Dagur - 20.12.1952, Blaðsíða 12

12
JÓLABLAÐ DAGS

■#
Þegar Howell drukknaði í Héraðsvölnum
Björn Egilsson bóndi á Sveinsstöðum riíjar upp atburð írá sumardögum 1901
ÁRIÐ 1923 kom eg fyrst að Miklabæ
í Blönduhlíð. Það var vordagur og vor
í lofti. Á Miklabæ er fögur útsýn yfir
Hólminn og miðbik héraðsins. Eg var
hugfanginn að njóta náttúrufegurðar
þar og skoða staðinn. Eg gekk inn í
kirkjugarðinn til þess að sjá minnis-
merki. Fallegur, ljósleitur legsteinn,
líklega úr granit, vakti athygli mína. Eg
varð dálítið undrandi þegar eg sá að
áletrunin á steininum var erlent
tungumál. Eg fór að reyna að lesa á
steininn og gat skilið það, þó ekki væri
eg lærdómsmaður, að þar hvíldi Eng-
iendingur, sem drukknað hafði í Hér-
aðsvötnum 3. júlí árið 1901. Og hafa þá
útlendingar líka drukknað í Héraðs-
vötnum, hugsaði eg. Og mér varð litið
til Héraðsvatna, þar sem þau flutu
milli bakka í örum vexti.
Áletrunin á steininum er svohljóð-
andi:
In
Loving Memory of
Frederick W. W. Howell
F. R. G. S.
Who was Called To His Rest
From The Heradsvötn River
3rd July 1901
Aged 44.
„Asleep in Jesus, O. H; What Rest.“
„So Them Also Which Sleep in Jesus,
Will God Bring With Him.“
Síðan þetta var ritað, hef eg oft hugs-
að um Mr. Howell og afdrif hans. Fyr-
fang þess, er á sat, og jörðin dunaði við
hófatakið. Slík hi-eyfing var sannarleg
heiluslind fyrir líkmann, og hún var
meira, hún var göfgandi fyrir sálina
líka.
Til þess að sækja héraðshátíðina að
Ljósavatni 1901, hafði fólkið einungis
hestinn að farartæki. Telja mó víst, að
þó hafi hann verið, eins og bæði fyrr og
síðar, elskulegur ferðafélagi og um leið
uppfylling þeirrar ónægju, sem fullyrða
má, að allir urðu aðnjótandi, er sóttu
héraðshátíð þessa. Og í hugum allra
þeirra er og var þessi dagur glæstur
hlekkur í festi minninganna.
ir skömmu tók eg mér fyrir hendur, að
grennslast um þennan mann og hvern-
ig dauða hans bar að. Heimildir að eft-
irfarandi frásögn eru frá Jóhannesi
Steingrímssyni bónda á Silfrastöðum,
Hólmfríði Helgadóttur húsfreyju í
Litladal og úr dómsmálabók Skaga-
fjarðarsýslu.
—o—
EKKI ER MÉR kunnugt um ætt
Howells, menntun eða atvinnu, nema
það að hann var búinn að vera hér á
landi í sjö sumur fararstjóri enskra
ferðamanna og tók að sér að sjá um
ferðir þeirra að öllu leyti. Hann var
umboðsmaður fyrir eða stai'fandi hjá
ferðamapnafélagi í London. Á þessum
ferðum sínum kom hann oft að Silfra-
stöðum, sem og aðrir ferðamenn er
sveitir fóru milli Akureyrar og Reykja-
víkur. Howell vildi kaupa ýmsa gamla
muni, íslenzkar heimilisiðnaðarvörur.
Einhver tíma þegar hann kom að
Silfrastöðum keypti hann tvö eða þrjú
ofin söðuláklæði og borgaði 10 kr. fyrir
hvert þeirra. Einnig keypti hann
nokkra grútai'lampa, kökumót úr tré
og fleira.
Howell var meðalmaður á hæð, held-
ur grannur, nokkuð dökkur á hár,
skegglaus, glaðlegur og skemmtilegur.
Hann skildi nokkuð íslenzku, en gat
lítið talað og hafði því jafnan túlk í
fylgd með sér. Hann var talinn sund-
maður góður. Hólmfríður Helgadóttir
segir svo frá, að stundum þegar hann
kom að Silfrastöðum, hafi hann farið
að synda í Norðurá sér til gamans.
Að kvöldi þriðjudags hinn annan
júlí 1901 kom Howell að Silfrastöðum
í síðasta sinn með fylgdarliði sínu og
gisti þar um nóttina. Ferðinni var heit-
ið til Reykjavíkur um Kjalveg. Með
honum voru tvenn hjón ensk og auk
þeirra fylgdarmennirnir Sigurður og
Sigurjón, synir Sumarliða pósts. Ef til
vill hefur verið þriðji fylgdarmaðurinn,
en ekki er nú munað hver hann var.
Þeir bræður höfðu báðir verið í Amer-
íku, en Sigurður þó lengur, og túlkaði
hann fyrir Howell, en Sigurjón gat
nokkuð líka. Þess má geta um þá, Sig-
urð og Sigurjón, að þeir voru þaul-
vanir ferðamenn. Sigurjón var oft í
póstferðum fyrir föður sinn og með
honum og þótti harðger og hinn vask-
asti maður.
Ferðamennirnir voru með 40 hesta.
Þar af voru 10 eða fleiri undir klyfjum.
Þegar komið var að norðan vildi það til
í Silfrastaðafjalli, að hestur fældist og
brotnaði koffort. Howell bað Jóhannes
á Silfrastöðum að gera við koffortið og
vakti hann við það um nóttina. Jóhann-
es varð var við það að Howell svaf ekki
þessa nótt, hvað sem valdið hefur.
Howell var vanur að fara seint úr
náttstað og svo var það þriðja júlí. Flóð
var ekki í Héraðsvötnum þennan dag,
en flóð hafði verið fyrir skömmu. Þeg-
ar svo stendur á, eru vöð oft breytt og
kvikur botn. Howell bað Jóhlnnes á
Silfrastöðum að fylgja yfir vötnin, en
Jóhannes færðist undan því, vegna þess
að flóð hafði verið áður og þá virtist það
vera afráðið að. fara út á ferju hjá
Stóru-Ökrum. Síðan lögðu ferðamenn-
irnir af stað út með vötnum. Skömmu
síðar fóru þeir Jóhann L. Jónsson bóndi
á Lýtingsstöðum og Jóhannes á Silfra-
stöðum með hross á markað að Stóru-
Ökrum. Þeir náðu ferðamönnunum út
með vötnum, lítið eitt í norðvestur frá
Kúskerpi. Þá hafði Howell hætt við að
fara út að ferju og fengið tvo fylgdai'-
menn til viðbótar, þá: Hallgrím bónda
í Ulfsstaðakoti og Pétur Bjarnason á
Ulfsstöðum, bróður Valdimars á Keldu-
landi. Jóhannes hafði tal af Howell
þai'na og seldi honum silfurnælu, sem
móðir hans átti. Næla þessi var með
fálkamynd. Howell borgaði 10 kr. fyrir
hana, lét hana í vasa sinn og þar fannst
hún að honum látnum. Sigurjón Sum-
arliðason bað Jóhannes að lána Howell
hest yfir vötnin og vildi hann gera
það, en þá var Howell lagður af stað
út í. Héraðsvötn munu hafa verið í
þremur kvíslum á þessum stað, en að-
alvatnsmagnið í vestustu kvíslinni.
Ekki var dýpra en það, að vatnið tók
lítið neðan á síður. Þau féllu til norð-
vesturs og brotið lá frá suðvestri til
norðausturs og þess vegna varð að ríða
mikið á móti straum, þegar farið var