Dagur - 12.02.1943, Qupperneq 11

Jónas Jónsson, formaður Framsóknarflokksins:
AFMÆLÍSKVEÐJA TIL DAGS
Það er nú liðinn aldarfjórðungur,
síðan norðlenzkir og austiirzkir sani-
vinnumenn stofnuðu blaðið Dag. Síðan
þá hefir. þetta blað verið áhrifamikill
liður í menningarmálum umbótamann-
anna í landinu. Langmestan liluta þess-
ara 25 ára liefir sami maður verið rit-
stjóri Dags, og sömu stuðningsmenn í
tveim fjórðungum. Dagur hefir verið
blað samvinnumanna norðan- og aust-
anlands. Hann heíir stutt kaupfélögin
og önnur samvinnufélög í þessum lands-
hlutum, og þau hafa flest, ýmist beint
eða óbeint stuðlað að gengi lians. Sam-
keppnismenn og sameignarmenn fyrir
norðan og austan hafa alla starfstíð Dags
sótt að honum, eins og að sjálfum kaup-
félögunum. Dagur liefir varið málstað
sinn og sinna manna, og löngum verið
í sókn. Undangengin 25 ár hafa verið
mesti umbóta- og framfaratími í sögu
þjóðarinnar. Margir liafa lagt þar hönd
að verki úr ýmsum flokkum og stéttum.
En það mun jafnan verða talið sann-
mæli, að alla þessa stund liali Dagur og
Tíminn verið í fararbroddi um þau mál,
sem máli skipta á hverjum tíma.
Þjóðvinafélagið hefir nýlega gefið út
bindi af bréfum Stephans G. Stephans-
sonar, einmitt frá þeim árum, þegar
samvinnublöðin voru stófnsett og frá
fyrsta baráttutíma þeirra. í bréfum
þessum kemur Stephan víða víða við.
Hann liafði þá nýverið farið kynnisferð
víða um land og kynnzt" mönnum og
málefnum. Hann dregúr enga dul á,
hvorki í kvæðum sínum eða bréfum, að
hann liatar spillingu auðvaldsins og ann
sönnu frelsi mannkynsins í öllum mynd-
unr. Af bréfunum er auðséð, að Stephan
G. hefir á ferð sinni kynnzt mjög mikið
mörgum helztu andstæðingum sam-
vinnumanna, og vafalaust ekki getað
komizt hjá að heyra dóma þeirra um
hina ungu hreyfingu. En þrátt fyrir það
finnur skáldið að samvinnublöðin á ís-
landi standa næst honunr og skapgerð
hans. Hann segir glögglega frá félags-
málahyggju sinni og einföldu stefnu í
þeim málum. „Mítt pólitíska lögmál er,“
segir Stephan: „Sá sem bregzt tiltrú rétts
málstaðar einu sinni, á aldrei að komast
í færi til að gera það aftur.“ Hann bætir
við um blæinn á blaðaskrifum sam-
vinnumanna að þar
sé eitthvað Tómasar
Sæmundssonarlegt í
stefnu og verklagi.
Haustið 1920, eftir
að samvinnublöðin
höfðu starfað í nokk-
ur missiri, ritar Step-
han G. vini sínum,
Jóni Jónssyni frá
Sleðbrjót: „Ég heii
lengst af nú í sumar
lesið tvö heimanblöð,
Tímann og Dag, bæði
mér til ánægju. Þar
kennir þess, sem mér
fannst ég reka mig á
heima, yngra fólksins
— eflaust enn of fárra
— þess, sem þá hug-
sjón hafa, að vinna
einungis að fegrun
lífsins, bót og betrun
lands og lýðs, hugs-
unarháttar og hags
hans, án tillits til
þess, að bera það sjálf-
ur í sjóði, þetta sem
almennt skortir hér. ‘
Mér finnst á þess-
um tímamótuin í ævi
samvinnublaðanna
Vel við eiga að bera
fram þennan vitnis-
burð hins merkilega skálds. Hann ger-
ir liarðar kröfur um manndóm. Sá,
sem bregst einu sinni réttum málstað,
á að tapa tiltrú og umboði, svo að'
hann fái ekki tækifæri til að bregðast í
annað sinn. Hann finnur yl og eld áhug-
ans og þrá til óeigingjarnra fram-
kvæmda í ritgerðum Dags og Tímans, og
alveg sérstaklega hjá eigendum og styðj-
endum þessara blaða víðsvegar.um land.
Stephan G. Stephansson var djúpsær
dómari og hikaði ekki við að kveða upp
dóma eins og honum þóttu málefni vera.
Ég hygg, að í hinum tilfærðu orðum
hans um Tímann og Dag komi fram í
fáurn orðum skýring á því, hversn mátt-
ug stefna jiessara blaða hefir reynzt í
verki undangenginn aldarfjórðung. Þar
var að verki kynslóð, sem vildi l.yfta land-
inu og Jijóðinni til meiri vegs og frama,
Jónas Jónsson.
án þess að heimta í sinn sjóð persónuleg
laun. Hvenær sem einhverjir rnenn í
fylkingu samvinnumanna hafa horfið
frá þessari einföldu stefnu, hafa þeir
týnzt úr fylkingunni og horfið út í sand-
byl persónulegrar liagsmunastreitu, og
um leið skilið við sína gömlu samherja.
Mér eru enn í minni smáfundir á Ak-
ureyri mitt í skammdegi og vetrarhörk-
um, þegar verið var að ganga frá stofnun
Dags. Fundirnir voru haldnir á skrif-
stofu Sigurðar Kristinssonar. Það var
ekki stór hópur manna, og aldrei mikl-
um auði fyrir að fara. En þar skorti ekki
áhuga og góðan vilja. Hver lagði fram
peninga eftir efnum og ástæðum, til að
kosta útgáfu fyrstu blaðanna. Síðan hefir
verið haldið áfranr á sömu braut. Dagur
hefir haldið tryggð við sína vini og þeir
við hann. Blaðið hefir fylgt hinni