Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.1992, Qupperneq 28

48
MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1992.
Er þorskstof n-
inn að hrynja?
Mikið er nú rætt og ritað um til-
lögur Hafrannsóknastofnunar um
verulegan niöurskurð á þorskveið-
um á næstu árum. Eins og vænta
má eru menn ekki sammála í þessu
mikilvæga hagsmunamáli enda
varla von þar sem rökstuðningur
fyrir þessari framkvæmd er nokk-
uð veikur.
Kristinn Pétursson, fyrrverandi
alþingismaður, hefur tekið saman
athyglisverðan ferlisþátt um stærð
þorskstofnsins, unninn úr gögnum
Hafrannsóknastofnunar. Ég sakna
þess aö hafa ekki heyrt neitt frá
Hafrannsóknastofnun um þessar
skýringar Kristins en að mínu viti
vekja þær fjölmargar spumingar
um vinnubrögð Hafrannsókna-
stofnunar.
Nýliðun og stofnstærð
I athugun Kristins kemur fram
athyglisverð fylgni á milli stækkun-
ar þorskstofnsins og atriða er virð-
ast benda til of lítillar fæðu fyrir
allar þær milljónir einstaklinga sem
þurfa að framfleyta sér á óbreyttu,
eða lítið breyttu, magni fæðu.
,í athugunum Kristins kemur
fram að nýhðun þorsksins verður
best þegar stofninn er það sem kall-
að hefur verið „í lágmarki". Enn
fremur kemur fram í þessum at-
hugunum að svo virðist sem þyngd
einstaklinga á sama aldursskeiði
fari minnkandi eftir því sem lengri
tími líður frá vel heppnaðri nýhð-
.un. Hvaða rök geta hnigið aó þess-
ari niðurstöðu?
Yjð vel heppnaða nýhðun bætast
við margar mihjónir einstakiinga
fil átu úr óbreyttu, eða svo tíl
óbreyttu, forðabúri fæðu. Eftir því
sem lengri tími hður frá þessari
aukningu verður fæöuþörf hvers
einstaklings meiri án þess að fæðu-
framboð aukist umfram það sem
áætlað er að eldri árgangar úr
stofninum éti þá yngri en mig
minnir að það sé áætlað u.þ.b. 2%.
KjaUariim
Guðbjörn Jónsson
ráðgjafi
Þama virðist komin eðhleg skýring
á ástæðum þess að einstakhngar á
sama aldursskeiði léttast efhr því
sem lengra hður frá vel heppnaðri
nýhðun og þar með mikilh flölgun
tU framfærslu í fæðukerfmu.
Fæðuframboð virðist ekki vera fyr-
ir hendi fyrir ahan þennan fjölda.
Hver getur þá ástæðan verið fyrir
því að nýliöun verði best þegar
stofninn er, það sem Hafrann-
sóknastofnun kaUar „í lágmarki"?
Skýringin gæti verið sú að ein-
stakhngar, sem eru í hálfgerðu
svelti, eru htt færir um að gefa af
sér hraust afkvæmi. Það þarf eng-
an fiskifræðing tíl þess að sjá það
samhengi. Alhr þeir sem umgeng-
ist hafa fisk hafa orðið varir við
þetta sveltiástand, þ.e. að fiskurinn
virðist oft vera horaður og iha
haldinn. Ég minnist þess að fyrir
nokkrum árum var rætt mikið um
þetta ástand og varpað fram spum-
ingum um hvort þetta gæti stafað
af of mikihi loðnuveiði okkar.
Vissulega getur það verið hluti af
ástæðunni en ekki öh. Skýringin á
góðri nýliðun hjá þorskstofni í lág-
marki gæti verið sú að þá hefði ein-
stakhngum fækkað það mikið að
fæðukerfið hefði getað náð jafn-
vægi og heUsufar stofnsins því
batnað og þar meö getað gefið af
sér nægUega hraust afkvæmi til
þess að þau kæmist á legg.
Vistkerfi sjávar
Hvað vitum við um vistkerfi sjáv-
arins í kringum landið? Hvað vit-
um við um framfærslugetu þess?
Hvað vitum við um áhrif af okkar
eigin umgengni um vistkerfið?
Hvað vitum við um hvað við getum
gert til þess að viðhalda eða bæta
fæðuforðabúr helstu tekjuauðlind-
ar þjóðarinnar? Ég vU fá umræð-
una inn á þetta svið og fá fiskifræð-
inga Hafrannsóknastofnunar til
þess að upplýsa landsmenn (á al-
mennu alþýðumáli) um þessa
grundvallar undirstöðuþætti efna-
hagslega sjálfstæðs þjóðfélags hér
á landi.
Ég óttast mjög að við höfum rask-
að svo vistkerfinu með hugsunar-
lausri umgengni að það taki nokk-
„Skýringin á góðri nýliðun hjá þorsk-
stofni í lágmarki gæti verið sú að þá
hefði einstaklingum fækkað það mikið
að fæðukerfið hefði getað náð jafnvægi
og heilsufar stofnsins því batnað..
„Hvað vitum við um vistkerfi sjávarins í kringum landið?" spyr Guðbjöm
í grein sinni.
ur ár að endurbyggja það. Hvaða
athuganir hafa t.d. verið gerðar á
þeim hugsanlega skaða sem stór-
aukin togveiði gæti hafa haft á vist-
kerfið? Þama er að sjálfsögðu ekki
hægt að miða við togtímafjölda
fyrri ára því þá voru veiðarfæri
mikluð minni og mörgum sinnum
léttari og viðverutími skipa styttri
þar sem þau voru bæði minni og
með minna vélarafl. Hvaða áht
höfðum við t.d. á togaragirðingum
Breta og Þjóðveija hér úti fyrir
ströndunum og voru þær þó bama-
leikfong á viö það sem við gemm
nú sjálfir?
Er það hugsanlegt að í bhndri
gróðavon örfárra einstakhnga sé
verið að leggja í rúst afkomugmnd-
vöh heihar þjóðar? Þetta em aht
spumingar sem við þurfum að
svara af fullri hreinskilni en með
sameiginlega hagsmuni ahrar
þjóðarinnar efst í huga. Aht það
ferh sem fram kemur í athugunum
Kristins bendir til þess að frá upp-
hafi hafi röngum aðferðum við
stjórnun fiskveiða verið beitt. Þetta
er það mikið alvörumál að ógern-
ingur er að líða það að ekki fáist
opinská umræða um þessa hluti.
Við höfum ekki efni á einhverjum
tepmskap gagnvart einhveijum
einstökum persónum þegar hags-
munir þjóðarhehdarinnar em ann-
ars vegar.
Hættuleg þróun
Um langt árabh hefur það legið
Ijóst fyrir að fjárfesting í sjávarút-
vegi er orðin meiri en afraksturs-
geta fiskimiðanna getur borið.
Samhhða þessu hefur það einnig
verið ljóst að samsetning veiðiflot-
ans er orðin vemlega óhagstæð
fyrir þjóðarbúið. Öh þessi aukna
fiárfesting hefur kahað á verulega
aukningu vaxtagreiðslna sem sí-
feht eykur hlutfah þess verðmætis
upp úr sjó sem fer beint úr landi
án viðkomu í veltu þjóðfélagsins
vegna þess að lánsfé vegna þessara
fiárfestinga er fengið erlendis frá.
Th viðbótar við þetta kemur svo
bein sala á óunnum fiski úr landi.
Sameiginlega hefur þessi þróun sí-
feht verið að stækka þann hlut af
verðmætum sjávarfangs sem fer
úr landi án þess að uppfyha þá
gmndvahar skyldu þessarar auð-
lindar að standa unchr fiárstreymi
í hinum fiölmörgu byggðum lands-
ins þar sem sjávarfang er aht að
100% undirstaða tekjustreymis í
byggðarlögum. Þeir ráðamenn
þjóðarinnar, sem horft hafa fram-
hjá þessu, bera mikla ábyrgð.
Sagt er að samráð hafi verið haft
við aha hagsmunaaðila um þessi
mál. Þetta er að sjálfsögðu ekki
rétt. Fólkið í þeim byggðarlögum,
sem eiga aht sitt undir sjávarfangi,
er langstærsti hagsmunaaðihnn í
þessu máh. Hefur þessi hagsmuna-
aðih verið hafður með í ráðum?
Við höfum leikið hættulegan
áhættuleik með eitt helsta fiöregg
þjóðarinnar. Ég tel að kominn sé
tími th þess að hætta því og fara
að sýna ábyrgð gagnvart þjóðar-
heildinni.
Guðbjörn Jónsson
Meiming______________________
Provence í endursýn
Þetta htla kver er einungis tólf ljóð, flest
stutt (8-25 hnur). Þetta eru fríljóð og mynda
samfehdan bálk sem yfirleitt lýsir því sem
titih bókarinnar gefur th kynna, endurfund-
um ljóðmælanda við staði 1 Suður-Frakk-
landi.
Málfar bókarinnar er yfirleitt í kumpánleg-
um tón, líkt og í samtali um hthsverða hluti.
Ennfremur eru lýsingar á þessum stöðum,
sem fyrir augu ber, ekki ítarlegar né mynd-
rænar. Því er hætt við að lesandi afgreiði
bókina sem yfirborðslegt fias um ekki neitt.
En hugum nú fyrst að einstökum atriðum.
í fyrsta lagi samræmist þessi kumpánlegi
tónn þeirri mynd sem mælandi ljóðanna gef-
ur af sjálfum sér, andstætt fögrum furðum
Frakklands, t.d. í 10. ijóði. Hann þykist vart
fær um að lýsa þessum andstæðum sínum.
Annarsvegar eru hvítir sjóhestar á flugi og
hallarstéttir heimsandans, hinsvegar við,
hinir „langsóttu og hröktu“. En einnig eru
ámóta andstæður mihi guða þessara Mið-
jarðarhafslanda. Fomir guðir refsuðu skáld-
um grimmilega ofdirfsku þá sem staðbundn-
ir smáguðir vonandi fyrirgefa vanmætti
norrænna skálda. Enda tengjast andstæð-
umar enn viö það að vonast er th að „spé-
guðir“ fyrirgefi skáldunum „geip og glópa-
læti“.
Þannig em ýmsar fléttur undir hóglátu
yfirboröi, og það birtist enn betur ef htið er
á bókina í hehd. Hún hefst á því að borg á
þessu svæði sést thsýndar. En í lýsingu
hennar er ekki dregið fram neitt framandi
né seiðandi, þvert á móti sést eingöngu th-
brigði við umhverfi sem er kunnuglegt ís-
lendingum:
Salon er mér ennþá
þegar hún liður fram hjá
rétt eins og ég man
að mér sýndist
síðast:
Hveragerði
nokkuð ofvaxið
og vist formfastara að nokkru.
Annað ljóð lýsir torgi þar sem vatnsþró
stendur mihi trjáa og bekkja. Áþekkt svið
kemur svo aftur upp í næstsíðasta ljóðinu,
Bókmenntir
örn Ólafsson
sem lýsir því að heiti brunnurinn á götu í
Aix en Provcence sé næstum eins mosavax-
inn og hann var fiömtíu árum áður. Það er
hálfgerð mótsögn í því að mosinn skuh hafa
minnkað með árunum því hann er jafnan
talinn aldursmerki. Og ekki rénar mótsögnin
við htinn á mosanum: „eldgrænn"! Hvað sem
þvi hður, þannig nálgast lok ljóðabálksins,
en hvað er á mihi? 3. ljóðið segir frá konum
á staðnum serfl em umfram aht umhyggjus-
amar um ljóðmælanda en 4. fióð fiahar um
aðrar konur þar, sem era hættulega tæ-
landi. Það er að visu haft eftir þeim millhið
ljóðmælanda og Provence sem birtist í þrem-
ur ljóðanna; Kort Kortssyni. Næstu þijú Ijóð
fiaha um endurfundi við götur og hús sem
mælandi þekkti vel áður. En nú era öh nöfn-
in á dyrabjöhunum ókunn. 5. ljóðið fær sér-
stöðu við sérstaka uppsetningu, tvöfalt línu-
bh mihi ahra lína. Það ber nafn götu sem
hggur mihi fomrómverskra grafa. Og nú er
gefið í skyn að háskalegar minningar steðji
að ljóðmælanda; úr hinum fomu gröfum eða
„Dapurlegur tónn frá því í æsku“. En hann
verst þeim, lætur sem ekkert sé. 7. ljóð gæti
verið miðpunktur þessa bálks, bæði vegna
stöðu sinnar og lengdar, 24 hnur. Það segir
fyrst frá húsi sem merkt er tveimur frægum
mönnum, öðrum frá 17. öld en hinn var þar
um 1960. Ljóðið gefur th kynna hve ómerki-
legar þessar upplýsingar era: „En skáldið
gisti hér nokkrar nætur að líkindum." Síðan
segir frá draumi hans þar, og þar birtist aft-
ur minnið um háskalega seiðandi konur,
stúlka leiftrandi sem sverð.
...Og dreymdi hann þá ekki
draum
um mjög unga stúiku
sem var engu öðru lík
- í öllum hugarheimum -
en bitrum leiftrandi sverðs-
brandi?
Án hjalts, án meðaikafla, án
skeiða.
Og ekki hægt að taka á henni
með öðru móti en því að særast
svöðusári."
En svo andleg tíðindi era ekki letrað á
vegg hússins.
Enn er langt ljóð um skáldið Réné Char,
sem sveitungar hans htu á sem einskonar
Bárð Snæfehsás eftir dauðann, hann hafi þá
orðið risastór og ummyndast í ás í lands-
lagi. En sjálfur hafði hann ort um að hann
vhdi samsamast vindinum. Það tengist öðra
ljóði um Kort, sem vhdi samlagast sjónum.
Þannig tengjast þeir staðbundnum smáguð-
um Provence, sem áður var að vikið. Og
bálkinum lýkur á stuttu ljóði sem vitnar th
Korts um þá speki að húðin sé fullkomnust
skilningarvita. En það er svo tekið aftur;
Kort hafi ekki verið nógu gamah þá th að
„vita svo mikið“.
Þessar pælingar í ljóðabálkinum hefðu
vitaskuld getað orðið ítarlegri og andlegri.
En mér er spum hvort það yrði ekki fyrst
og fremst á reikning lesandans sjálfs. Mér
sýnist ljóðin ekki leggja fram efni í mikla
hstreynslu. Þau era snauð að viðburðum,
lýsingum og myndum. Vissulega mótast þau
af miklum andstæðum, en utanaðkomandi
fá ekki greiðan aðgang að þeim. Niðurstaða
mín verða vonbrigði; ég held að skáldið gæti
gefið miklu meira en hann hefur gert í þess-
ari fimmtu ljóðabók sinni, enda hefur hann
oft gert það. Fyrsta ljóðabók hans birtist ein-
mitt fyrir rúmum fiöratíu árum en frægastur
varð hann af annarri bók sinni, Hendur og
orð, 1959. Síðan komu ljóðabækur 1977 og
1987, en þijár fyrstu bækumar saman í Ljóð
1980.
Sigfús Daðason: Provence i endursýn
Goðorð 1992, 25 bls.