Dagblaðið Vísir - DV - 08.10.1994, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1994
Sögur af nýyrðum_
Vistfræði
Dr. Sturlu Friðrikssyni kynntist
ég fyrst í Vísindafélagi íslendinga.
Þessi kynni urðu þó ekkert náin
fyrr en vorið 1968, þetta eftirminni-
lega ár, sem heil kynslóð er við
kennd. En viðskipti okkar Sturlu
þetta vor áttu ekkert skylt við þau
tákn tímanna, sem þá voru efst á
baugi, uppreisnir og eiturlyf. Okk-
ar samskipti voru friösamleg.
Sturla hafði verið forseti Vísindafé-
lagsins þrju síðustu árin, en nú
átti ég að taka við. Svo stóð á, að
félagið átti fimmtíu ára afmæli, og
stóð til að minnast þess um haust-
ið. Fráfarandi stjórn hafði undir-
búið ýmislegt, sem gera skyldi, og
þurfti Sturla að gera mér grein fyr-
ir því, sem fyrri stjórn haii að-
hafst. Af þessum sökum áttum við
margt saman að sælda þetta ár.
En við Sturla ræddum ýmislegt
íleira en málefni Visindafélagsins.
Sturlu, sem er erfðafræðingur að
mennt, var mjög hugstæð rann-
sókn á lífríki Surtseyjar, en hann
vantaði íslenskt orð yfir fræði-
greinina, sem slíkar rannsóknir
eru kenndar við. Þessi fræðigrein
er á ensku kölluð ecology, en oko-
logi á dönsku. Sturla fór þess á leit
við mig, að ég myndaði orð, sem
nota mætti um þessa fræðigrein á
íslensku. Hann gerði mér ná-
kvæma grein fyrir því, hvert væri
viðfangsefni þessarar fræðigrein-
ar. Ég man raunar ekki nákvæm-
lega, hvað hann sagði, en eitthvað
var þaö á þá leið, að ecology væri
grein af líffræði, sem aðallega feng-
ist við samband lífvera og um-
hverfis þeirra.
Mér datt fyrst i hug að athuga
uppruna orðsins og fletti þvi upp í
góðri enskri orðsifjabók. Þar stóð,
aö eco- væri komið af grísku oikos,
sem merkir „hús“, en væri hér
notað í breyttri merkingu, þ.e.
táknaði það, sem á ensku er kallað
habitat, þ.e. „heimkynni lífvera
(dýra og plantna)“. Datt mér þá í
hug orðið vist, sem getur merkt
„verustaður“ (habitat) og leitt er
Umsjón
Halldór Halldórsson
af sögninni vera, sem í elstu ís-
lensku hét vesa. Þar með virtist
mér gátan leyst. Greinin gæti heitið
vistfræði. Mér var ljóst, að erfitt
er að mynda orð, sem tákna eiga
fræðigreinar og yflrleitt ókleift að
finna orð, sem væru algerlega
gagnsæ. En mér virtist, að þetta
myndi duga.
Nokkrum dögum síöar hitti ég
Sturlu. Ég vissi ekki, hvort honum
líkaði orðið vel. En fáum dögum
síðar sá ég orðið í Morgunblaðinu.
Var Sturla þar borinn fyrir því, að
ég heföi myndað þetta orö. Síðar
heyrði ég og sá orðið víða, m.a. í
bók eftir Hjörleif Guttormsson
(Vistkreppa og náttúruvernd, Rvk.
1974). Nú hefir orðið veriö tekið upp
í orðabækur og náö algerri rótfestu
í máhnu. í samræmi við það hafa
verið mynduð góð orð, t.d. vist-
fræðingur, vistfræðilegur, vistkerfi
o.fl. En út yfir allan þjófabálk tók,
þegar aulýsingaorðið vistvænn
kom til sögunnar. En um það verð-
ur ekki rætt að sinni.
Kerskni
Það var nú ekki bara kveikjan sem þurfti að stilla, herra minn.

Heffur þú séö úöabrúsann meö ryðvarnarefninu, Sigga?
Krossgáta___________________________________dv
ttf W’ \ í & Tur/H up Hjfít)^ pofii-A MJNT BEflG m'fí/flR ÆiV FjBKúi /
5 4 %
D 1 . Tffjþ- 7] ■A. X/ SKST 3
KAUN mflRRfí
ÚKÓPUR L'/TLUI / H
HUðlfxR ffpuR t HEH-L HELSU SP/JL FE/TuR fíVElHS Þdkkt
í /0 ALÞfí SPH< 5
/3 5POR 7b //// > (p
C KOPfíR. fJ-EYTp HE/tuR /5 7
/<7MLW ftfi. £/YÞ. t 'AKAEfíR FÆV/ 1 ' /b 8
ÖfíifíR 'fí s öEKfíf- ftftfíUÖ SVfíU- STÖR VRLSKfi 9
L_ KÚ6AR £KL>. lo
GlPÐflfí STStfí/fí IH fíuHt- nsttbt 7 li
Ufl/MÐ Ufit HLJ'OÞ TÆRI
f ZD ófíh/ IX END. /l
506tf HLflSS
HÖFu’B hlut/ 5KARÐ G'oÞfl /3
AAMfífí T/HDfí BtKKjfí
fíö- VfíRfí L'E „ /.E6UR gutl II /H
t GLUG6I HRÚÓfí ÖR- L'flTA /6
RfíS/R 9 'ARST/Þ /8 kaðal* vn. YRt>/ /6
LEGu F/S.R/
f ZE/MS ELSKA X /?
Ö/T//-L AáKAIi ÖGNiK
N)F\VK fí R KOHfí v'fíTP,- FELflG /9 /s\
fTgEKjflf'
L- 'A K/RKjU imm /? 3RAGt> AR 'fí /9
Gfírr fíLL KÉYK/ 3 t/flTöíi 2o
HE/ÐUfi PÚP/ÉR VfíHTO VJKKNt
SfíUÐ SKtfífí tt> GLj’R<r iflusr VEllu /H 2/
AGHIR SToRa, FÍ./K EIK ~ STJá/ KRoTft 2i
L V BlRTq /Z SK.ST. X) b
FJ-ýr/ SfíRG
Mfífífí 79N1R P’/Lt9 L u K t/H/1/6 IH
FBfíU/fí RUOOfí Hopfu : H 25
l (a 5uHL> FÆR1 W L- Á
ti- -1 - - o; U4 * QC oo Ui «3
> Q: fú uc 4 s 4 \ QC 4 43 oc VD 4
Qc. -X L V) .O • ■S: G4 Cc £ X X 4 4 VO <4 (4 X 4 vo <4
u. <*: VO •'j k N * X 4 <4 4 X
• sc ú- <s: -4 ■4 x K «: •s '-4 X X 4 4: 4 • vri
-i k -4 .o X K 43 14 <4 <4 V) <* •4 <4
• vv • vn K > V3 4 4 S X <4 4 4 •
V) a- <9. 'd • N X • <* 4 <4 4 f4 QC s; <4 4 4 q:
4 4 ra -4 k 4 4 Ui X s. Qc VO 4 (4 <*;
k •4 43 X oc • 1- Q: ct: 4 X VT| .4 (4 <4 4 '4 4) 4 X
- X 4 <4 • o: X '•4 4) - Qc 4 4 0: • u.
K X \ 4 -4 <4 Qc •4 <4 Qc <4 4 (4 X -4 VJ\
Vi 4- • vo • - - • VQ .4 • •