Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.1995, Síða 12

12
LAUGARDAGUR 24. JÚNÍ 1995
Erlend bóksjá
Metsölukiljur
Njósnarinn
sem seldi CIA
T«i; í>r
WKIUh WV
T«*s wiíijíjm.
SHVÍSS JOKNhTOS,:
**& «ÍSt A. t*«B
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Maeve Binchy:
The Glass Lake.
2. John Grisham:
The Chamber.
3. Térry Pratchett:
Soul Music.
4. Minette Walters:
The Scold's Bridle.
C lart A/l RflnltR’
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. V.C. Andrews:
All That Glitters.
2. John Grisham:
The Chamber.
3. Mary Higgins Clark;
Remember Me.
4. Michael Crichton:
Congo.
5. Johanna Lindsey:
Until Forever.
6. Dean Koontz:
The Key to Midnight.
7. Carol Shields:
The Stone Diaries.
8. Steve Martini:
Undue Influence.
9. Sara Paretsky:
Tunnel Vision.
10. Meave.Binchy:
Circle of Friends.
11. Sandra Brown:
Two Alone.
12. Sue Grafton:
„K" Is for Killer.
13. Rosemary Rogers:
The Teaplanter's Bride.
14. Robert B. Parker:
Walking Shadow.
16. Linda Howard:
Dream Man.
Rit almenns eðlis:
1. Clint Richmond:
Selena!
2. Hope Edelman:
Motherless Daughters.
3. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
4. Thomas Moore:
Care of the Soul.
5. Mary Pipher:
Reviving Ophelia.
6. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
7. Dolly Parton:
Dolly.
8. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
9. Jim Carroll:
The Basketball Diaries.
10. Thomas Moore:
Soul Mates.
11. Robert Fulghum:
Maybe (Maybe IMot).
12. A. Toffler «■ H. Toffler:
Creating a New Civitization.
13. Nathan McCall:
Makes Me Wanna Holler.
14. Karen Armstrong:
A History of God.
15. Elizabeth M. Thomas:
The Hidden Life of Dogs.
(Byggt á New York Times Book Review)
Sú kenning hefur löngum verið við
lýði að bandaríska leyniþjónustan,
CIA, hafi staðið sig vel í baráttunni
við þá sovésku, KGB, á tímum kalda
stríðsins. Það hafi helst verið breskir
njósnarar sem láku vestrænum
leyndarmálum austur fyrir jám-
tjaldið.
Að undaniomu hafa komið út í
Bandaríkjunum þrjár bækur sem
sýna, svo ekki verður um viUst, að
þessu var öðru vísi farið - að minnsa
kosti síðasta áratug kalda stríðsins.
Aö sögn gagnrýnenda birtist í þess-
um bókum ömurleg mynd af geltri
leyniþjónustu sem einum óánægðum
starfsmanni tókst aö selja nánast í
heilu lagi til KGB fyrir um 300 millj-
ónir króna.
Ekkerteftirlit
Þessi maður hét Aldrich Ames.
Þótt hann væri augljóslega vanhæfur
til starfa fyrir leyniþjónustu fékk
hann að haga sér eins og hann viidi,
án eftirlits, áratugum saman vegna
þess að hann var hluti af valdaklúbbi
stofnunarinnar. í þeim hópi skipti
meira máli að standa með félögum
sínum og bera blak hver af öðram
en að standa vel í stykkinu og taka
á mistökum.
Ames var ráðinn til CIA á sjöunda
áratugnum vegna íjölskyldutengsla
við stofnunina. Fljótlega kom í ljós
að hann var lélegur starfsmaður,
drakk mikið, hélt opinskátt fram hjá
konu sinni og fór kæruleysislega
með leyndarskjöl; gleymdi til dæmis
skjalatösku með slíkum skjölum í
neðanjarðarlest í New York.
Engu að síður fékk hann gott starf
sem sendimaður CLA í Mexíkó árið
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
1981. Þar fékk hann leyfi til að reyna
að snúa KGB-njósnara sem Shurygin
hét. Þeir hittust reglulega í tvö ár og
drukku ótæpilega saman. Það var
hins vegar Shurygin sem hafði betur
í samskiptum þeirra.
Tíuteknir aflífi
Það sýndi sig árið 1985 þegar Ames
sneri aftur til Washington. Hann
hafði skilið við konu sína í Mexíkó
og krækt sér í nýja og var af þeim
sökum í miklum fjárhagsvandræð-
um. Tii að leysa þau labbaði hann inn
í sovéska sendiráðið, afhenti þar
mikið af leyndarskjölum og sagðist
vilja um þrjár milljónir króna fyrir,
Þar með v.ar ekki aftur snúið.
Næstu árin mokaði Ames leynarmál-
unum í KGB, m.a. um bandaríska
njósnara. Njósnakerfi CIA í komm-
únistaríkjunum var þurrkað út,
a.m.k. tíu njósnarar teknir af lífi og
margir aðrir settir í fangabúðir.
Þaö tók CIA mörg ár að koma upp
um Ames. Samt hefði sviksemi hans
átt að liggja í augum uppi strax við
fyrstu rannsókn. Leyniþjónustan
brást þannig á öllum stigum málsins.
Bækurnar þrjár sem íjalla um þetta
mál, og ástandið innan CIA, eru:
Nightmover: How Aldrich Ames
Sold the CIA to the KGB for $4.6
Million eftir David Wise. Hann hefur
áður ritað bækur um njósnastarf-
semi stórveldanna og gagnrýnendur
segja úttekt hans þá ítarlegustu.
Betrayal: The Story of Aldrich
Ames, an American Spy eftir þrjá
blaðamenn viö stórblaðið The New
York Times. Þeir heita Tim Weiner,
David Johnston og Neil A. Lewis.
Sellout: Aldrich Ames and the
Curruption of the CIA eftir James
Adams, sem stýrir Washingtonskrif-
stofu breska blaðsins The Sunday
Times. í þeirri bók er fjallað ítarleg-
ast um persónulega hlið málsins, þ.e.
einkalíf Ames-fjölskyldunnar.
Feersum Endjinn.
6. Allan Folsom:
The Day after Tomorrow.
7. Peter Hoeg:
Miss Smilla's Feeling for
Snow.
8. Joseph Heller;
Closing Time.
9. Sara Paretsky:
Tunnel Vislon.
10. Jack Higgins:
On Dangerous Ground.
Rit almenns eðlis:
1. Stephen Hawking:
A Brief History of Time.
2. Jung Chang:
Wild Swans.
3. Christina Noble:
A Bridge across my Sorrows.
4. Steven Pinker:
The Language Instinct.
5. Fyona Campbell:
On Foot through Africa.
6. Elizabeth Wurtzel:
Prozac Nation.
7. Julian Barnes:
Letters from London.
8. Eric Newby:
A Small Place in Italy.
9. R. Davies:
The Kenneth Williams Letters.
10. John Berendt:
Midnight in the Garden of
Good and Evil.
(Bvsjflt á The Sunday Times)
Danmörk
1. Juliane Preisler:
Kysse Marie.
2. Jung Chang;
Vilde svaner.
3. Jostein Gaarder:
Sofies verden.
4. Jprn Riel:
En underlig duel.
5. Hanne-Vibeke Holst:
Tíl sommer.
6. Kirsten Hammann:
Vera Winkelwir.
7. A. de Saint-Exupéry:
Den lille prins.
(Byggt á Politiken Sondag)
Vísindi
Vitlaustglas
skemmir
Það er ekki sama úr hvemig
glasí bjórinn er drukkinn. Svo
segja vísindamenn í Belgiu þar
sem bjórdrykkja er bæði vísinda-
grein og trúarbrögö.
Vísindamennirnir fengu
smakkara til að bragða á 400 bjór-
tegundum sem til eru í Belgíu og
notuðu til þess fjórar mismun-
andi tegundir af glösum. í Ijós
kom td. að venjulegur pilsner
bragðaðist best í sívölu glasi á
meðan annarri tegund fór betur
að vera drukkin úr glasi sem er
eins og kaleikur í laginu.
Það er því eins gott fyrir bar-
þjónana aö kunna skil á glösun-
um.
Svampdýrið
drepur
Flest svampdýr láta sér nægja
að nærast á svifi og ýmsu öðru
sem leynist í sjónum og rennur í
gegnum þau. Nú hafa vísinda-
menn hins vegar uppgötvað
svampdýr í helli i Miðjaröarhaf-
inu sem viðhefur aðrar aðferðir
viö fæöuöflun. Dýr þetta ræðst á
og etur lítil krabbadýr.
Svampdýriö notar gripþræöi
sem eru ekkert ósvipaðir rillás-
um og vefur þeim utan um
krabbadýrin. Það tekur síðan
nokkra daga að melta krabbann.
Umsjón
Guóiaugur Bergmundsson
Sænskir vísindamenn gera tilraunir með tölvukubba:
Viljastýrðir gervi-
limir í burðarliðnum
Þess verður ekki langt að bíða að tölvukubbar sem
græddir eru í mannslíkamann geti túlkað taugaboð
mannanna. Því trúa að minnsta kosti sænskir vísinda-
menn í Lundi og Malmö eftir vel heppnaöar tilraunir á
dýrum. Ef niðurstöðurnar verða eins og vænst er er
hugsanlegt að vísindamönnum takist að þróa gervilimi
sem stjórnast af viljanum.
Vísindamönnunum hefur tekist að fá afskornar ískis-
frumur úr rottum til að gróa saman í gegnum götóttar
kísilplötur af sömu gerð og notaðar eru í tölvukubba.
Tilraunirnar, sem hafa farið fram síðan 1993, sýna nú
aö taugaþræðirnir starfa og eiga samskipti sín í milli í
gegnum plötuna. Dýrin hafa fengið aftur hreyfigetu sína
og hluta af tilfinningunni. Vísindamennirnir gera sér
vonir um að næsta skref verði að nema og túlka tauga-
boð með aðstoð tölvukubbs. Þriðja skrefið verður svo
að umbreyta boðunum í skipanir sem stjórna gervihand-
legg eða gervifótlegg.
Háþróaðir gervihandleggir stjórnast af vöðvahreyfmg-
um þeirra sem eru með þá. Með nýju aðferðinni kemur
sá sem er með gerviliminn hins vegar til með að upplifa
það að stjóma gerviliminum með viljanum einum, alveg
eins og um væri að ræða eðlilegan útlim.
„Það er skorið í taugabrautina einhvers staðar í hand-
leggnum og „taugakubb" komið þar fyrir. Kubburinn
ber kennsl á ákveðin mynstur sem era send áfram með
litlum sendi í gervihandlegginn," segir Nils Danielsen,
dósent við háskólasjúkrahúsið í Malmö, einn þriggja
ábyrgðarmanna rannsóknanna.
Þegar til enn lengri framtíðar er litið gera visinda-
menn sér vonir um að ný kynslóð gervilima verði búin
tilbúinni tilfinningu, í formi þrýstings- og hitanema.
Næst miða tilraunirnar að því að tengja leiðslur við
tölvukubb, koma honum fyrir í tilraunadýri og reyna
að sundurgreina taugaboðin.
Rannsóknarhópurinn reiknar með að innan eins árs
verði hægt að útOoka allt óviðkomandi suð og fá þannig
Kannski geta þeir sem eru með gervilimi stjórnaö
þeim meö viljanum i framtiðinni.
Gervihnettir
í eftirliti
Vísindamenn við frönsku geím-
rannsóknastööina segja að hægt
sé að nota gervihnetti til að hafa
auga með hættulegum eldíjöllum
og framkvæma mælingar sem
sýni þegar eldfjalliö sé um það
bil að fara aö gjósa.
Mælingar sem gerðar era írá
gervihnöttum sýna afinyndanir
sem verða í fiallinu áður en það
gýs, segja vísindamennirnir í
grein í vísindaritinu Nature.
Frakkarnir létu gervihnöttinn
ERS-1 taka myndir af eldfiallinu
Etnu á Sikiley á meöan það gaus
á árunum 1991 og 1993. Þar kom
fram sig í yfirboröinu á meðan
fiallið spúði eldi og eimyrju.
„Niðurstöður okkar sýna að
það verður hægt að nota þessa
tækni til að greina þegar eldfiallið
bólgnar út eins og yfirleitt gerist
á undan gosi,“ sogja Frakkamir.
Fugli bjargad
um bólfélaga
Sjaldgæfasti fugl heimsins, suð-
ur-amerískur páfagaukur af
arnpáfaættinni, eygir nú veika
von um að eignast afkomendur.
Fugl þessi er einn 32 fugla af teg-
undinni sem til eru í heiminum
og sá eini sem ílýgur frjáls um
skógarsali Brasilíu. Það olli hins
vegar erfiðleikum að ekki var
vitaö hvers kyns hann var þar
sem kven- og karlfuglarnir eru
alveg eins, En með aöstoð DNA-
greíningar komust vísindamenn
í Oxford aö því að fuglinn er karl-
kyns. Því veröur einn kvenfugl
leystur úr prísundinni og látimi
fljúga á vit ástarævintýranna.
boð fram.