Þjóðviljinn - 24.12.1961, Blaðsíða 10

c „Fáið þér bonum Schultz þetta frá
Smásaga eftir ELÍAS MAR mér> Pétur miun- °e veriö Þér nu sæl'
ir á meðan.“
Oft hafði fólk velt því fyrir sér,
hvað í ósköpunum þessi kona gat
sífellt verið að tauta. Hún masaði við
sjálfa sig svotil linnulaust, ýmist í
hvísli eða stundarhátt, en engum tókst
* nokkru sinni að greina orðaskil hvað-
þá samhengi. Það kom meðfram til
af því, að stundum var margt um
manninn í borðsal Vertshússins og mik-
ill kliður, og þá lét ungfrú Petrúnella
einatt móðan mása yfir disk sínum
eða kaffibolla, án þess menn heyrðu
hvað hún sagði eða tækju eftir henni
yfirleitt. Ef hún varð þess vör, að ein-
hver veitti henni forvitnislega athygli,
snöggþagnaði hún einsog rekinn væri
í hana tappi.
Og þannig var þetta búið að ganga
til árum saman, ■ eða alltfráþví hún
kom alkomin frá útlandinu; það var
nokkru fyrir stríci.
Ef til var á jarðríki óspjölluð mey,
sem fyrir þær sakir var skapverri en
andskotinn, þá varr það þessi kona.
Allt hennar taut bar vott um það;
sömuleiðis flest tilsvör hennar þá sjald-
an hún átti orðaskipti við fólk. Þjón-
aistupíurnar í Vertshúsinu máttu gæta
sín að móðga hana ekki í grandaleysi
með því tildæmis að segja þú í stáð-
irin fýrir þér, eða með þvf að láta
hana bíða of lengi eftir því að fá að
borga (því að ungfrú Petrúnella borg-
aði jafnan eftirá), að maður tali nú
ekki um. ef þeim láðist að segja þakka
yður fyrir og verið þér sælar, um leið
■og hún fór.
Hún var alþekkt kona á Broddeyri og
Teyndar í ýmsum nærhéruðum, enda
engin furða, því að hún var borin og
barnfædd í þéssum upprennandi kaup-
stað og hafði dvalizt þar framundir
tvítugt, vænstur kvenkostur talin í heil-
um landsfjórðung, einkadóttir mektar-
kaupmanns og héraðshöfðingja; Patreks
Pálssonar, fædd til að erfa verzlun,
húseignir, jarðir og bankabækur. Enda
hafði Petrúnella frá fyrstu tíð óneit-
anlega verið sá persónuleiki sem eftir
var tekið, ekki aðeins á sínum yngri
árum á meðan hún hrærðist í æsku-
blómanum og fjaðraði í líkamsspennu
frumvaxta konu sem neitaði biðlum í
fugatali, heldur einnig eftir að hún
hvarf frá útlandinu heimtil æsku-
3-töðvanna fyrir fullt og allt, skvap-
holda ungmey á stútungsaldri, og far-
in að tauta.
Enginn skyldi heldur ganga í þeirri
dul, að Petrúnella Patreks hafi þá ekki
enn haft sitthvað sér til ágætis, því
það hafði hún. Þetta var hámenntuð
kona, sögðu Broddeyringar allir sem
einn. Það var ekki til sú handavinnu-
kúnst sem hún hafði ekki fullkomlega
á valdi sínu, enda sat hún að hann-
yrðum sínum daglangt og fékk send
hannyrðablöð í pósti milliliðalaust frá
útlandinu. Framleiðsla hennar prýddi
nú ekki aðeins öll heldrimannaheim-
ili kaupstaðarins og sýslunnar allrar,
heldur var liún einnig 'seld í verzlunum
höfuðborgarinnar og hafði jafnvel kom-
izt á lopasýningar erlendis sem fing-
urdútl par excellence. Sömuleiðis var
hún vel menntuð til munnsins, ekki
aðeins hvað það snerti að láta aldrei
heyrast stakt orð af því tauti sem eng-
um kom við (og sumir staðhæfðu, að
væri allt á útlenzku), heldur var það
mál manna, að hún kynni reiprenn-
andi tungumál þeirra fjölmörgu landa
þar sem hún hafði dvalizt um aldar-
fjórðungs skeið. (í reynd hafði konan
aldrei dvalizt annarsstaðar en í Dan-
mörku). Til ágæta hennar ber enn-.
fremur að telja dæmafáan heiðarleika,
staka reglusemi, hreinlæti og snyrti-
mennsku, að ógleymdri sparseminni.
Hún sindraði af hreinleik, þessi kona.
Hún var sannur methafi í nýtni og
eyddi aldrei eyri í óþarfa. Flíkur henn-
ar entust ogsvo betur en flíkur þeirra
kvenna sem veikar eru fyrir tízku og
tildri. Loðkápa sú, sem hún spand-
eraði á sig hjá Júlíusi Kopp, daginn
sem Friðrik krónprins trúlofaðist
Ingiríði, var enn sem ný; fleiri dæmi
þarf ekki að nefna. Sem sagt: ein höf-
uðdyggð ungfrúarinnar var hversu á-
gætlega hún kunni að fara með pen-
inga. Allur sá auður, sem safnazt hafði
á hendur henni að foreldrunum látn-
um, var enn harla lítt skertur, þrátt
fyrir nám og langdvalir erlendis. Verzl-
unina hafði hún fyrir löngu selt, sömu-
leiðis húseignimar og höfuðbólin. Og
sett allt í eldtrygga vörzlu þeirra
stofnana fyrir sunnan, þarsem pen-
ingar ekki aðeins varðveitast einsog
gull á hafsbotni. heldur jafnvel tímg-
ast, beturen sjálft -mannfóikið getuý
riokkrusinni gert í lukkulegustu hjóna-
böndum. Síðast en ekki sízt: Petrún-
ella Patreks var einkar trúuð kona og
það sást bezt á kirkjurækni hennar.
Hana vantaði aldrei í kirkju hvorki
við messu né jarðarför. Hún hylltist
að vísu til að sitja sem fjærst öðru
fólki, rétteinsog~ hún var vön að
forðast umgengni við fólk utankirkju,
en það mátti hún eiga, að hún sýndi
guðshúsinu fullan sóma, gaf meira að
segja forkunnar fagurt klæði á altarið
í tilefni af vísitasíu biskups hér um
árið. Og éndaþótt hún tæki ekki þátt
í messu með þeirri ágætu söngrödd
sem orð hafði farið af á meðan hún
var ung. þá var hitt öllu virðingar-
verðara að hún tautaði ekki heldur.
Hún steinhélt kjafti og leyfði prestin-
um einum að tala.
En á götum úti, í verzlunum þar
sem hún þurfti að bíða, að maður
tali nú ekki um í Vertshúsinu þar sem
hún inntók máltíðir sínar tvisvar á
dag, sást hún sjaldan svo, að ekki upp-
hæfust líflegustu ræðuhöld og samtöl
við ósýnilega aðila. Og einsog áður er
sagt: það bar yfirleitt vott um linnu-
lausa og ákafa skapvonzku. Hún var
sífellt ill. Hún skammaðist — án þess
nokkur heyrði orð —, hún vandaði
um, hún lagði kollhúfur og sló jafnvel
hnúum í borð, til að leggja áherzlu á
orð sín, og stundum kom fyrir að hún
bar augljósan sigur úr býtum f við-
ureigninni við þessa ósýnilegu viðmæl-
endur, því að hún rak upp stutt hlát-
ursbofs og á andlitinu brá fyrir sigri-
hrósandi' storkunarsvip. Þá þagði hún
líka oft góða stund á eftir.
Engum blandaðist hugur um, að
þannig var þetta einnig þegar hún
dvaldist í einrúmi við hannyrðir í
tveggja herbergja vistai’veru sinni í
Kaupmannshúsinu gamla. En þan.gað
kom aldrei nokkur sála, og fólkið, í
húsinu vissi varla af henni. Það lét
hana í friði og umgekkst hana með
köldum virðuleik, einsog hún það.
Því eitt var það. sem ekki hafði
breytzt fráþví ungfrú Petrúnella var
að vaxa upp hér á Broddeyrinni: hún
hélt virðingu sinni óskertri í augum
allra og þrátt fyrir allt; sama hvort
um var að ræða fullvaxið fólk, sem
mundi eftir henni ungri, eða strák-
pattana á götunni, sem annars létu
engan í friði. Allir sýndu Petrúnellu
Patreks óttablandna virðingu. Því að
hún var óneitanlega holdiklædd tradi-
sjón þessa virðulegasta kaupstaðar
landsfjórðungsins. Hún var meira: hún
var dæmigerð kvendyggðin, trúhneigð-
in og sjálf sívilísásjónin. Þrátt fyrir
allt taut.
Einsog þegar er sagt, telst Broddeyri
til merkari kaupstaða og énda
landsfrægur staður fyrir hverskyns
menningarviðleitni, framfarir og spor-
göngu í öllu sem verða má landi og
þjóð fyrir beztu. Þannig hefur þetta
verið um langt skeið og þarf reyndar
engum að segja. Á meðan land-slýður
drakk ekki aðeins vatn úr óhollum
brunnum, heldur kaus að þamba
brennivín í stað pestarvatnsins, fundu
Broddeyringar upp á því fyrstir manna
á landinu að stofna bindindisfélag og
leggja heldur á sig að fá taugaveiki
en timburmenn. Þetta var aðeins eitt
af mörgu, sem Patrekur kaupmaður og
aðrir frammámenn þeirra Broddeyringa
gerðu á sínum tíma til þess ef verða
mætti að siðmennta okkar forpokuðu
eyþjóð. Enda er það svo enn í dag,
að á Broddeyri eru áfengir drykkir
ekki almennt viðurkenndir sem fínir
drykkir, og það fólk sem þeirra neytir,
ekki talið þess virði að umgangast
fínt fólk og sannleikurinn líka sá að
flest er það aðkomið.
En þar sem kaupstaðurinn er nú
fyrir löngu orðinn blómleg byggð og
athafnalífið fjölskrúðugra en víðast-
hvar, einkum á sumrin, fer ekki hjá
því, að þahgað safnast margskonar
skríll, sem yfirleitt á enga samleið með
Bindindisfélagi Broddeyringa og hefur
jafnvel enga hugmynd um að það
landsfræga félag er til. Alla þessa að-
komuhjörð kalla Broddeyringar einu
nafní ’L’SDhnartfótk,"' og ''éh Sáhia þótt
blessað fólkið sé komið úr allt öðrurri
áttum en af Suðurlandi. Það er hálf-
gildings útlendingar á meðan það
dvelst á staðnum, og þegar það er
farið aftur til síns heima á haustin,
fjölmennir Bindindisfélag Broddeyr-
inga á aðalfund sinn og skipuleggur
vetrarstarfsemina af. meiri einbgitni óg
eldmóði en nokkru sinni, guðsfegið yf-
ir því að hafa losnað við aðskotadýr-.
in burt af staðnum.
'yj 0) — JÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS