Dagblaðið Vísir - DV - 12.04.1995, Blaðsíða 10

10
MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)563 2700
FAX: Auglýsingar: (91)563 2727 - aðrar deildir: (91)563 2999
GRÆN NUMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM,: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 150 kr. m/vsk. - Helgarblað 200 kr. m/vsk.
Gamla heygarðshornið
Meðan stjómmálaforingjamir stinga saman nefjum
og bræða saman nýja ríkisstjóm gefst tími til að velta
fyrir sér nokkrum veigamiklum staðreyndum varðandi
kosningarnar og úrslit þeirra.
Athyglisverðast er að gömlu fjórflokkamir standa enn
og aftur af sér atlögur nýrra flokka. í stómm dráttum
urðu niðurstöður kosninganna þær sömu og mestalla
þessa öld. Fylgi einstakra flokka sveiflast örlítið til og frá
og þá einkum með hliðsjón af því hvort þeir em í stjórn
eða stjórnarandstöðu en í megindráttum em þeir á líku
róli og jafnan áður, Sjáifstæðisflokkurinn stærstur, þá
Framsóknarflokkur, Alþýðubandalag og Alþýðuflokkur
eða öfugt eftir atvikum.
Þetta er merkileg staðreynd þegar tekið er tillit til
þess að hver kynslóðin á fætur annarri, ólíkar þjóðfé-
lags- og búskaparaðstæður og margs konar póhtískar
væringar frá einum tíma til annars hafa engu breytt í
hefðbundnum stærðarmun á flokkunum fjómm.
Á undanfómum árum hafa komið margvíslegir brest-
ir í flokkana og ágreiningsmálin innan þeirra orðið há-
værari. Nægir þar að nefna fiskveiðimál, landbúnaðinn,
Evrópusambandið og velferðarmáhn. Skoðanir skarast
þvert í gegnum flokkana. Sérframboð síðasta áratuginn
eiga einmitt rætur sínar að rekja til árekstra í flokkum
þar sem sættir hafa ekki tekist um áherslur og vægi
málaflokka. Á sama tíma má segja að hugtökin vinstri
og hægri hafi misst gildi sitt og aukið á tilvistarkreppu
stjómmálaflokkanna.
En gamli fjórflokkurinn hefur engu að síður reynst
lífseigur og þá ályktun má draga af þeim tilraunum sem
gerðar hafa verið til að brjóta flokkakerfið upp, nú síð-
ast með Þjóðvaka, að fjórflokkurinn verði eklti brotinn
á bak aftur með utanaðkomandi framboðum. Þeir sem
vilja breyta stjómmálunum eða hafa áhrif í þjóðfélags-
málum þurfa með öðrum orðum að vinna þá sigra innan
flokkanna en ekki utan þeirra. Það er deginum ljósara.
Þetta sannaðist meðal annars í borgarstjómarkosning-
unum í Reykjavík á sl. sumri. Þá vom það minnihluta-
flokkamir í borgarstjóminni sem sjálfviljugir gengu til
sameiginlegs framboðs. Ólíklegt er að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefði misst völdin ef einn minnihlutaflokkanna eða
þá nýr flokkur hefði boðið fram.
Það styrkir gömlu flokkana sömuleiðis í sessi að kosn-
ingafyrirkomulagið sjálft og kjördæmaskipanin er þeim
hagstæð. Þrátt fyrir augljósa galla, sem meðal annars
birtust kjósendum á kosninganótt í útreikningum, jöfn-
unarsætum og viðla|aþingmanni, virðist lítill áhugi vera
fyrir hendi um einhverjar róttækar breytingar á þessu
fyrirkomulagi. Kerfið var á sínum tíma sniðið að þörfum
flokkanna og þeirra þingmanna sem fyrir sitja og hvað
sem hver segir um vankanta og skrýtnar leikreglur er
varla von til þess að Alþingi, þar sem flokkamir ráða,
krukki mikið í kosningalöggjöfina, sjálfum sér til skaða.
Niðurstaðan er í aðalatriðum sú að bæði flokkar og
fyrirkomulag styðja hvort annað og sameiginlega stuðlar
núverandi ástand að þeim hefðbundnu úrshtum sem
kosningarnar skiluðu. Óneitanlega kemur þessi íhalds-
semi í veg fyrir óvæntar breytingar í póhtíkinni og hindr-
ar þann eða þá sem vilja segja kerfínu stríð á hendur.
En hitt er líka nokkurs virði að stöðugleiki er einkenni
íslenskra stjómmála og stöðugleiki í stjómmálum er
ekki minna virði heldur en stöðugleiki í efnahagsmálum.
Það var þessi stöðugleiki, úórflokkurinn og kosninga-
fyrirkomulagið sem varð þess valdandi að Islendingar
sitja enn við gamla og góða heygarðshomið.
EUert B. Schram
Þaö gekk stirólega með Claes og ekki er vitað um neinn nema vin vorn, Uffe Ellemann, sem hefur beinlínis
áhuga á starfinu.
Claes í klandri
Willy Claes, framkvæmdastjóri
NATO, er í vondum málum í Belg-
íu, heimalandi sínu, vegna þess aö
flokkur hans, ílæmskir sósialistar,
er bendlaöur við mútumál árið
1988, meðan hann var efnahags-
málaráðherra Belgíu. Þegar hafa
þrír af nánustu samstarfsmönnum
hans á þeim tíma verið handteknir
og einn af fyrrum yfirmönnum
flughersins tiefur framið sjálfs-
morð, en málið snerist um þóknun
til flokksins til að greiða fyrir
þyrlukaupum hersins frá ítalska
fyrirtækinu Agusta. Þetta er hiö
safaríkasta slúðurmál í Belgíu.
Meðal annars hefur einn sakborn-
inga sagst hafa fundið mikinn fjár-
sjóð í peningaseölum í geymslu-
hólfi flokksins og gefið fyrirmæli
um að brenna seðlana. Síðan hafi
gleymst að kanna hvort þeim fyrir-
mælum hafi verið fylgt. Nú eru
uppi miklar getgátur hvar sjóður-
inn lenti en þetta mun hafa sam-
svarað 150 milljónum íslenskra
króna og mundi talsverður reykur
stíga upp af slíku báh. Víst er að
þetta mútumál hefur þegar skaðað
Claes, ef til vill óbætanlega, hvort
sem hann er viðriðinn það eða ekki.
Traust
Claes hefur spillt eigin málstað
með því að verða tvísaga í máhnu.
Hann sagði fyrst sendiherrafundi
NATO-ríkjanna í febrúar að hann
hefði hvergi nærri komið en viður-
kenndi daginn eftir að sig rámaði
óljóst í eitthvert tal um fjárstyrk
frá Agusta. Engu að síður hafa
NATO-ríkin enn traust á honum,
út á við að minnsta kosti. Samt
heyrist víða að hann ætti að segja
af sér. Öll helstu blöð í Belgíu hafa
lagt að honum að segja af sér og
sömuleiðis öll belgíska stjómar-
andstaöan. Nafngreindir áhrifa-
menn í aðhdarríkjunum hafa líka
lýst vantrausti á hann, t.d. Voor-
hoeve, varnarmálaráðherra Hol-
lands, og ekki heyrði ég betur en
Jón Baldvin utanríkisráðherra
tæki í þann streng aðspurður í
sjónvarpi. En aðrir, þeirra á meðal
aö sanna áframhaldandi thveru-
grundvöll bandalagsins með auknu
samstarfi við Austur-Evrópu og
bættum samskiptum við Rússland,
auk þess sem endurskhgreina
verður hernaðarhlutverk banda-
lagsins þannig að það sé ekki elns
algerlega háð bandarískri forystu
og verið hefur. Enda þótt hth raun-
veraleg völd fylgi starfi fram-
kvæmdastjóra getur persónuleiki
hans og málafylgja haft afgerandi
áhrif á þá stefnu sem aðildarríkin
móta. Claes hefur tæpast haft tima
th aö festa sig í sessi og móta sinn
stíl, enda hefur hann aðeins setið í
hálft ár. En úr því sem komið er
kann að vera óhjákvæmilegt að
hann víki, jafnvel þótt blásaklaus
sé, einfaldlega vegna þess hversu
mjög öll þessi umræða skaðar
bandalagið. Aðalástæðan fyrir því
„Claes hefur spillt eigin málstaö með
því að verða tvísaga í málinu. Hann
sagði fyrst sendiherrafundi NATO-
ríkjanna 1 febrúar að hann hefði hvergi
nærri komið en viðurkenndi daginn
eftir að sig rámaði óljóst 1 eitthvert tal
um fjárstyrk frá Agusta.“
Þjóðverjar, styðja hann opinber-
lega. Claes þykir hæfur maður á
margan hátt, þrautreyndur skrif-
fmnur sem kann á báknið í Bruss-
el, bæði innan NATO og einnig í
framkvæmdanefnd ESB, þar sem
hann var áður í forsæti sem fulltrúi
Belga. Hann þykir réttur maður th
að endurskipuleggja skrifstofu-
bákn NATO sem hefur ekkert
breyst þrátt fyrir endalok kalda
stríðsins. Hann hefur einnig þótt
standa sig vel í mannlegum sam-
skiptum og vera góður mhhgöngu-
maður.
Nýtt NATO
Mikil verkefni eru fram undan
hjá NATO, fyrst og fremst í þá átt
að aðildarríkin hafa ekki þegar gert
honum að víkja kann einfaldlega
að vera sú að þeim hrýs hugur við
því að velja eftirmann. Það gekk
stirðlega með Claes og ekki er vitað
um neinn nema vin vorn, Uffe Elle-
mann, sem hefur beinlínis áhuga á
starfmu. Ýmsir eru þó nefndir th
sögunnar, svo sem Douglas Hurd
og Malcolm Rifkind frá Bretlandi,
Thorvald Stoltenberg frá Noregi og
Volker Ruhe, vamarmálaráðherra
Þjóðverja. Svo lengi sem Claes er í
skugga þessa máls er hann ófær
um að gegna hlutverki sínu. NATO
var fyrir í óvissu um hlutverk sitt
út á við, það getur ekki átt í innri
thvistarkreppu líka.
Gunnar Eyþórsson
KjaHarinn
Gunnar Eyþórsson
blaðamaður
Skoðaiiir armarra
Varnarsigur Alþýðuflokksins
„Fyrir fjórum mánuðum var fylgi Alþýðuflokksins
komið niður í 4% samkvæmt skoðanakönnunum,
og flestir spáðu því að flokkurinn gyldi sögulegt af-
hroð í þingkosningunum. Andlátsfréttirnar voru
greinilega ótímabærar: Alþýöuflokkurinn tapaði
vissulega ahmiklu fylgi og þremur þingsætum, en
fékk eigi að síður 11,7% - þrefalt meira en svörtu
spárnar í vetur gerðu ráð fyrir. Alþýðuflokkurinn
vann því góðan vamarsigur við erfiðar aöstæður."
Leiöari Aiþýðublaösins 11. april.
Framsóknarflokkurinn sigur-
vegari
„Framsóknarflokkurinn er ótvíræður sigurvegari
kosninganna. Niðurstaðan er afar mikhvæg ekki síst
fyrir nýjan formann, sem skhar flokknum inn í
næsta kjörtímabil sterkari heldur en hann hefur
verið um langt árabh. Flokkurinn hefur nú styrk á
landsvísu. í þingflokknum hefur auk þess orðið veru-
leg endurnýjun. Þetta mun hafa víðtæk áhrif og afl
flokksins aukast til muna, hvort sem hann er í ríkis-
stjórn eða utan hennar.“
Leiðari Timans 11. apríl.
Merkileg tíðindi
„Niðurstaða þingkosninganna sl. laugardag er
ótvíræö. Þjóðin hefur veitt Sjálfstæðisflokki og Al-
þýðuflokki umboð th þess að endumýja stjómarsam-
starf sitt th næstu fjögurra ára. Þetta eru merkheg
tíðindi í ljósi sögunnar en þessir tveir flokkar stóðu
að best heppnuðu ríkisstjórn lýðveldisins, Viöreisn-
arstjóminni fyrri, sem sat að völdum í þrjú kjörtíma-
hh. Nú gefst tækifæri th að halda áfram á þessari
braut og það tækifæri eiga stjómarflokkamir að
nota.“
Leiðari Mbl. 11. apríl.