Þjóðviljinn - 08.06.1980, Blaðsíða 22

22 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. júni 1980.
Norskt djasslif
reifað og rætt við
Arild Andersen
Myndir:
Gunnar
Kvaran
A síöasta áratug kom aö þvi aö
norskir djassunnendur væru ekki
alfariö háöir innflutningi á þekkt-
um og þéttum djassleikurum, tii
þess aö geta hlustaö á góöan
djass. Arlegar heimsóknir Dext-
ers Gordon ,duttlungar Normans
Granz og djasshátiöirnar i
Kongsberg, Molde og Voss, voru
ekki lengur afgerandi fyrir
sveifluþyrsta norska kroppa. Þeir
höföu eignast hóp af djassleik-
urum sem stóöu fast f fæturna á
hinu alþjóölega sviöi. Þar stóöu I
fremstulinu Jan Garbarek, Karin
Krog, Arild Andersen, Terje
Rypdal og Jon Christensen. Þeim
skaut upp á vinsældarlistum
djassblaöanna Down-Beat og
Jazz Journal og á djasshátiðum
viöa um heim.
Norskt djasslif á sér langa
sögu, en ýmsa slitrótta kafla. A
síöari hluta sjötta áratugsins var
þaö mjög blómlegt og mikill fjöldi
efnilegra hljóöfæraleikara kom
fram. Snemma á sjöunda ára-
tugnum dró svo úr þvi aö nýju, —
eins og alls staöar i heiminum
einangraöist djassinn i réttu hlut-
falli viö framsókn Beatles, Stones
og hljómsveita af þvi tagi. Um
1970 fór svo aftur aö birta til og
siöan hefur ástandiö verið vel
bærilegt. Djassklúbbar starfa um
allan Noreg og töluverður höpur
hljóðfæraleikara getur framfleytt
sér af djassleik. 1 Osló eru nú 4
klúbbar þar sem leikinn er djass
alla vikuna: Amalienborg
(Mallan), Down-Town. Hot House
og Guldfisken. 1 Clu'o 7 er djass-
inn á dagskrá nokkur kvöld vik-
unnar og ýmsir aðrir staðir bjóöa
upp á djass einu sinni I viku. t
Björgvin og Þrándheimi er einnig
aö finna rótgróiö djasslif og
marga góöa tónlistarmenn.
Fremstir í dag
Þaö hljóöfæri sem mest hefur
blómstraö i norsku djasslifi er
tenórsaxófónninn og á Jan
Garbarek þar hlut aö máli. Auk
hans má nefna bræöurna Knut og
Odd Riisnæs, Björn Johansen,
Har.old Bergersen og svo Bjarne
Nerem af eldri kynslóöinni. Af
trommuleikurum er þekktastur
Jon Christensen, en margir aörir
slá húöirnar af mikilli list, eins og
Ole Jacob Hansen, Espen Rud og
Pál Thowsen. Egil Kapstad fer
fremstur planóleikara og gitar
hafa klipið af mestri kúnst þeir
Terje Rypdal og Jon Eberson.
Rypdal er nú aö mestu kominn
yfir I nútimatónlist og átti
symfóníu sem send var i tón-
listarsamkeppni Noröurlanda-
ráös. Auk Arilds Andersen má af
bassaleikurum nefna þá Björn
Alterhaug og Terje Venás.
Til aö spjalla viö oss um norsk-
an djass og fleira I þvl sambandi
völdum viö Arild Andersen, einn
af fáum norskum djassleikurum
sem komiö hefur til Islands. Arild
er gróinn i norsku djasslifi, lék I 4
ár meö Jan Garbarek og sam-
hliða meö Karin Krog, en stofnaöi
siöan eigin hljómsveit. Hann
hefur leikiö inn á mikinn fjölda
platna, mest meö þeim tveimur
fyrrnefndu sem og þrjár plötur
meö eigin kvartett, Clouds in my
head, Shimri og Green shading
into blue. Þær hafa og allar verið
gefnar út af plötuútgáfufyrir-
tækinu ECM. Þá hefur hann leikiö
inn á dúó-plötu meö djasssöng-
konunni Sheilu Jordan. Af eldri
djassleikurum sem hann hefur
leikið meö um skemmri tima má
nefna þá Stan Getz og Don
Cherry.
Taxinn öslaöi krapaöar götur i
úthverfi Oslóar. Snotur timbur-
hús á báöa vegu. Eftir þvi sem
lengra var haldiö upp veg Friö-
þjófs Nansens rýndu menn fastar
út um bflrúöurnar. Ot var stigiö
og viö Gunnar Kvaran ljós-
myndari horföum rannsakandi á
næstu hús. Viö eitt þeirra stóö
Volkswagenrúgbrauð. Þetta er
húsiö, hugsuöum viö samtimis— I
þokkalegu einbýlishúsahverfi
getur enginn átt svona bil nema
sá er þarf aö feröast meö kontra-
bassa.
Arild opnaði dyrnar og visaöi til
stofu. A vegi okkar sáum viö
„í Bandaríkjunum
vilja allir
hafa eigiö band —
sá sem stjórnar
hefur nefnilega
helmingi hœrri
hlut en hinir
pianó i einu herbergi og flygii i
ööru, — Arild er ekki einn um aö
fremja tónlist i húsinu. sambýlis-
kona hans er Radka Toneff, ein
besta djasssöngkonan I Noregi.
Eftir að viö höfum hlammað
okkur I hvita sóffa kemur Arild
meö kaffikönnu og gerir aö
umtalsefni stolt islensku þjóöar-
innar og eftirlæti allra Velvak-
andaskribenta.
Á íslandi
,,Ég spilaði á íslandi 1977.
Nokkru siöar fékk ég bréf þar
sem ég var beðinn um aö koma
aftur, en þaö varö ekkert úr þvi.
En, flugfélagiö ykkar, hvaö þaö
nú heitir, þaö er voöalegt fyrir-
tæki. Ég hef flogiö nokkrum
sinnum meö þvi til New York.
Ég átti aö spila I Reykjavfk 1973
eöa 1974, meö þeim Bobo Stenson
og Jon Christensen. Þá var ég aö
koma beint frá djasshátiö I Júgó-
slaviu og átti aö fljúga frá Kaup-
mannahöfn siödegis og spila I
Reykjavik um kvöldiö. Þvi
siödegisflugi var hreinlega
sleppt.Félagarminir áttuaö fara
frá Osló kl. 6 siödegis, en flug-
vélin fór á miönætti þaðan! Svo
kom i ljós aö ég heföi getaö flogiö
tilOslóarog tekiöflugiö þaöan, en
ég beiö I Höfn. Þeir Bobo og Jon
héldu svo tónleika meö pianói og
trommum.
Ég haföi spurt um þaö hvort
þaö yröi örugglega engin seinkun,
— nei alls ekki, slikt geröist
næstum aldrei. Siöar kom i 1 jós aö
þetta laugardagsflug haföi ekki
veriö i gildi i 2 ár! A New-York
leiöinni hef ég alltaf lent i 4—12
tima seinkunum, sem koma sér
vægast sagt illa þegar menn eru
bókaðir á ákveönum stööum á
ákveönum tima.”
Frá danstónlist yfir
ifrjálsan djass
— Hvenær byrjaöir þú aö
spila?
„Þaö var 1957, þá 12 ára gam-
all. Þá lék ég á gitar og var i
ýmsum danshljómsveitum. A
bassa byrjaöi ég 1964 og haföi þá
spilað djass um nokkurn tima. A
þeim tima var nóg af mönnum
sem léku á rafmagnsbassa, en
vantaði hins vegar kontrabassa-
leikara og það olli þvi aö ég hætti
á gitar en tók til viö kontrabass-
ann. Viö lékum mikiö á gamla
Club 7 á þessum árum og 1968
þegar ég var búinn meö her-
þjónustu og haföi lokiö námi sem
rafmagnstæknifræöingur gerðist
ég atvinnumaður.”
— Spilaöir þú aldrei rokk á
þessum tlma?
„Nei, ég hef aldrei spilaö
venjulegt rokk. Ég fór beint úr
danstónlistinni yfir i djassinn.
Fyrst var þaö mainstream og
dálitiö be-bop. Ég varö hins vegar
aldrei mjög hrifinn af be-boppinu
og hlustaöi mest á John Coltrane,
Albert Ayler og Archie Shepp, —
þaö sem helst var aö gerast
kringum miöjan sjöunda ára-
tuginn. Þannig fór ég þvi sem
næst beint yfir i frjálsa djassinn.
Um þetta leyti byrjaöi ég aö spila
meö Jan Garbarek og Jon Christ-
ensen og þá lékum viö tónlist I
anda Archie Shepp og Art
Ensemble of Chicago. Slik tóníist
var þá litt leikin hér I Noregi.
Fram til 1973 spilaði ég mest
meö Jan Garbarek annars vegar
og Karin Krog hins vegar. 1969
stofr.uðum viö kvartett, Jan
Garbarek, Jon Christensen, Terje
Rypdal og ég. Um 'þaö leyti
kynntumst viö Manfred Eicher
hjá ECM-plötuútgáfunni, sem þá
var nýbúiö að setja á laggirnar.
Manfred kom hingaö og viö
iékum inn á plötu sem ECM gaf
út.”
Bandarikjadvöl og
eigin kvartett
— Hvenær byrjaöir þú meö
eigiö band?
„Þaö var voriö 1974. Þá var ég
hættur meö Jan, — ég haföi áhuga
á aö leika tónlist sem væri
harmoniskari og ryþmiskari,
eftir aö hafa veriö töluvert lengi i
frjálsa djassinum. Siöari hluta
ársins 1973 var ég um tima i
Bandarlkjunum. Ég þekkti þar
ýmsa tónlistarmenn sem ég haföi
leikiö meö hér, s.s. Joe Farrell,
Steve Kuhn og Paul Bley. t fyrri
Bandarikjaferöum haföi ég veriö
styttri tima og oröiö aö fá lánaðan
bassa, en I þetta skipti var ég I
nokkra mánuöi og spilaöi mest
meö Sam Rivers og Barry Alt-
schul. Er ég kom heim aö nýju
haföi ég mikið af eigin efni og
stofnaöi hljómsveit með þá litt
þekktum tónlistarmönnum — Pál
Thowsen á trommur, Jon Balke á
píanó og Knut Riisnæs á tenór-
saxófón.
Viö fengum strax nóg aö gera
og lékum fljótlega inn á plötu
fyrir ECM.Clouds in my head. Ég
var svo meö kvartett þangaö til I
fyrra — aö visu meö fleirum en
þeim fyrrnefndu. Auk þeirra voru
Nokkrir Islendingar hafa komiö viösögu í norsku djasslifi. Þessi mvnd, tekin Iseptember 1958, er ór ný-
legu tölublaöi Jazznytt, sem er timarit norskra djassáhugamanna, og sýnir m.a. Viöar Alfreösson
trompetleikara (1. frá hægri) og Sigurbjörn Ingþórsson bassaleikara (2. frá vinstri). Auk þeirra er á
myndinni einn af bestu saxófónleikurum Norömanna I dag, Björn Johansen (2. frá hægri). I skýringar-
texta I Jazznýtt segir hún aö hafi verið tekin á djammsessjón i Tönsberg Jazz Society.