
angraða stað. A þeim tíma hafa þau
eignast tvær dætur, Lindu Rós og
Snædísi.
Galtarviti er í Keflavík undir Gelti,
fyrst reistur 1920 en endurbyggður
1959. Vitinn er algerlega einangrað-
ur, eina leiðin er að fara með bát inn
á Súgandafjörð eða langar og hættu-
legar vegleysur yfir íjöllin til Bolung-
arvíkur. í einangruninni hafa þau
lært að lifa á náttúrunni og nú orðið
kaupa þau ekkert nema mjólkurmat,
um önnur matfóng sjá þau sjálf.
Alger sjálfs-
þurftarbúskapur
„Þetta hefur þróast út í að vera
alger sjálfsþurftarbúskapur. Við
kaupum eiginlega bara mjólkurvör-
ur nú orðiö svo matarreikningurinn
er orðinn lítill sem enginn. Ég hef
verið mikið hérna í veiðimennsku.
Það er náttúrlega þorskurinn hérna
í haflnu og svartfuglinn og skarfa-
veiðin er skemmtileg á haustin. Síð-
an náði ég að veiða tvo helsingja eft-
ir margra daga vinnu. Svo er náttúr-
lega rjúpnaveiðin hérna í desember.
Þá stofnaði ég til stríðs við minkinn
þegar ég kom hingað enda hefur
smáfuglaiífið breyst til muna, það
var voðaléga snautt fyrst.
Þetta er mjög árstíðabundið héma.
Maður er mikiö í veiðimennsku. Á
vorin og allt sumarið er maður í sjó-
fiskinum, á haustin að skjóta fugl og
alveg fram í desember er maður í
rjúpunni. Minkurinn er náttúrlega
allt árið og síðan er sveppatínsla
mikil héma og ber. Að auki höfum
við verið héma með kindur og hæn-
ur.
Ég er voða mikið úti við. Maður er
alltaf að gera eitthvað, herða flsk,
reykja kjöt og allan fjandann. Og
náttúrlega að hnýta flugur til að búa
sig undir að sleppa aftur til byggða.
Það er eiginlega það versta að hafa
ekki komist í veiði en á móti kemst
maður náttúrlega í akkorðið í þorsk-
því. Það er ekki fyrir hvern sem er
að búa hérna, alls ekki. Við emm
búin að vera hérna í fjögur ár sem
er það mesta síðan hinn frægi Óskar
Aðalsteinn fór fyrir tæpum tveim
áratugum eftir 24 ára vist! Fólk hefur
verið hérna í eitt eða tvö ár, það er
nú alit og sumt. Það er samt voöa
gott að prófa þetta, sérstaklega ef
maður lítur á aö maður eyðir
kannski 50-60 árum í bænum - þá
sér maður ekki eftir íjórum árum í
svona allt aðra veröld eins og þetta
í rauninni er.“
Frá Flugleiðum
ívillilifnað
„Ég held að þeir ráði ekki hingað
barnafólk en geta lítið gert í því þeg-
ar þau koma eftir á. Annars hafa nú
eiginlega alltaf komið börn hérna.“
- Dægradvölin er þá að búa til börn
og veiða dýr?
„Já, lifa villilífi, það er nú svona
meginþráðurinn í þessu. Það er næg-
ur tími til að búa til böm og gera
nákvæmlega það sem maður hefur
alltaf langað til að gera. Ég hugsa að
það verði erfltt fyrir mig að fara héð-
an, ég gríp ekki byssuna og rölti nið-
ur í fjöru í bænum. Þetta verða
kannski minni viðbrigði fyrir Guð-
björgu því hún hefur aðallega verið
með börnin hejma. Hún hefur notið
lítils af útiverunni á við mig, hefur
meira verið í hannyrðum og prjóna-
skap og þess háttar."
Valur og Guðbjörg unnu bæði hjá
Flugleiðum og lifðu ósköp venjulegu
lífi í Reykjavík áður en Galtarvita-
ævintýrið hófst. Nú um mánaðamót-
in lýkur hins vegar ævintýrinu enda
eldri dóttirin á þriðja ári og þarf að
komast innan um önnur börn.
„Við vorum búin að koma okkur
vel fyrir þegar okkur datt þessi vit-
leysa í hug. Við eigum ennþá hús í
bænum og stefnum jafnvel að fara
aftur þangað en annars er ágætt að
vera hér og við höfum jafnvel hug á
að koma okkur fyrir hérna, annað-
hvort héma á Suðureyri eða ísafirði.
Þetta er búið að vera alveg dýrlegt!"
- Hvemig datt ykkur þetta í hug?
„Þetta var bara einhver ævintýra-
þrá en það var nú aldrei meiningin
að vera hér í fjögur ár. En jafnvel
eftir þessi fjögur ár erum viö ekki
„Þetta er ansi góður prófsteinn á samband karls og konu.“ Éinangrunin er griðarleg en jafnframt er nægur tími til
að gera allt sem hugurinn girnist. „Það er nægur tími til að búa til börn og gera nákvæmlega það sem mann
hefur alltaf langað til að gera.“ DV-myndir Brynjar Gauti
Einangrunin er griðarleg á Galtarvita, sérstaklega yfir vetrartimann. Einu samgöngumöguleikarnir eru með bát yfir
á Suðureyri eða langar vegleysur yfir hættulegan fjallgarö til Bolungarvíkur. Nú er eldri dótti þeirra á þriðja ári
og þarf að komast innan um önnur börn svo hún verði ekki alger mannafæla.
inum. Ég er með eina handfærarúllu
á gaflinum á Sódíakkinum (slöngu-
bátur) og kemmst upp í 200 kíló þess
vegna á tveimur tímum.
Við borðum mikið fisk og annað
sem ég hef veitt. Það má kannski
segja aö það sé ekki fyrir hvem sem
er aö físka héma fyrir framan, ekki
svona einn, tveir og þrír, en það er
fljótt að koma. Svo kem ég heim með
fiskinn, flaka hann, nætursalta, salta
og herði. Við höfum sparað okkur
mjög mikið með því. Og við höfum
verið með sauðfé og maður er stund-
um að éta sig alveg hnöttóttan af
eggjum. Við höfum mest tekið
hænsnaeggin en líka tínt fýlsegg og
svartbaksegg. Þannig að það em víða
matarkistumar héma.“
- Þannig að þið þurfið bara kýr til
að fullkomna sjálfsþurftarbúskap-
inn?
„Já, en þá þarf maður bara að heyja
svo helvíti mikið og það er þreytandi
að slá með ljánum. Það gekk svo
skelfilega fyrst að ég var kominn al-
veg á fremsta hlunn með að reka
kerlinguna á fjórar lappir og byija
bara að handreyta þetta, ég sá ekki
fram á að geta slegið með þessu. En
eftir að maður komst upp á lag með
þetta þá er þetta ekki svo mikið mál
en þetta er náttúrlega alltaf voðaleg
fyrirhöfn samt. Þetta er ábyggilega
einn af fáum stöðum á landinu þar
sem enn er slegið með orfi og ljá og
þurrkað á gamla mátann og ekkert
helvítis rúllubaggageim."
Prófsteinn
á sambandið
„Þetta er eins einangrað og maöur
getur hugsað sér, ég hugsa að það
komi fleira fólk á ári á Hombjarg en
hingað. Hingað kemur fólk nær ein-
göngu yfir vetrartímann á sleðum
og þá í stórum hópum ef þannig viðr-
ar en svo kemur enginn kannski í tvo
mánuði."
- Verðið þið þá ekkert þreytt hvort
á öðru?
„Þetta er ansi góður prófsteinn á
samband karls og konu,“ segir Valur
Fannar og Guðbjörg tekur heilshug-
ar undir það.
„Þetta er náttúrlega gríðarleg ein-
angrun, það er ekki hægt að neita
LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1992.
39
1
! , M j
I ' ' '\
■ ■: '
; . ■
:

.
'
.-x :

■
\ '
„Sá sem ekki er villimaður þegar hann kemur hingað verður það,“ segir Valur Fannar, vitavöröur á Galtarvita. Fjölskyldan lifir nær eingöngu á sjálfsþurftarbúskap. Valur veiðir fisk sem hann
flakar, herðir og saltar. Hann skýtur alls kyns fugla, tínir egg og sveppi. Þau hafa hænur, kindur og kálf auk heimaframleiðslunnar.
ennþá búin að gera allt sem við ætl-
uðum okkur, það er allt annað að
gera hérna en að dunda sér við hann-
yrðir.“
Launin léleg
en afkoman ágæt
„Launin eru léleg en afkoman
ágæt,“ segir Valur Fannar. Þau fá
bæði rétt rífleg lágmarkslaun með
40% staðaruppbót svo að samtals eru
launin rúmlega 150:000 krónur. Á
móti kemur að flestir venjulegir
kostnaðarliðir sparast, eins og húsa-
leiga, rekstur bifreiðar, rafmagn,
hiti, sími og svo framvegis. Að auki
hafa þau leigt húsið sitt fyrir sunnan
og matarreikningurinn er hverfandi
vegna hlunnindanna.
Vinnan á Galtarvita felst aðallega
í að lesa af veðurathugimarmælun-
um á þriggja tíma fresti allt árið um
[ðureyri
ISAFJORÐUR
Barði
Flateyrl
2 km
'V\
Galtarviti

Galtarviti er í Keflavík undir Gelti, fyrst reistur 1920 en endurbyggður 1959.
Engir vegir liggja að vitanum enda er Atlantshafið við túnfótinn og við taka
há og hættuleg fjöll. Einangrunin er gríðarleg en jafnframt ævintýraleg.
Öallinu. Hér fer gersamlega allt á kaf
og það sést ekki neitt, allt hvítt. Það
fer allt á kaf um áramótin og er alveg
fram í júní.“
- Erþettaekkiþreytandiáveturna?
„Ég veit það ekki, mér finnst það
ekkert síðra ef ég á að segja alveg
eins og er. Þá er bara að lesa og svo
er maður að stúdera rebbann í fjall-
inu, það er best á veturna, þá sést
hann best. Við stúderuðum til dæmis
eitt par héma heilan vetur, hún var
hvít en hann mórauður. Hvíta tófan
á mjög auðvelt með að veiða uppi í
snjónum, ijúpu og þess háttar héma
uppi í fjalli og uppi í dal en Móri fór
hins vegar alltaf eftir ijörunni, tíndi
fisk og það sem rak upp. Greyin
fengu ekkert prívatlíf."
- Þú vilt kannski ekkert fara?
„Nei, ég gæti alveg hugsað mér að
vera lengur en ég get líka vel hugsað
mér aö fara aftur í bæinn. Mér finnst
þetta vera mest stelpnanna vegna,
sérstaklega þessarar eldri, hún er
orðin það stálpuö að hún þarf eigin-
lega að komast innan um böm. Ann-
ars verða þær hræðilegar mannafæl-
ur.“ Þau segjast aldrei hafa tekið
sumarfrí á meðan á dvölinni stóð
fyrir utan mánaðartíma þegar yngri
stelpan fæddist
„Það er nú einu sinni svoleiðis að
þegar besti tíminn er kominn héma,
maður er úti að grilla á hveijum
degi, þá á maður að vera að fara í
sumarfrí. Við höfum yfirleitt verið
þann tíma líka því þeir hafa ekki vilj-
að að maöur tæki vetrarfrí. En mein-
ingin er nú að taka tvo mánuði núna,
hvað sem við forum að gera.“
- Erað þið búin að ákveða framhald-
ið?
„Nei, nei, ekki neitt, það er svo
vont að plana það héðan. Fyrsta
skrefið er bara að koma sér í burtu.“
-Pj
kring og að halda öllum vélum gang-
andi. Svo þarf að lesa af vitanum einu
sinni í viku. Galtarviti er ein af fáum
alþjóðlegum veðurathugunarstöðv-
um og það er Vita- og hafnamála-
stofnunin, Veðurstofan og Alþjóða
flugmálastofiiunin sem kosta rekst-
urinn.
í vitanum gefst því nægur tími til
frístunda. Valur Fannar hefur verið
að taka stúdentinn utan skóla á með-
an á dvölinni stendur og á nú aðeins
eftir þau fog sem ekki er hægt að
taka utan skóla. Þau geta fengið
bókakassa með 40 bókum mánaðar-
lega þegar varðskipið kemur en nú
orðið segjast þau lítið notfæra sér
það. Mest lásu þau fyrsta veturinn
þar sem þá höfðu þau ekkert sjón-
varp.
„Við söknuðum sjónvarpsins ekki
mikið og nú orðið horfum við ekki
mikið á þaö, ekki eins og í bænum
þar sem maður settist kannski niður
yfir fréttunum og sat svo þangað til
það var búið, það var skelfileg tíma-
eyðsla."
Þroskar sjálfs-
bjargarviðleitnina
„Já, ég held að við höfum breyst
talsvert á þessum fjórum árum. Til
dæmis hefur maður þroskast mjög
mikið í sjálfsbjargarviðleitni. Oft og
tíðum hefur ekki verið boðið upp á
annað. Annaðhvort bjargar maður
sér sjálfur eða maður bjargar sér
ekki. Við værum ekki búin að vera
héma í fjögur ár nema bara af því
að maður komst upp á lag með að
komast héma á milli, bæði á slöngu-
bátnum og á fjallinu. í desember og
janúar er þetta þó fvillkomin einangr-
im því maður fer ekkert þá á milli á