Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.1995, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 27. MAÍ 1995
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham:
The Chamber.
2. Mary Higgins Clark:
Remember Me.
3. Dean Koontz:
The Key to Midnight.
4. Sue Grafton:
„K" Is for Killer.
5. Meave Binchy:
Clrcle of Friends.
6. Nora Roberts:
Hidden Richas.
7. Anne Rice:
Cry to Heaven.
8. Dale Brown:
Storming Heaven.
9. Rosemary Rogers:
The Teaplanter's Bride.
10. T. Clancy & S. Pieczeník:
Tom Clancy's Op-Center.
11. Allan Folsom:
The Day after Tomorrow.
12. Michael Crichton:
Congo.
13 Judith McNaucjht
Until You.
14. E. Anníe Proulx:
The Shipping News.
16. Carol Shields:
The Stone Diaries.
Rit almenns eðlis:
1. B.J. Eadíe 8t C. Taylor:
Embraced by the Light.
2. Thomas Moore:
Care of the Soul.
3. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
4. Mary Pipher:
Reviving Ophelia.
5. Robert Futghum:
Maybe (Maybe Not).
6. Thomas Moore:
Soul Mates.
7. M. Scott Peck:
The Road tess Travelled.
8. Sherwin B. Nuiand:
How We Die.
9. Danníon Brinkley 8t Paul Perry:
Saved by the Light.
10. Karen Armstrong:
A History of God.
11. Jim Carroll:
The Basketbafl Diaries.
12. Elizabeth M. Thomas:
The Hidden Life of Dogs.
13. Bob Woodward:
The Agenda.
14. A. Toffler & H. Toffler:
Creating a New Civilization.
15. Nathan McCall:
Makes Me Wanna Holler.
(Byggt á New York Ttmas Book Review)
Morgunn í
brunnu húsi
Þótt kanadíska skáldkonan Mar-
garet Atwood hafi ort ljóð frá því hún
var sextán ára að aldri, er hún mun
kunnari fyrir skáldsögur sínar. En
nú hefur hún sent frá sér nýja ljóða-
bók, þá fyrstu í tíu ár. Sú heitir Morn-
ing in the Burned House og hefur
nýverið komið út í Englandi.
Að því er fram kemur í breskum
blöðum eru viðfangsefni Atwood í
nýju bókinni afar fjölbreytileg: hér
ægir saman hugleiðingum um ver-
aldlegan frama, kaldhæðnislegri
umfjöllun um heimilislífið, röddum
kvenna sem lifa ýmist í sögu manna
eða guða og umfjöllun um dauða fóð-
ur skáldkonunnar.
Dapurlegur
tíðarandi
Margaret Atwood býr í Quebec-
fylki í Kanada, á suðurtrönd St.
Lawrence-fljótsins, og kanadíski vet-
urinn er stundum í aðalhlutverki í
ljóðum hennar.
„Nú er miður maí og þegar ég horfi
út um gluggann sé ég að það er enn
skafrenningur fyrir utan,“ sagði hún
í nýlegu blaðaviðtali. „Þetta er
Kanada og það er nú eiginlegt frægt
fyrir harða vetur."
Hún bregst hins vegar hart við þeg-
ar blaðamaðurinn spyr hvort dapur-
leikinn virki hvetjandi á sköpunar-
gáfu hennar:
„Dapurleiki? Hversu mörg skáld
þekkir þú?“ spyr hún á móti. „Eru
þau þekkt fyrir að vera sí og æ tár-
fellandi? Nei, ég býst ekki við því.
Annars held ég að þetta hafi meira
Margaret Atwood: fyrsta nýja Ijóða-
bókin í áratug.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
með tíðarandann að gera. Ef þú lest
nú til dags ljóð eftir Shelley þá dettur
þér í hug: þetta er brjálsjúkt skáld.
Nema þá að hann hafi verið undir
áhrifum! Það væri erfitt að yrkja með
sama hætti núna. Það er ekki vegna
dapurleika skáldanna heldur tíðar-
andans. Fólk fer á fætur og hlustar
á fréttirnar sem fjalla um stríð,
hörmungar, Bosníu. Með það allt í
huga er ég reyndar furðu glaðleg.
Glaðlegri en ég hef rétt til að vera.“
Nornir og
skáldkonur
Atwood segir að gjarnan hði langur
tími á milli ljóða hjá sér, en hún yrk-
ir þau hins vegar mjög hratt. Formið
er óbundið og ljóðin yfirleitt í lengra
lagi.
„Ég var einu sinni að semja stutt
ljóð. Það var í lok níunda áratugar-
ins. En þau urðu alltaf styttri og
styttri og að lokum gekk það ekki
upp,“ segir hún.
Meðal þeirra kvenna sem birtast í
nýjustu ljóðabók Atwood má nefna
Helenu fógru, Kressídu og Mary
Webster, bandaríska konu sem var
sökuð um galdra en lifði það af að
vera hengd upp í tré af æstum múg.
Þegar blaðamaður nefnir það við
Atwood að galdranornir hafi verið
vinsælt viðfangsefni síðustu áratug-
ina, þar á meðal í ljóðum sumra
bandarískra skáldkvenna, svarar
hún um hæl:
„Þú ert að vísa til Anne Sexton,
ekki satt? Og áður nefndir þú Sylvíu
Plath. Þessir tveir höfundar frá sjö-
unda áratugnum báru ábyrgð á
þeirri skoðun að eina leiðin til að
verða sönn skáldkona sé aö drepa
sig. Það viðhorf ríkti lengi.“
Svo bætti hún við: „Hjá körlunum
var þaö hins vegar drykkjuskapur-
inn: það viðhorf kom frá Dylan
Thomas.“
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Terry Pratchett:
Soul Musíc.
2. John Grisham:
The Chamber.
3. P.D. James-
Original Sin.
4. Minette Walters:
The Scold's Bridle.
5. Tom Willocks:
Green Ríver Rising.
0. T. Clancy 8i S, Pieczenik:
Tom Clancy's Op-Centre.
7. Allan Folsom:
The Day after Tomorrow.
8. Peter Hoeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
9. Dick Francis:
Wild Horses.
10. Frederick Forsyth:
The Fist of God.
Rit almenns eölis:
1. Stephen Hawking:
A Brief History of Tíme.
2. Julian Barnes:
Letters from London.
3. Jung Chang:
Wild Swans,
4. Penelope Lively:
Oleander, Jacaranda.
6. Steven Pinker:
The Language Instinct.
6. Christina Noble;
A Brídge across my Sorrows.
7. W.H. Auden:
Tell Me the Truth about Love.
8. Margaret Thatcher:
The Downing Street Years.
9. Andy McNab;
Bravo Two Zero.
10. Stella Tillyard:
Aristocrats.
(Byggt á The Sundav Times)
Danmörk
1. Jan Guillou:
Ingen Mands land.
2. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
3. Jung Chang:
Vilde svaner.
4. Knut Hamsun:
Sult
5. Franz Kafka:
Ameríka.
6. Albert Camus;
Oen fremmede.
7. Bjarne Reuter:
Johnny 8i The Hurricanes.
(Byggt á Politiken Sondag)
Vísindi
Testósterón haft fyrir rangri sök hjá körlunum:
Leyndardómur kyn-
hvatarinnar fundinn
Það er ekki testósterón sem stjórnar kynhvöt karlmanna, segja vísindamenn.
Flúorinn í
Pompeii
Það er ekkert nýtt að flúor
bjargi tönnum frá skemmdum.
ítalskir vísindamenn hafa komist
að því að íbúar borgarinnar Pom-
peii, sem fór undir ösku þegar
eldfjallið Vesúvíus gaus árið 79,
voru meö furðugóöar tennur.
„Aðeins 3,8 prósent þeirra 1275
tanna sem voru rannsakaöar
reyndust vera skemmdar," sögðu
vísindamennimir 1 þréfi til
breska læknablaðsins Lancets.
Það er mjög lág tíðni tann-
skemmda, einkum þegar tekið er
mið af því að mataræöi þessa
fólks var fremur skemmdarhvetj-
andi en hitt. Ástæðan er einfald-
lega sú að i dryklíjarvatm Pora-
peii var mikiö magn flúors.
Nýgreining-
araðferð
Læknar í Kúveit hafa fúndið
upp nýja og mun ódýrari aðferð
til aö greina heilahimnubólgu en
áður hefur þekkst. Aðferðin er
fólgin í því aö dýfa ræmu úr efn-
inu regens ofan í heila- og mænu-
vökva.
Þeir reyndu aðferð þessa á 234
börnum sem grunur lék á að
væru með heilahimnubólgu og
greindust öll tilfellin, aö fjórum
undanskildum, meö þessari nýju
aöferö.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Testósteróniö er það ekki, heilhn.
Heldur næsti bær við.
Vísindamenn hafa uppgötvað
leyndardóminn á bak við kynhvöt
karlmanna og í ljós kom að það er
ekki hormónið testósterón, eins og
allir héldu nú. Þess í stað leiddu
rannsóknir þeirra í ljós náskyldan
ættingja, eða dihydrotestósterón
(DHT). Rannsóknirnar kynnu að
varpa ljósi á ástæður krabbameins í
blöðruhálskirtli, segja þeir.
Christos Mantzoros og félagar hans
við læknaskóla Harvard-háskóla
fengu 92 gríska karlmenn á aldrinum
átján til 22 ára til Uðs við sig í rann-
sókninni.
„Þátttakendumir voru beðnir um
að tilgreina hversu oft í viku að með-
altali þéir fengu kynferðislega full-
nægingu næsta mánuð á undan,"
segir Mantzoros í grein sem hann
skrifaði í breska læknablaðið.
„Rjöldi fufinæginga á viku hefur
sýnt sig að vera ein helsta mælistika
á kynhegðun karla og hún er áreið-
anleg."
Þeir sem skýrðu frá fleiri fullnæg-
ingum en hinir reyndust einnig vera
með meira DHT í blóðinu. Mantzoros
segir að líkaminn framleiði DHT úr
testósteróni.
„DHT er virka karlhormónið. Við
geruin ráð fyrir aö getulausir karlar
eða þeir sem hafa skerta kyngetu séu
með lítið af DHT í blóðinu,“ segir
Mantzoros.
Hann gerir rannsóknir á krabba-
meini í blöðruhálskirtli og segir að
niðurstöðumar komi hugsanlega að
notum þar.
„Við vitum að menn sem eru iðnir
við kynlifið, hafa marga rekkjunauta
og þar fram eftir götunum, era í
meiri hættu að fá krabbamein í
blöðruhálskirtilinn," segir Mantzo-
ros. „Við vitum ekki hvers vegna.“
Kenningar em hins vegar á lofti
um að hormón komi þar við sögu.
„Það er staðreynd að DHT veldur
góðkynja stækkun blöðruhálskirtils-
ins,“ segir hann.
Þótt sú skoðun væri útbreidd með-
al lækna að testósterón væri nátengt
kynhvöt karla, hafði það aldrei verið
rannsakað fyrr. Mantzoros segir að
frekari rannsókna sé þörf.
Letidýr sem
lifði í sjónum
Letidýrin eru þekktust fyrir að
hanga uppi í tijám og hreyfa sig
helst ekki spönn frá rassi. Svo
hefur þó ekki alltaf veriö, því vís-
indamenn skýrðu frá því fyrir
skömmu að dýr þessi hefðu eitt
sinn hamast í sjónum með sama
fitónskraftmum og oturinn.
Vísindamenn hafa grafið upp
leifar sjávarletidýrs í suöurhluta
Perú. Skepnan, sem liföí fyrir
fimm milljónum ára, hafði aftur-
fætur svipaða og oturinn eða
bjórinn, eins og við þekkjum þá.
Geitamjólk
gegn krabba
Starfsmöimum þandarísks
lyfjarannsóknarfyrirtækis hefúr
tekist að framleiða sérhæft mót-
efni í geitamjólk sem ætlað er að
nota í -baráttunni .gegn krabba-
meini.
Geitunum, sem framleiöa
mjólkina, hefur verið breytt með
genum úr mönnum til þess að
þær geti framleitt prótín eins og
mannskepnan í mjólk sinni. Geit-
umar era innfluttar og era á býli
í Massachusetts-fylM.
Rannsóknarfyrirtækiö hefur
þegar undirritaö samning við
þijú lyfjafyrirtæki um aö fram-
leiða mótefiú gegn krabbameini
úr mjólkinni. Lyf sem gerð eru
úr mótefnunum eru enn sem
konúð er á tilraunastigi og allar
prófanir á þeim era háöar eftir-
hti.
Geitumar framleiöa mun meíra
af mótefnum en hægt er að gera
með ræktun á tilraunastofum.