Þjóðviljinn - 24.12.1961, Síða 11

Svo bar það til hér um árið, um það
leyti' sem bærinn var að tæmast
að Sunnanfólki og farið að verða
skuggsýnt um kvöldverðárleytið, en ör-
fáar eftirlegukindur áttu ólokið að
taka saman pjönkur sínar, að í þeim
hópi var mannræfill einn hálfþrítugur
sem á ýmsan hátt var ekki einsog
fólk flest, og höfðu Broddeyringar þó
mátt sjá sitt af hverju. Hann þótti
með fádæmum ógæfulegur. Hann kom
að áliðnu sumri, þekkti engan í bæn-
um en umgekkst mest sitt eigið slekt,
Sunnanfólkið, og það var nú sök sér,
en hitt var öllu aumingjalegra að hann
nennti varla að snerta á handtaki all-
an timann sem hann var hér, heldur
lá uppi á brjóstgóðum körlum og kon-
um sem strituðu nótt og dag við að
safna aurum undir veturinn, einkum-
þó námsmönnum. Þá sjaldan hann tók
til hendi, eyddi hann hýrunni í vín
og tóbak, en oftast lét hann þó aðra
sjá fyrir þessum nauðþurftum, og það
fór ekki leynt. Á tímabili flaug því
fyrir, að hann væri skáld eða eín-
hverskonar listamaður, en sá orðróm-
ur dagaði brátt uppi. Menn höfðu sætt
sig við, að hann væri svosem ekki
neitt-neitt og biðu þess eins, að hánn >
hyrfi burt og léti helzt aldrei sjá sig
aftur, þegar sá kvittur gaus upp, að
hann væri annað og verra en bara
skáid eða listamaður: hann væri fyrr-
verandi letigarðsbóndi. Og var nú. ekki
til sú tegund afbrota sem hann háfði
ekki drýgt, allt frá smáþjófnaði eða
ólöglegum barneignum upp í manns-
morð.
Hann hét Jónas.
f framkomu var þetta hæglátur pilt-
ur að öllum jafni, líka þegar hann
var drukkinn, og í útliti tvennt í senn:
sakleysislega drengjalegur og óhugnan-
lega þungbúinn, því hann talaði yfir-
leitt fátt. Broddeyringar sögðu líka:
Ef til er maður sem er vís til alls, þá
er það einmitt svona náungi. Það kann
heldur ekki góðri lukku að stýra, hvað
hann drekkuf.
Hann hafðist að mestu við í skúr-
geimi þeim nálægt bryggjunum, sem
eftirlegukindurnar höfðu enn ekki
rýmt, en sást þó alloft á flakki um
bæinn, oftast einn sér; átti það jafnvel
til að fara í göngur upp í fjall, auð-
vitað drukkinn. Þótt engin vínverzlun
væri í Broddeyrarkaupstað (að sjálf-
sögðu) og senda þyrfti eftir hverjum
éfengum dropa yfir mannskæðan fjall-
garð eða með skipi yfir í annan lands-
fjórðung, hafði ungmenni þetta jafnan
einhver dularfull útispjót til að drekka
sig fullan. Hann var nú einusinni einn
af þeim.
f Vertshúsið, elzta og virðulegasta
matsölustað á Eyrinni, kom hann sára-
sjaidán, en þá sjaldán hann lét sjá
sig þar innandyra var hann lítið éða
ekkert kenndúr; það máttí hann eiga.
Og íþað hafði aldrei þurft að reka hann
þaðan út. —
Þess vegna var það, að kvöld eitt er
hann rakst þangað inn að áliðnum
matmálstíma, rennblautur utan úr
slagviðri haustsins, og komið myrkur,
var látið gott heita þótt hann settist
útí horn og legði kollhúfur um stund.
Aldrei íyyy þafði _hann ,fsawð,vþangað
ínn þetta mikið drukkinn. Þeir fáu
gestir sem eftir voru í matsalnum,
veittu honum svosem enga athygli, en
þjónustustúlkan sem gekk að horði
hans tilkynnti honum með broddeyrskri
ikurteisi að hann fengi ekki afgreiðslu
því hann væri drukkinn. En hún rak
hann ekki út, heldur lét hann eiga sig.
og þarna sat hann ófram góða stund
og hengdi haus.
titii öðru horni salarins sat ungfrú
Petrúnella Patreks yfir kaffibollanum,
sem hún fékk sér jafnan eftir mat, og
tautaði feiknin öll. Á milli þess sem
hún tautaði herpti hún saman varir,
það gat jafnvel líkzt því sem hún
væri að hlusta á andsvar þesssem
hún í'æddi við, og öðru hverju ein-
blíndi hún þögul framfyrir sig. Svo
rauk hún til, stakk uppí sig mola og
saup örlítið á kaffinu, en gaf sér varla
tíma til að renna niður sopanum áð-
uren hún andmælti þögninni. Þannig
gekk lengi, að ekkert hljóð heyrðist
í salnum nema taut ungfrúarinnar, að
undanskildu veiklulegu glamri í hnífa-
pörum skjálfhents apótekara og af-
dankaðs bókavarðar, sem lásu blöð á
meðan þeir átu, hvor við sitt borð, og
höfðu fyrir löngu vanizt tauti Petrún-
ellu rétteinsog tilbreyting.arlausum
matseðlinum.
Jónas afturámóti, sem sat útií
horni og hafði verið neitað um af-
greiðslu, skynjaði þráttfyrir alla ölv-
un þetta sérkennilega hvfsl sem barst
frá ungfrúnni í hinu horninu. Honum
varð litið upp, og hann hætti að leggja
kollhúfur. Hann sá, að konan var í
hörkusamræðum, ýmist við mannlaus-
an stólinn fyrir framan sig, sykurkarið
sem hún tíndi molana úr, eða ósýni-
legan mann sem hélt sig í nánd við
borðið þarsem hún sat. Þetta var
meira en lítið sérkennilegt fyrirbæri.
Hann minntist þess að hafa séð þess-
ari konu bregða fyrir áður, jafnvel
komið auga á hana hér inni, en ekki
veitt tauti hennar athygli fyrr. — Var
hún kannski full? Gat eftilvill hugs-
azt, að hún ætti eitthvað? — Nei, hún
var bara svona andskoti skrýtin, kerl-
ingarálftin, hún hlaut að vera snar-
bandvitlaus.
Hann vissi ekki vel, hvað hann ætl-
aðist fyrir, og honum hraus hugur við
að fara aftur út í slagviðrið og ákvað
að bíða þartil hann yrði rekinn út.
Kannski fengi hann lfka afgreiðslu, ef
hann gæti látið renna eitthvað af sér.
Hvað um það, þarna sat hann áfram,
var hættur að leggja kollhúfur, en
einblíndi á fröken Petrúnellu.
Það var óhugsandi, að hann gæti
heyrt orð af því sem hún sagði, og í
rauninni .hafði hann mjög takmarkað-
an áhuga á því. Hitt fannst honum
öllu leiðigjarnara til lengdar, hvað
hún virtist "vera ill. Það fór ekki á
milli mála, að konan var bál-fjúkandi-
vond, af hverju sem það nú var. Hvers
vegna var manneskjan svona ill? Af
hverju gat hún ekki látið liggja vel
á sér og verið þakklát fyrir að hafa
fengið afgreiðslu og geta sötrað heitt
kaffi á meðan hún beið eftir því að
stytti upp? — Smám sarnan fór Petrún-
ella ungfrú að fara svo í taugarnar
á honum, að hann þoldi varla að vita
af henni lengur; annaðhvort þeirra
varð að fara út héðan. Hann hélt á-
fram að fylgjast með henni og skotra
til hennar augum, endaþótt hann
reyndi að hugsa ekki um hana og
horfa á eitthvað annað; hann komst
ekki hjá því að heyra tautið.
Svo hefur þetta einhverntíma verið
ung stúlka, hugsaði hann með sér og
var orðinn fílósófískur, já, jafnvel allra
laglegasta stúlka. Furðuleg ósköp. Og
hún var svosem ekkert ljót ennþá, mið-
að við aldur, því hún hlaut að vera
orðin hálfsextug eða meira. Nei, hún
var bara alls ekki ljót. Það var að
vísu komin ló utanum kjaftinn á henni,
einsog verður á þessum kellingum
þegar þær eldast, hvaðsem þær hafa
verið fallegar ungar; en hún var líka
sælleg og slétt í andliti og bara ansi
þrifaleg og fín með sig, hreyfingarnar
eins og hjá dömu, sveimér ef hún var
ekki allra geðfelldasta kona þegar hún
var ekki svona 01. — Hann þurfti ekki
að láta neinn segja sér það, þessi pilt-
ur, hvað fimmtugar konur gátu verið
ágætar; því hafði hann kynnzt af eig-
in raun fyrir mörgum árum, og það
áðurhelduren hann kynntist að ráði
neikvæðum hliðum þeirra kvenna, sem
yngri voru. — —
En nú þoidi hann þetta ekki leng-
ur. Hún ætlaði sér auðsjáanlega að
sitja von úr viti tautandi þarna inni,
og hann varð að hafa sig á brott;
bezt að fara niðureftir og sjá hvort
skipið væri ekki komið, sem vænt-
anlegt var í kvöld. Kannski ættu þeir
leka um borð. Kannski tæki hann sér
fari með því suður. Hann stóð upp.
Um leið og hann stóð upp og dangl-
aði fætinum óvart utan í stóla til
hliðar við sig, litu þeir upp bóka-
vörðurinn fyrrverandi og sá skjálf-
henti, og frammistöðustúlkan stóð allt-
íeinu í eldhúsgættinni, og þarna
horfðu þau á hann öll þrjú og biðu
þess sjálfsagf að hann hypiaði sig út
í rigninguna, fulltrúar alira þeirra
heiðarlegu Broddeyringa sem biðu þess
með óþreyju að hann hypjaði sig á
brott af staðnum. Nema hvað — sú
skrafhreifa í horninu lét ekkert á sig
fá. Hún var í óðaönn að skamma
serviettuna sem hún hristi til áður-
en hún þurrkaði sér um munninn, og
henni kom ekkert við hvort ölvað
Sunnanfólk kom eða fór. — Hvers
vegna glápti hún ekki á hann líka?
Hvers vegna gat hún ekki skammað
hann, einsog hún skammaði dauða
hlutina í krinsum sig? Eða hafði
kannski allt hennar taut verið ófram-
færin hneykslun yfir nærveru hans?
Hann vissi það ekki, og það skipti
haria litlu máli. En áðuren hann
gengi í átt til dyra, einsog hann hafði
ætlað sér, hugkvæmdist honum skyndi-
iega að koma við hjá borði ungfrú
Petrúnellu, án þess svosem að ætlast
nokkuð fyrir með því
Enginn reyndi að hefta för hans. En
mennimir tveir hættu að tyggja
og reistu hnífapörin í höndum sér á
borðplötunni og fylgdust með því,
hvar þessi margumtalaði og dauða-
drukkni piltráífill slangraði að borði
ungfrú Petrúnellu og tvísté þar með
tómlátu glotti á fúlskeggjuðu smett-
inu. Um stund stóð hann þannig kyrr,
með hendur í vösum, og virti hana
fyrir sér án þess að renna grun í, að
kona þessi var á vissan hátt stolt allr-
ar Broddeyrar, nákomin sjálfri þró-
un staðarins og jafnvel nafnkunn í
öðrum löndum, hreinleikinn i kven-
mannsmynd ef nokkur var það.
Ungfrú Petrúnella virtist alls ekki
taka eftir honum. Hún var farin að
telja peninga upp úr buddunni sinni
sem hún hélt við kjöltu sér. Og taut-
adi ákaft. ótrufluð af umhverfinu,
svo sem hennar var venjan.
Þá gerðist það, að sá aðkomni lýk-
ur upp munni, lyftir brúnum, svip-
laust þó, og segir með þungri á-
herzlu en án allrar reiði:
— Þú, helvítis djöfuls lýgur því!
Og hananú!
Þeir sem inni voru kipptust við,
líka jómfrú Petrúnella Patreks. Hún
var svo sannarlega óvön því að vera
ávörpuð í slíkum tón og enginn hafði
nokkru sinni hugleitt þann möguleika,
að þessi stolta og menntaða kona
þyrfti yfirhöfuð að bregðast við fyrir-
varalausum dónaskap. Hver ósköpin
voru eiginlega að ske?
Ungfrú Petrúnella snöggþagnaði
þegar í stað, léit upp og sá hver
þarna stóð og hafði ávarpað hana
Þjónustupían o.g mennirnir tveir héldu
niðri í sér andanum og fylgdust dol-
fallin með viðbrögðum ungfrúarinn-
ar. Við hinu versta var að búast —
að sjálfsögðu — en kannski ekki ná-
kvæmlega þvi, sem raun varð á.
Þegar Petrúnella þagnaði í þetta
sinn, fór henni sem oftar, að hún
beit saman vörunum og augun urðu
sem snöggvast nístingsköld sem stál.
En í stað þess að píra þau í fyrir-
litningu á þennan aðkomna og ósvífna
dóna sem hafði sýnt henni dæmafáa
svívirðingu að ósekju, þá galopnaði
hún þau og virti manninn fyrir sér
í skyndingu, og svotil samstundis
slaknaði á munnherkjunum, höndin
missti af smáaurum sem hrukku i gólf-
ið, og munnurinn laúkst sundur í aula-
JÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS — ]]