Þjóðviljinn - 24.12.1961, Blaðsíða 5

Iiinn víðk,uani sovézki rithöfundur, Ilja Erenbúrg,
er nú að skrifa eriduiTnínningár frá langri og viðburðaríkri
ævi og hafa þær verið að birtast í sov-
ézkum tímaritum að undanförnu og hafa vakið verð-
skuldaða athyglii Hér birtist örstuttur ka'fli úr
þeim þar sem segir frá stjórnmálastarfi Erenbúrgs á
æskuárum. Þýðinguna gerði Árni Bergmann.
Hið liðna gleymist- sitthvað má rifja
upp, anriað 'i?r ■horfið fyrir ilhllt
og allt-
1 bfndi þyí ; a£ safnritinu -.Artur
feákmenníanna'‘. serri helgað er Ríaja-
kovskí, íann ég skýrslu yíirmanns ör-
yggislögreglunnar í Moskvu, , .von. ,f>.ot-
ens. um hin leynilegu s.anuök sósíal-
demókrata i miöskólum borgarinnár.
Lengi veiti ég vö'ngum yfir sumuin
nöfnunum .og gat. ekki rnunað-. , um
hvevja er rætt, en samt sem áður lífg-
aði skýrslan margi: við í niinni niíriii.
Von Koten' skýnr svo frú:
„Þýðjngarmeiri hlutverkum ýgegndu
Brillianl, Feidisj. Erenbúrg og Anna
Vidrína ... Flókkurirm, aíjaði sér
»ýrra starfskrafta meðal.íriámsmanna:
Feidisj — mei'tliintir herniákinefndar;
•Erenbúrg, Sokolof, Sakhátova, Búkhái'-
in og Brilliant -- -áKÚðursmenn í borg-
arhveríiira; Ppkhjariin leknísVjur
ráðunauiúv Fl.jóishverf'is og Ahtonofi-—
teknískur ráðunautur Borgarhvérfis.“
' j, • •« -•>.- '■
Yfirmaður f. öryggislögreglurmar Jer
ekk! alvog rélt með. Að því er mig
varöar, þá Ifr.'ti ’"ég fyrst' í almennri
iflokksdei'd, en s/ðar ic-kkst eg. meðal
annars, y.ið skólamál. Fyr.st dreitði ég
•„bókmenn'uirr. síðar varo ó;: „skip.u-
leggjari' i Fljólshverfi. Mest var ég
hræddur n.sn 4O félag^rnir kæmust að.
þvf hyeýurigur ég..yar:iög. segðu' að það
væri ékki hægt áð trúa í'immtán ára
strá': fyrir þýðingarmikíum verkei'nuni.
(Mörgum ar.mi sfðar komst ég að því.
að Majakovski-’var fnrinn að starl'a í
flokknum áöur er. harin varð fimmt >n
ára; þeita iiefúr. auðsjáanlega verið sið-
ur í þann tírna.)
Ekki ’r enn kominn tími til að ég
segi frá öllum félftgum mfniítn í
deild nemenda. Sénja TsiJénof 1/kl i.-t
skapgóðuni kettling; breiðleitur.
látur. hnvkiaði oft brýrnnr.
gjarnan við fönn. Hann útskýrði I'yrii'
okkur þýðingu orlends fjármagns. ,
þýzkar undstæður, græðgi og.fhak'-;
semi hinnar rússneSku hongarastólta.',
en eftir nlvariega fyrirlestra talaði
hann giornari um dekadent.ana. I.ista-
lei-khúsið ádeilusögúr Anatule
France. Mörgum árum síðar hitti ég
hann aftur í París, þar var hann Jög-
fræðilegur ráðn.nautur sovézka íscndi v
ráðsins. Hann hafði furðulítið brevtzf
líklega hafði lífið þegar á át.iánda alrl-
ursári hans heflað hann og fágað.
Við urðum góðir vinir í París. Hann
var undarlega samsett persóna: sællff-
ismaður og um leið byltingarmaður.
Hann sá ofurvel alla galla, en hélt
trúnaði við það ínálefni sem hann
hafði tengt" líf sitt við. Líklégk—haía
meðal þeirra menntaðra rómverja. sem
á þriðju öld tóku kristni-, verið n>enn
sem líktúst Semjoni B.orísovítsj Tsjlé-
nofi (við kölluðum hann Essbé), —
þeir sáu hve stytturnar af Góöa hirð-
inum voru ófullkomnar í; samanburði
Við Ápollón, en þeíf þoldúi pyridingar
og gengu á aftökustaö' ásamt öðrum
kristnuni mönnum. Ég mán að þegar
ég var eitt sinn á leið frá Moskvu til
Parísar, þá sá ég á láridámærastöðjnni •
Négoréloje lest á heimleið; í veitinga-
vagninum.sat Essbé og broSti lþtjlegá,.
— hann hafði verið kállaður til
Moskvu. Ég hitti hann ekki síðan —
þetta var í árslok 1935.
Valja Neuniark, nærsýnn og feiminn
klaui'abárður, var mér ímynd trúfesti
<3g hógværðar. Hann var handtekinn
spmu ;nótt og ég. en sleppt fljótléga.
síðar var hann handtekinri fyrir aðrar
sákir og sendur' til "Síberíu. Þa ííúði
hann úr landi. Ég heimsótti hanii f
frönskum smábæ rétt ;þjá iandamærúm
Sviss. iþar 'sem hann ‘vann : í úíavérls-
smiðju. Arið 1909 var ég farinn að
yrkja; cg átti, þá í sáiarstyrjöld =— ým-
ist lét ég mig dreyma um að snúa áft-
ur til Rússlands og gefa mig að ólög-
legu pólitísku starfi, eða ég reikaði
heillaður um eí.tuf Parísav 03 för mcð ■
kvæðið um Konuná Fö.aru. F.n Valja
vai’ samur og fyrr, starfaði í flokks-
sósíaiden aðntif fvlad-
isi n'!(.:■') fiokksmáig.'ignum. Uni nóttina
s\:idi harin méi fram á báð. að eftir
eitt ái eða Ltvö myn.di byWng hefiast
1 Riísskmdi. Mér hel'ur verið sagt. að
•hvílliðai' hat'ijhéng; hann á árum borg-
arastyrjaldarinnar.
Lvof var posfafmVðslumaður, bjó í
v?kisfbúð iasniTskája, — hann hélt
ið dætur i! ir æynclu giftast með ró
og snekt. en dæfumar kusu heldur að
starfa í neðnnjarðarhreyfingunni. Þeg-
ar Nad.ia 1 vsva var handtekin, var
hún enn ekkí orðin sautján ára, og
lögum samkvæmt var henni sleppt
gegn tryggingu Hún svaraði herlög-
"egluhöfuðsmanninum: „Ef þið látið
mig lausa. mun ég halda áfram starfi
mínu“. Nad.ia unni Ijóðum. reyndi að
lesa fyrir mig Blok. Balmont, Brjúsof.
En ég hræddist allt, sem gat klofið
persónuleikann; listin heillaði mig og
ég hataði hana. Ég gerði gys að áhuga
Nödju, sagði að ljóð væru innantómt
bull, að hún þyrfti að „harka af sér“.
Þrátt fyrir ást sína á ljóðum, leysti
hún frábærlega vel öll verkefni, sem
£ ppmsjiln' i Rússlandi í desember 19 05 Iðr út um þúfur, er. hún kveikti þó
vaiiina i brjöstum margra, þá von sém r aettist tóli' árum síðar. Meðal þeirra
\;:r hinn ujtgi Erenbúrg. — Myndin sý nir hluta af málvcrki eftir Savitski af
-götubavdaga 1
íleildir. íi'i hcnni. Þetía var geðþckk
stúlka. - þógvær, með barnsleg :iugu ojg
sléttgreitt, rauðleiú hár. Hún lærði í
Elísabelarmenntaskólanum, kom í átt-
unda bekk að.cins 16 ára og tók stúd-
entspvóf með gullmedaliu. Oft hugsaði .
ég: ef nokkur .hefur sierka slcapgerð
þá er það hún.
Við skildum áriö 1908 (ég hitti hana
áður en ég íæri úr landi). Tveim ár-
um síðar byrjaði hún að yrkja. Ekki
veit ég hvernig hún .rynntist Brjúsof.
Haustið 1913 komu út tvær bækur:
„Gamalt ævintýrr < t'tir N. Lvovu og
„Kvæði Nellýar“, prentuð án þess að
höfundar væri gétlð, < n með inngangs-
kvæði eftir Brjúsöf. sem var reyndar
höfundur hinnar noínlausu bókar.
Brjúsol' skrifaði: ..Ég verð að játa að
ég er ekki ungúr, senn verð ég fert-
ugur“. Nadja skrifaði: „En þegar ég
vildi ganga ein heim, tók ég allt í
einu eftir því, að þú ert ékki ungur
lengur, aö hægri 'vangi þinn er næst-
um þvf grár, — og mér varð kalt af
iðrun...“ Þessar iínur eru skrifaðar
haustið 1913, en 24. nóvember framdi
Nadja sjálfsmorð. Hún þýddi kvæði
Jules Laforgue, sem skrifaði um ó-
þolandi dapurleik sunnudaganna; í
einu kvæða han-s hendir skólastúlka
sér í ána og enginn veit hvers vegna.
Brjúsof talar oft um sjálfsmorð, yfir
einu kvæða sinna tilfærir hann orð
Tjútsjéfs: „Og þegar blóðið ólgar eða
stirðnar í æðum fvrir ofrausn tilfinn-
inganna. — hver hefur þá ekki kynnzt
freistingum ykkar, Sjálfsmorð og Ást“.
En Nadja skaut sig. í formála að bók
hennar, sem út kom ef-tir d.auða henn-
ar, segir: „Líf Lvovu var snautt af
stórviðburðum“. Drottinn minn dýri,
hversu margir stórviðburðir eiga þá að
gerast í lífi mannsins? Fimmtán ára
tók Nadja þátt í neðanjarðarhreyfing-
unni, sextán ára var hún handtekin,
'nítján ára byrjaði hún að yrkja, tutt-
ugu og tveggja ára skildi hún að „ég
er aðeins smáskáld“, — og skaut sig.
Ætli þetta nægi ekki.
I flokksdeildinni starfaði ég svipað
og aðrir: skrifaði ávörp og sauð hlaup
í kökumóti, — flugritin prentuðum við
á fjölritara —, leitaði að „sambönd-
um“ og skrifaði heimilisföngin á sígar-
ettupappír til að geta gleypt þau, e£
iHoskvu 1905.
cg yrð'. hívnd'tekinn. í. tevhringjum fyr-
ir verkamenn endui'sagði < ■. gieinar
Leníris, dei'ldi mig hásan við meiisjé-
víka og reyndi eftir fongum að Eylgja
leikreglum samsærisins.
Vasabækurnar sem fundust þegar ég
vat' handlekinn. -hjálpa ,mér að endur-
skapa Ilju Erenfeúrg þeirra ára. Sam-
kvæmt ákæruskjalinu mátti i einni
vasábckanna íinna ..ýmsar staðreynd-
ir úr hagskýrslum, varðandi íjármál
Rússlands. alþýðumenntun, ;ðnað,
land.búnað < nnig staðrcyndir varðandi
verkföU-.bg verfebönn í Þýzkalandi", í
annarri: • „tala við Boris". ,.ibúöin“,
„kaupa bækur“, „um lcglegu mó'gögn-
in“ „láta bkiðin ganga". „segja þeim
í Khamovníki frá letrinu" . .
Á veturna hittumst við oft á testof-
urri, hentum smámvnt ' s.iálfspilandi
orgelin. lil' þess að músítd'n yfir'gnæíði
samtáUð. I testofunúm voru l'rarnreidd
bjúgu, skorin í teninga. og gafflar með
brotnum 'tönnum. Það vör vnnd lykt af
bjúgubum. jafnvel sinnep dugði ekkl
til að yfirgnæfa hana. Við drukkum
molaték klipum sykur með svörtum
töngum. Menn létu hstt í testofunum
en voru ókátir; þeir skruppu inn til
að ylja sér og þeim tókst ekki að skilja
við heimilisléiðann utan dyra.
Einhverju sinni lenti . ; á testofu
ökumanna. Ég hafði veriö á fundi í
Maríulundi. það var komið að okkur,
en öllum tckst að hlaupas: ! brott. Ég
leit inn í testofuna 11 að fida mig fyr-
ir spíónum. Allt í 'kring s.itu syfjaðir
ökumenn. Þó.tt ég drykki f." undirskál-
inni og reyndi jafnvel að liumroa og
ræskja mig, hef ég að líkindum líkzt
furðumikfð hinuni klassfska „upp-
vöðslusegg“, sem alla lögreglumenn
dreymir u,m. Eklarnir létu mig af-
skiptaiausan, en einn stóð alltí einu
upp með mifclum umsvifum, léit á míg
slóttugum augum og sagði: „Er þetta
nokkuð líf ?“. Ég forðaði mér út sem
skjótast.
Yfirleitt var heppnin með mér. Ein-
hverju sinni var ég stöðvaður á ár-
bakkanum við Bútíkofverksmiðjuna.
Ég var með dreifibráf á mér. Lögreglu-
þjónninn tók mig með sér á stöðina.
Þegar við fórum vfir Ostozienka, nam
hann staðar til aö hleypa vagni fram
hjá, en ég hljóp á undan og tókst að
JÓLABLAB ÞJÓÐVHjJANS — (5