Dagur - 20.12.1958, Blaðsíða 25
JÓLABLAÐ DAGS
25
PÉTUR JÓNSSON:
t
Geitféð er að hverfa
dauðir," sagði forsprakkinn. Þessu
næst var stýrt til næstu hafnar.
Á leiðinni til lands kom upp
drepsótt meðal skipverja. Fyrstu
merki sóttarinnar voru óstöðvandi
þorsti, tungan skrælnaði í munnin-
um, og er menn ruddust fram til
þess að ná í vatnstunnurnar, veltu
þeir þeim öllum um koll í æðinu.
Eftir illvirkin þá óttuðust þrjótarn-
ir auðvitað að koma til lands og
gefa fullnægjandi skýringar á
hvarfi mannanna, en þorstinn varð
óttanum yfirsterkari, og þeir sigldu
til næstu hafnar fyrir fullum segl-
um. En ’er þeir komu að landi, sá
fólkið, að drepsótt var í skipinu og
neitaði þgim um landgöngu.
„Við hölum nóg af gulli til að
l)orga með,“ lirópaði skipshöfnin,
„látið okkur bara fá vátn.“ Varir
og tunga voru svo skrælþurr, að
það lieyrðist varla til þeirra. Nei,
fólkið í landi trúði þeim ekki og
var hrætt við þá. iÞað rak þá burtu.
Þeir sigldu til næstu hafnar, og enn
þeirrar næstu, en það var sama sag-
an, þeir voru alls staðar reknir burt
harðri hendi. Þá sneru þeir við í
örvæntingu sinni og sigldu til baka,
í austurátt, í átt til hafnanna í Aust-
ur-Indíum.
F.n þá skall á ofsaveður og skipið
hrakti langt á haf út. Er veðrið
lægði, stefndu þeir aftur til lands,
en þá brast á með annað Itvassviðri,
og skipið hrakti út á rcginhaf,
langt, langt frá öllum löndum. Og
enn var siglt af stað. .. .
Þetta var fyrir löngu, löngu. F.n
þegar skip sigla fyrir Góðravonar-
höfða, þá má stundum sjá drauga-
legt skip á siglingu. Það siglir ætíð
upp í vindinn og nær aldrei landi.
Siglutrén eru fúaleg, seglin rifin og
slitin, og í hálfrökkrinu sjást stund-
um einhverjar verur staulast um
þilfarið. Þá Itvísla sjómennirnir
hver að öðrum: „Nei, sjáðu- IÞarna
er Hollendingurinn fljúgandi."
Þó að búpeningur íslendinga
hafi aldrei verið meiri né verðmæt-
ari en nú, hefur ein tegund búfjár
gengið svo til þurrðar, að hún má
lieita horfin nú úr sveitnm lands-
ins og er nú afar sjaldséð. Er þetta
geitin, sem nú er svo horfin, að
ekki eru til nema nokknr hundruð,
ef þær þá skipta hundrðum ennþá.
Myndir af þeim eru orðnar sjald-
gæfar. Það er enginn efi á því, að
landnámsmenn hafa flutt geitfé
með sér til íslands, og að þær geit-
ur, sem enn eru til, eru afkomend-
ur þeirra, því að engar sagnir eru
til um innflutning geitfjár á síðari
öldum eins og sauðfjárins.
Um síðustu aldamót var talið að
geitféð væri svo að segja allt í Þing-
eyjar- og Múlasýslum, það sem til
væri í landinu, en á fyrstu tugum
þessarar aldar breiddist það talsvert
út víða um land, en þó einkum í
sjávarþorpum. Einnig breiddist
það talsvert út hér í Þingeyjarsýsl-
um á sama tíma, og ætla ég að geta
orsakanna til þess að nokkru.
Það varð mikil breyting á bú-
skapar- og lifnaðarháttum hér á
lyrsta tug aldarinnar, þegar fráfær-
ur og sauðauppeldi hætti, en farið
var að láta ærnar „ganga með dilk“
og slátra svo lömbunum að hausti.
Fór þá svo, að mjólkurfram-
leiðsla til heimilisnota varð víða
alltof lítil. Tún voru lítil og það
kúahald, sem þurfti til að mjólkur-
fæða stóra fjölskyldu, varð ofraun
minnstu býlum. Margar fjölskyld-
ur gátu ekki haft nema eina kú og
það var að sjálfsögðu of lítil rnjólk-
urframleiðsla til heimilisnota. Þá
var hentugt að liafa nokkrar geitur
til viðbótar. Þær mjólkuðu ágæt-
lega yfir sumarið og fram eftir vetri
ef þeim var gefið til þess, en ann-
ars björguðu þær sér á útbeit, með-
an nokkuð náði til jarðar. Einkum
átti það vel við þær að nota sér
kvistbeit senr kölluð var, jr. e. jrar
sem land er víði vaxið, og talið var
að þær værn miklu aðgangsfrekari
í skóglendi en sauðfé. Sú fjölskylda,
sem hafði nokkrar geitur með einni
kú, var því viss að hafa nóga mjólk
til heimilisnota. Svo líður öklin
frarn og farið er að rækta landið
samkvæmt jarðræktarlögum. Þá
kemur jaað í Ijós, að geitur kunna
vel að meta ræktað land, og það
gengur illa að verja nýræktina fyrir
Jreim, því að Jiær eru svo fimar að
Jrær komast svo að segja yfir eða í
gegnum hvaða girðingu sem er. •—
Hættu þá margir við að hafa þær á
búi sínu, enda komu þá fljótt
möguleikar til að hafa fleiri kýr. Þó
voru geitur til í sveitum hér fram
að fjárskiptum 1944—1947 allvíða.
Og þegar sauðféð hrundi niður í
mæðiveikinni varð aldrei vart
neinna veikinda í geiturn, en þær
þóttu of skyldar sauðkindinni til
þess að standa eftir þegar hinum
sýkta sauðfjárstofni var eytt, svo að
það var fyrirskipað að eyða þeim
líka.
Eftir fjárskiptin mátti telja þá
bændur á fingrum sér hér í Suður-
Þingeyjarsýslu, sem fengu sér geit-
ur á ný. Nú er svo komið að saina
og ekkert eða ekkert er til af geit-