Þjóðviljinn - 24.12.1961, Blaðsíða 39

Það er sjálfsagt ekki öllum
''kunnugt að á styrjald-
arárunum • var, hér -stofnuð- björg-'
unarsveíf ' íslendinga á vegum
brezka sjóhersins og unnu oft-
ast fjórtán íslendingar í henni,
þó stundum væru þeir fleiri.
Yfirmenn í þessari sveit unair
yfirstjórn brezkra foringja voru
lengst af beir Einar Einarsson,
fyrrverandi skipherra á varð-
skipinu Ægi, og Guðjón Guð-
björnsson skipstjóri.
Ég var nýlega að léita hjá
mér' í gömlum bréfum þegar ég
rakst á meðmælaskjal stimplað
og undirskrifað af „Fleet Salvage
Oíficer", Þar var sagt að ég
hefði verið þátttakandi í björg-
unarliði brezka sjóhersins frá
20. október 1942 til 7. júlí 1945.
Mér datt í hug að gefa les-
endum Þjóðviljans dálitla mynd
frá styrjaldarárunum, með því
að seg-ja frá einum starfsdegi
hjá mér, meðan ég starfaði í
björgunarliðinu.
JÓHANN J.E. KÚLD:
Á VEGUM
SJÓHERSI
Það var í febrúarmánuði 1943 í hálf-
gerðum útsynningsrudda, að ég
og Brynjólfur, sem báðir vorum i
björgunarsveitinni, komum á litlum
vélbát innan af Viðeyjarsundi í fylgd
með Einari skipherra. Þetta var rétt
um miðdagsmatarleytið og við á leið-
inni í land að fá okkur eitthvað í
svanginn.
Á ytri höfninni mættum við hval-
veiðiskipinu Estellu á útleið, sem
hægði skriðinn þegar hún sá okkur,
og gaf síðan merki um, að við ættum
að koma upp að skipssíðunni. Þegar
svo Þjóðverjinn sem stjórnáði vélbátn-
um, og komið hafði hingað sem flótta-
maður frá Svalbarða, hafði sett okkur
um borð í Estellu þá setti skipið á
fulla ferð með stefnu út Faxaflóa.
Strax á þilfari Estellu mættum við
Worslin gamla yfirflotaforingja, en
hann var aðmíráll yfir öllu björgunar-
starfi brezka sjóhersins á Norður-Atl-
antshaíi, op næsta aðstoðarmanni
hans, Kanadamanninum Dolmas sjó-
liðsforingja. Þeir tóku Einar skipherra
strax tali og skýrðu fvrir honum hvað
til stæði. Einar kom svo til okkar
Brynjólfs og sagði fréttirnar. Við vor-
Um á leið í björgunarleiðangur, áttum
að bjarga skipshöfn af hollenzku vöru-
flutningaskipi sém var strandað á
skeri einhversstaðar út af Reykjanesi.
Hvalveiðiskipið Estella klauf nú öld-
tir Faxaflóa. méð stefriu fyrir Garð-
skaga. Þetta var norskt skip, kriúið
kolakyntri gufuvét. Skipshöfnin var
líka norsk og' samanstóð að mestu a£
flóttamönnum, sem flúið höfðu undan
Þjóðverjum frá Noregi á þessu skipi.
Mikill fjöldi veiðiskipa strauk þannig
úr höfnum í Noregi sérstaklega fyrri
hluta styrjaldarinnar. sum komu bein-
ustu leið hingað til íslands en önnur
fóru til Bretlandseyja.
Við höfðum ekki lengi stanzað á þil-
farinu, þegar boð komu um, að við
ættum að koma inn í borðsalinn mið-
skips, þar sem aðmírállinn og sjó-
liðsforinginn væru. Þegar þangað kom
sagði aðmírállinn að við skyldum fá
okkur sæti bví matur yrði brátt fram
borinn. Að vörmu spori var svo borin
á borð ilmandi smásteik úr nauta-
kjöti og öl með.
Það stakk í stúf við veniur inn-
an brezka hersins, að við Brynjólfur
skyldum vera settir til borðs. með
aðmírálnum, þar sem við vorum að-
eins óbrevttir björgunarliðsmenn.
Hinsvegar gegndi öðru máli um Ein-
ar. í fyrsta lagi var hann fyrrverandi
varðskipsforingi íslenzka ríkisins, og
nú á vegum hersins sem yfirmaður.
sérfróðui- um björgun. Það hefði t.d.
aldrei getað komið fvrir, að brezkur
foringi settist til borðs með óbreytt-
um brezkum liðsmanni, hað var brot á
heraganum. En ef islendingar áttu í
Hlut þá gegndi öðru máli, því siíkt
var hvergi bannað í ‘herlögúrri. og um
frarhkomu gagnvart okkur var engin
gömul brezk hefð til. Af þessum sök-
um umgengust sjóliðsforingjarnir okk-
ur íslendineana í björgunarliðinu
jafnan á frjálslegan hátt sem jafn-
ingja. og á ég ekki nema góðar end-
urminningar frá kynningunni við þá.
Aðmírállinn saeði að við skyldum
bara láta fara sem bezt um okkur á
leiðinni. því trúlega gæti beðið okk-
ar rrnikið erfiði við björgunina.
Við létum þetta okkur að kenningu
verða og sátum inni í hlýindunum að
lokinni máltíð.
Se|ir svo ekki af ferð okkar fyrr
en við hevrðum að Estella hægði ferð-
ina, en þá þustum við út á þilfarið
og horfðum framundan. Við fórum upp
á bátaþilfarið svo skyggnið yrði befra
útyfir hafið.
Það var ekki mikið að sjá, því tals-
vert mistur var oa hvergi sást til
lands. Það var ekki slæmt veður á
sjómannamáli, aðeins dálítil storm-
svelja, en talsvert úfinn sjór. Einar,
aðmírállinn og sjóliðsforinginn voru
nú komnir upp í stýrishúsið á Est-
ellu ásamt norska skipstjóranum. Við
sáum að þeir mændu út ura opna
gluggana og báru öðru hvoru sjón-
auka fyrir augu. Skipið mjakaðist á-
fram með rólegri ferð og hafði öld-
una og kaldann skáhallt á stjórn-
borðskinnung.' Þannig héldum við á-
fram ferðinni góða stund ,án þess að
neitt bæri til tíðinda.
Svo allt i einu heyrðmn við hring-
Ragnar Lár. teiknaði
ineu í vélsímanum frá stýrishúsinu,
vélin var stöðvuð eitt andartak, svo.
var hún aftur sett af stað og gekk
nokkra snúninga aftur á bak, svo
var allt kyrrt og skipið lá ferðlaust
á hafinu, en tók smádýfur í suðvest-
anölduna. Ég horfði nokkur andartök
útyfir hafið og sá víða grunnbrot ekki
langt frá skipinu.
Úti við sjóndeildarhring í einnar
til tveggja sjómílna fjarlægð sást dökk
þústa gegnum mistrið. og við nána
athugun mátti greina að þetta var
skip, sem hafaldan braut á, svo hvítt
löður myndaðist útfrá því. En nú var
hvorki tími til að horfa lengur á
skipið, né hugsa um hvað biði okkar
í þessari ferð.
Skipunin var gefin: Setjið stjórn-
borðsbjörgunarbátinn á sióinn. f sarna
biii komu Einar og Dolmas sjóliðsfor-
ingi ásamt tveimur Norðmönnum.
Með hröðum höndum losuðum við
festingar bátsins, svefgðum gálgana
út, og með öruggum handtökum lét-
um við bátirih síga miúklega niður á
hafflötinn. Að andartaki liðnu vorum
við lagðir frá skipinu með stefnu á
hið strandaða skip, sem lá baðað I
haflöðri úti við sjóndeildarhring'.
Við Brynjólfur ósamt Norðmönnun-
um tveimur sátum undir árum og rér-
um lcnáléga. Einar skipherra sat und-
ir stýri' og hafði vakandi auga á haf-
inu umhverfis, því hér og þar mátti
greina grunnbrot. Dolmas flotaforingi
stóð í barka bátsins og hafði ekki
sugun af hafinu, þannig rérum við
góða stund, þegjandi, þvi hver maður
var upptekinn við sitt verk.
Einar skimaði allt i kring og sveigði
fyrir öIL’grunribrpi sé|rv-á;;leið okkar.
urðu. Nú var hann í essinu sínu karl-
JÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS — (39