Dagur - 29.08.1987, Qupperneq 33

b
Akureyri 125 ára
veiðar og loks síldveiðar en sfld-
arsöltun var mikil á Akureyri um
skeið. Árið 1945 urðu tímamót í
útgerð á Akureyri en þá var
Útgerðarfélag Akureyringa
stofnað.
Tilgangurinn með stofnun
Útgerðarfélags Akureyringa var
fyrst og fremst útgerð og rekstur
togara til fiskveiða enda var afl-
inn fyrst í stað seldúf ísvarinn á
erlendum mörkuðum. Áður en
langt ujn leið var farið að vinna
aflann á Akureyri til útflutnings,
en Hraðfrystihús ÚA var reist
árið 1957.
Fyrsti togari félagsins var
Kaldbakur og hófst rekstur hans
á árinu 1947. Togurunum fjölg-
aði smám saman og lengst af hef-
ur flotinn verið 4-5 skip og stærð
þeirra frá 500 til 1000 brúttó-
lestir.
Útgerðarfélag Akureyringa er
hlutafélag og eru hluthafar yfir
700 að tölu. Langstærstur hlut-
hafanna er Akureyrarkaupstað-
ur. Félagið á og rekur 5 togara,
Kaldbak, Svalbak, Harðbak,
Sléttbak og Hrímbak. Fjórir
þeirra leggja nú upp afla sinn til
vinnslu hjá félaginu, en Sléttbak
er verið að breyta í frystitogara
og lengja um 8 metra. Sú endur-
nýjun er vel á veg komin hjá
Slippstöðinni hf.
Vinnslumöguleikar félagsins
eru í frystingu, allt að 100 smá-
lestum af ferskum fiski á dag,
ennfremur er unnt að afkasta 60-
80 smálestum á dag í söltun eða
upphengingu til þurrkunar. Á
síðasta ári var afli skipanna alls
19.816 smálestir og var eftirfar-
andi magn unnið til útflutnings:
Freðfiskur 6.423 smál., saltfiskur
923 smál. og skreið um 7 smálest-
ir. Auk þessa voru framleiddar
128 smál. af þurrkuðum hausum.
Að jafnaði starfa 400-450 manns
hjá félaginu þegar allt er í fullum
gangi.
Horft um öxl
I þessari umfjöllun minni um
fyrirtækin fjögur hef ég að mestu
leyti fjallað um fyrstu skrefin,
uppgang og þróun í starfsemi
þeirra, en minna skipt mér af
stöðu þeirra í dag. Pessi fyrirtæki
eru líka það áberandi í daglegri
mynd Akureyrar að mér fannst
óþarfi að hamra á því hvað þau
greiða mikið í skatta, hve mikið
þau greiða í laun eða hvernig
starfseminni er nákvæmlega hátt-
að í dag. Petta getum við lesið í
dagblöðunum en hugmyndin á
bak við þetta afmælisblað er frek-
ar á sagnfræðilegum grunni;
reyna að matreiða það sem ekki
er á borðum dags daglega. Þá er
sjálfsagt að geta þess að hér er
ekki verið að gera upp á milli
fyrirtækja heldur aðeins verið að
nefna dæmi um þau fyrirtæki sem
hafa haft hvað mest áhrif á
atvinnulífið í kaupstaðarsögu
Akureyrar.
Mörg önnur fyrirtæki, stór sem
smá, eru í bænum og má í lokin
nefna nokkur þeirra: Linda, Möl
og sandur, Höldur, Oddi, Prent-
verk Odds Björnssonar, Sam-
herji, Gúmmívinnslan, Dags-
prent, K. Jónsson & Co., DNG,
Kristjánsbakarí, Flugfélag Norð-
urlands, Sana, Plasteinangrun,
Norðurverk, Atli, Samver, Bjarg,
Skjaldborg, Hafspil, fjölmörg
fyrirtæki tengd bygginga- og inn-
réttingaiðnaði, bifreiðaverk-
stæði, ístess, raflagnafyrirtæki,
olíufélög, bifreiðastöðvar og
hvers kyns verslunar- og þjón-
ustufyrirtæki sem nöfnum tjáir að
nefna.
tæki, 'avergi smíðaaðstaða undir
þaki, kaffi okkar urðum við að
súpa í spilhúsinu, ef eitthvað var
að ,^ori.“ (Skapti í Slippnum,
Skjaldborg 1985, bls. 135.)
Á árunum 1952-1969 er þróun-
in í stuttu máli sú að eignir Akur-
eyrarhafnar á Oddeyrartanga
aukast, Slippstöðin vex og
aðstaðan batnar. Smíði stálskipa
hófst á árinu 1965 og árið eftir
var dráttarbrautarlóðin stækkuð
iverulega til norðurs og leyfi
fékkst til að reisa skipasmíðahús.
Fyrsta stálskipið, Sigubjörg ÓF
1, var sjósett 15. febrúar 1966 og
vakti sá atburður mikla athugli,
enda fyrsta stálskipið sem smíðað
var við Eyjafjörð og auk þess
stærsta skipið sem íslendingar
höfðu smíðað, 346 lestir.
lítil og seld til Siglufjarðar. 1947
bauð Slippfélagið hf. í Reykjavík
Akureyrarbæ dráttarbraut til
kaups og var gengið frá kaupun-
um í árslok 1948 og unnið við að
koma henni upp á norðanverðum
Oddeyrartanga. Árið 1949 er
dráttarbrautin fullgerð og miðast
upphaf Slippstöðvarinnar hf. við
það ár.
Dráttarbrautin var leigð út til
einstaklinga fyrstu árin en 23.
apríl 1952 voru undirritaðir leigu-
samningar við félag er fékk nafn-
ið Slippstöðin hf. Hlutafé þess
var 125.000 kr. og hluthafar:
Útgerðarfélag KEA, Skapti
Áskelsson, Porsteinn Porsteins-
son, Herluf Ryel, Gísli Konráðs-
son og Arngrímur Bjarnason.
Fyrstu árin reyndi mjög á fyrir-
greiðslu lánastofnana og ekki
voru aðstæður beysnar, eins og
lýsing Skapta Áskelssonar ber
með sér: „Engin geymsla yfir
efni, ekkert hús yfir vélar né
„Landshöfðingi veitti, með
bréfi 29. jan. 1897, 12.000 króna
lán úr viðlagasjóði til tóvinnu-
vjelanna með þeim skilyrðum, að
lánið ávaxtist með 3V5%, og sje
afborgunarlaust fyrsta árið, en
endurborgist síðan á 17 árum,
með jöfnum afborgunum. Pá um
vorið kom Aðalsteinn aptur úr
utanlandsferð sinni, og hafði þá
fest kaup á kembingar- og spuna-
vjelum, en því miður eitthvað
notuðum. Jafnskjótt sem hann
kom, var byrjað á skurðgrefti fyr-
ir vatnsleiðsluna, og hafði hann
alla forsögn með verkinu, er var
allerfitt, því víða þurfti að
sprengja klappir. Verkið sóttist
samt svo vel, að 1. nóvbr. 1897
var hægt að taka til starfa.“(bls.
168)
Sýslunefnd og bæjarstjórn
seldu síðan félagi manna tóvéla-
verksmiðjuna 1902, en aðal-
mennirnir í því félagi voru Aðal-
steinn Halldórsson tóvélastjóri,
Stefán Stefánsson kennari á
Stórmarkaður KEA Hrísalundi er helsta matvöruverslun félagsins í dag.
Árið eftir var enn stærra skip
afhent, Eldborgin GK 13, en hún
var 557 lestir. Slippstöðin hafði
sannað ágæti sitt og í mars 1968
var undirritaður samningur við
Slippstöðina um smíði tveggja
1000 lesta strandferðaskipa og
sama ár var lokið við uppsetn-
ingu nýrrar dráttarbrautar.
Framhaldið þekkja flestir. 17.
janúar 1970 var Hekla afhent
Skipaútgerð ríkisins og lýkur hér
þessu sögubroti.
Útgerðarfélag Akureyringa
Útgerð á Akureyri hefst ekki að
neinu marki fyrr en með stofnun
Gránufélagsins en upp úr því
jókst útgerð brátt á þilskipum,
fyrst hákarlaveiðar, þá þorsk-
Fiskvinnsla hjá Útgerðarfélagi Akureyringa.
Myndin er líklega frá 1909. Hvíta húsið
Möðruvöllum, Magnús Sigurðs-
son á Grund og Friðrik Kristjáns-
son kaupmaður. Þeir vildu koma
á fót fullkominni klæðaverk-
smiðju og leituðu til Alþingis og
var samþykkt bæði 1903 og 1905
að lána verskmiðjunni 50.000
krónur ef hluthafar legðu fram
annað eins. Hlutafjársöfnun
gekk illa en samt sem áður réðst
félagið í það 1907 að byggja
steinhús og kaupa nýjar vélar.
Hinn 1. júlí 1908 var verksmiðju-
rekstri hætt sökum kulda en
þetta er fyrsti kaflinn í sögu
Ullarverksmiðjunnar Gefjunar
fyrir miðju er hús KEA í elsta formi þess.
og um leið upphaf Sambands-
verksmiðja á Gleráreyrum.
Margþættir erfiðleikar ein-
kenndu verksmiðjureksturinn á
fyrri hluta aldarinnar en smám
saman fór að rofa til og iðnaður-
inn breiddi úr sér. Skinnaverk-
smiðjan Iðunn, Fataverksmiðjan
Hekla, Saumastofa Gefjunar og
Ullarþvottastöð SÍS bættust í
hópinn eftir að SÍS keypti Ullar-
verksmiðjuna Gefjun árið 1930
og lagði þannig smátt og smátt
grunninn að þeirri margháttuðu
starfsemi sem verksmiðjurnar
gegna í dag.
Slippstöðin hf
Skipasmíði er einnig gömul
atvinnugrein á Akureyri en
Slippstöðin var tekin í notkun
árið 1949. Ef við lítum aðeins á
upphafið þá var Oddeyrartang-
inn orðinn aðalsmíða- og við-
gerðarstaður skipa við Eyjafjörð
upp úr síðustu aldamótum. 1929
var stofnað hlutafélag til reksturs
dráttarbrautar og var henni val-
inn staður sunnan við syðri
Torfunesbryggjuna. 1948 var
Dráttarbraut Ákureyrar orðin of
Laugardagur 29. ágúst.1997
DAG,UR - 33