Þjóðviljinn - 28.01.1984, Blaðsíða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 28. - 29. janúar 1984
Minning
Halldór Sigurður Backman
Fœddur 30. jan. 1922
Dáinn 20. jan. 1984
Halldór Backman vakti athygli
mína fyrst fyrir gott skap og glað-
værð sem hafði mikil áhrif allt í
kringum manninn. Enginn gat ó-
snortinn látið þann mann fram hjá
sér fara. Þannig var allt dagfar
Halldórs - þannig lífgaði hann upp
á umhverfið og breytti drunga og
deyfð í gleði og gamansemi þegar
kostur var á.
Fyrir tveimur sumrum voru þeir
nafnarnir af Akranesi - Halldór
Þorsteinsson og Halldór Backman
- saman á Laugarvatni. Þangað
kom ég í pólitískum erindum eins
og oft fyrr og síðar. Þá kom fram
hvernig þeir félagar og nafnar settu
svip á hópinn allan, þannig að eng-
inn gekk þar hjá garði án þess að
hafa skynjað það líf sem þeir
geisluðu frá sér. Nú er það líf horf-
ið, því báðir eru þeir fallnir nafn-
arnir af Akranesi með stuttu milli-
bili. Störf þeirra á Akranesi fyrir
tveimur til þremur áratugum verða
aldrei metin sem skyldi fremur en
þúsunda annarra félaga sem hafa
lagt nótt við dag við að gera verka-
lýðshreyfinguna og flokk hennar
að því afli sem við þekkjum um
þessar mundir. Þetta afl hefur gjör-
breytt þjóðfélaginu vegna þess að í
röðunum voru einstaklingar sem
ævinlega voru tilbúnir til þess að
leggja sig alla fram. Einn þeirra
kveðjum við í dag. Fyrir hönd okk-
ar hjónanna flyt ég Jóhönnu, börn-
um þeirra og barnabörnum og öðr-
um vandamönnum öllum hug-
heilar samúðarkveðjur.
Best er að minnast Halldórs
Backman eins og hann var á
glöðum stundum; það er ekki ein-
asta best okkar vegna heldur trúi
ég að honum hefði fallið það best
að við stöndum í fæturna meðan
stætt er hvernig sem vindarnir
blása. Þá má gjarnan skoða allar
hliðar tilverunnar einnig hinar
broslegu um leið og við bindumst
tryggðaböndum þeirrar baráttu
sem skilar okkur nýjum áfanga á
hverjum degi.
Svavar Gestsson
Skammt er högganna á milli.
Réttur mánuður er síðan við fylgd-
um Halldóri Þorsteinssyni til grafar
og nú er vinur hans og félagi Hall-
dór Backman allur. Við söknum
þeirra sárt.
Halldór Sigurður Backman
andaðist að morgni hins 20. janúar
sl. á Borgarspítalanum. Hann
fæddist hér í Reykjavík 30. jan.
1922. Foreidrar hans voru Ernst
Fridolf Backman, sænskur maður
er fluttist til íslands ungur að árum,
og kona hans Jónína Salvör Helga-
dóttir frá Kvíavöllum á Miðnesi.
Lifir hún son sinn tæplega 90 ára að
aldri. Systkini Halldórs eru 6 á lífi.
Halli, en svo kölluðum við vinir
hans hann, fluttist til Akraness
með unnustu sinni elskulegri Jó-
hönnu Dagfríði Arnmundsdóttur.
Þau gengu í hjónaband í júní 1943.
Þá hófust þau kynni milli okkar, er
aldrei hefur fallið skuggi á síðan.
Þá, eins og enn í dag, var erfitt
fyrir ungt fólk, sem var að byrja
búskap, að fá húsnæði. Við fengum
íbúð þannig, að við höfðum saman
eldhús. Þessi sambúð leiddi það af
sér, að við réðumst í að byggja okk-
ur hús saman að Skagabraut 5. Þar
áttum við sambýli í rúm 20 ár,
eignuðumst þar börnin okkar, sem
voru eins og systkin, alla tíð. Góð
vinátta foreldranna leiddi af sér
góða vináttu allra barnanna. Börn
þeirra Jóhönnu og Halldórs Back-
man eru Arnmundur Sævar Back-
man héraðsdómslögmaður, kona
hans er Valgerður Bergsdóttir, og
eiga þau þrjú börn; Inga Jónína
Backman skrifstofustúlka, hennar
maður var Friðrik Weisshappel og
eiga þau þrjú börn; Ernst Jóhannes
Backman auglýsingateiknari, kona
hans er Ágústa Hreinsdóttir og
eiga þau þrjú börn; Yngst er Edda
Heiðrún Backman leikari. Þessum
hópi unni Halli af öllu hjarta og
vildi allt fyrir þau gera. Öll eru
þessi börn og barnabörn yndislegur
hópur, er ber í sér svipmót foreldr-
anna, glaðlyndi þeirra og ljúflyndi,
enda mikil eining í fjölskyldunni.
Minningarperlurnar hrannast nú
upp í hugann, hver af annarri,
glitra og titra fyrir tárvotum augum
fjölskyldu okkar. Skærast skína þó
minningarperlurnar um allar sam-
verustundirnar á Skagabrautinni í
gamla daga, þegar börnin okkar
voru öll ung og hvorki veikindi né
dauði voru okkur nálæg.
Halldór Backman gekk í Iðn-
skóla Akraness og lauk þaðan prófi
með hæstri einkunn því hann var
mjög vel gefinn og átti létt með að
læra. Hann starfaði sem bygging-
armeistari á Akranesi, einnig sem
verkstjóri hjá bænum við ýmsar
framkvæmdir. í bæjarstjórn Akra-
ness sat hann um skeið fyrir sósíal-
ista og fyrir þá stefnu og síðan Al-
þýðubandalagið vann hann alla tíð.
Fyrir tilstilli Halla var félagsheimili
Alþýðubandalagsins Rein byggt,
en það var mikið átak og unnið í
sjálfboðavinnu undir hans stjórn.
Álltaf var hann reiðubúinn að
vinna hvað sem fyrir lá í Rein. Þó
allir væru að farast af þreytu og
vökum og hann gæti varla staðið á
fótunum sjálfur, sagði hann
eitthvert spaugsyrði, nóg til þess að
allir skellihlógu og þreytan var á
bak og burt. Halli var gleðinnar
maður, dansaði vel, hafði sérlega
gaman af að dansa gömlu dansana
og eru margar gamansögur um þær
gleðistundir hans innan vinahóps-
ins. Það „sópaði að þeim“ Hönnu
og Halla á dansgólfinu.
Til Reykjavíkur fluttu þau hjón
árið 1962. Halldór tók að sér að
byggja blokkir og önnur mannvirki
og starfaði við það um árabil, en
vann síðast hjá Húsnæðisstofnun
ríkisins.
Halli var sérstakur persónuleiki.
Hann var óvenju vinnusamur,
hafði mikið vinnuþrek, glaðsinna
var hann og sérlega skemmtilegur,
sagði vel frá og átti athygli allra,
sem með honum voru, hann var
með afbrigðum vinsæll, átti gott
með að koma fyrir sig orði bæði í
bundnu sem óbundnu máli. Sér-
lega ánægju hafði hann af því að
yrkja kvæði og vísur, nú þetta síð-
asta lífsár sitt. Okkur vinum hans
fannst sem Guð legði honum þá
líkn sem mótvægi við þann heljar
sjúkdóm er á hann herjaði. Hann
þráði heitt að fá að dvelja aðeins
yfir jólin á heimili sínu hjá elsku-
legri eiginkonu og börnum og hann
varð þeirrar gleði aðnjótandi sér til
óumræðanlegrar ánægju. Systur-
dóttir hans Ingrid hjúkrunarkona
gerði honum það mögulegt. Veri
hún blessuð fyrir það. Halli hafði
mikla lífsþrá, var ekki á því að láta í
minni pokann fyrir manninum með
ljáinn að sinni.
Sjúkdómsstríðinu er lokið. Við
vitum, Halli vinur okkar, að þú
færð meira að starfa Guðs um
geim.
Guð blessi þig og styðji á nýjum ■
vegum. Við hjónin þökkum rúm-
lega 40 ára vináttu og tryggð.
Algóður Guð styrki þig, elsku
Hanna, og börnin ykkar öll.
Ása og Sigurður.
Halldór Backman, frændi minn
og vinur; er dáinn, langt um aldur
fram. Á sjálfan afmælisdaginn
sinn, 62 ára, hverfur hann aftur til
jarðarinnar, þaðan sem hann kom.
Með honum fara öll áformin hans,
óendanleg og stórhuga, en eftir
stendur minningin um góðan
dreng, tilfinningaríkan heimilis-
föður og glaðværan félaga.
Þegar nú skilnaðarstundin er
upp runnin og ég læt hugann reika
um liðna daga samveru og sam-
skipta, sækir að mér hin stórkost-
lega mannlýsing í Innansveitar-
króniku Kiljans í sögunni um
brauðið dýra og stúlkuna, sem
villtist í þokunni. Þrekið, viljafest-
an, samviskusemin og æðruleysið.
Halldór Backman vissi ekki, að
þessi stúlka var dóttir langömmu
hans.
Halldór var húsasmíðameistari
að iðn, góður fagmaður, einkar
verklaginn og útsjónarsamur. Eitt
var það í fari Halldórs, sem ekki fór
fram hjá neinum, en það var verk-
gleði hans. Hann naut þess að tak-
ast á við erfið verkefni, aldrei
heyrðist vol eða víl og unun var að
sjá, hversu úrræðagóður hann var.
Stundum gat hann varla sofnað á
kvöldin fyrir tilhlökkun að fást við
verkefni morgundagsins. Afköstin
voru í samræmi við það. Meðal
stærstu bygginga hans í Reykjavík
eru Laugalækjarskóli, Árbæjar-
skóli, dælustöð Hitaveitu o.fl., en
líklega mun endurbygging húsanna
á Bernhöftstorfu bera handverki
hans, vandvirkni og kunnáttu
gleggst vitni.
Halldór var dagfarsprúður og
vildi hvers manns vanda leysa. Því
kynntist ég bæði meðan hann var
bæjarverkstjóri á Akranesi og í al-
mennri verktöku hér í Reykjavík
og nú síðast í störfum hans fyrir
Húsnæðismálastjórn.
Ekki kynntumst við náið í æsku,
þótt mæður okkar væru systur og
samgangur hafi verið talsverður.
Það var ekki fyrr en ég kom á
Akranes sem frambjóðendanefna
Alþýðubandalagsins í Borgarfjarð-
arsýslu 1956 að með okkur Hall-
dóri tókust náin kynni og djúpstæð
vinátta, sem stóð alla tíð síðan.
Hann var svo lánsamur að kvænast
Jóhönnu Arnmundsdóttur frá
Akranesi og þar stóð hið hlýja
heimili þeirra, þegar ég hitti hann
að nýju. Halldór var þá í forystu-
sveit sósíalista í plássinu, aðsóps-
mikill í bæjarmálum og verkalýðs-
málum og hrygglengjan í öllu fé-
lagslegu starfi sósíalistanna. Ég hef
nýverið sagt frá því, hversu samval-
inn hópur fágætra félaga var þarna
á ferð, en Halldór Þorsteinsson,
vélvirki, var fyrstur burtu kallaður
úr þessum kjarna fyrir nokkrum
vikum og er ekki langt á milli þeirra
nafnanna.
Það er mín dýrmætasta
lífsreynsla að hafa mátt starfa með
þessu fólki í 12 ár. Heimili Jóhönnu
og Halldórs stóð mér opið allan
tímann, hvort sem ég kom að nóttu
eða degi og hversu iengi sem ég
þurfi að vera. Það var alltaf veisla.
Halldór skipulagði á mig viðtöl og
oft var setið langt fram eftir nóttum
og talað af ódrepandi áhuga um
pólitík. Halldór naut sín vel við
þessi tækifæri, hin barnslega ein-
lægni hans, gott skap og leiftrandi
kímnigáfa gerði þessar samveru-
stundir ógleymanlegar.
Þegar nú leiðir skilja, ber mér að
flytja fram þakklæti mitt til Hall-
dórs og allrar fjölskyldu hans fyrir
hina miklu vináttu, er ég hef verið
aðnjótandi. Jóhanna og hin yndis-
legu börn þeirra eiga fullan hlut að
því þakklæti.
Halldór var sósíalisti, ekki síst
fyrir sakir réttlætiskenndarinnar.
Rök hans voru ævinlega einföld en
þung. Hann sagði, að skipting bæði
náttúrulegra sem framleiddra gæða
þessa heims, ætti að miðast við að
ná því takmarki, að fullnægja þörf-
um allra áður en sumir fengju
meira en þeir þyrftu. Þeir sem
héldu því fram við Halldór, að mis-
skipting gæða heimsins væri annað
hvort náttúrulögmál eða annars
konar nauðsyn, riðu aldrei feitu
hrossi frá þeim rökræðum.
Halldór bjó yfir miklum vilja-
styrk og hann hafði lag á að hrífa
menn með sér. í öllu félagsstarfi
var hann fórnfýsin sjálf og dró
aldrei af, ef eitthvað var ógert. Það
er á engan hallað þótt sagt sé, að
stærstan hlut hafi hann átt að bygg-
ingu félagsheimilisins að Rein á
Akranesi, en sú bygging markaði
tímamót í félagsstarfi sósíalista
þar.
Þungur harmur er nú kveðinn að
fjölskyldu Halldórs, rpóður hans,
Jónínu, og systkinunum, en öllum
þeim votta ég og Ragna dýpstu
samúð.
Ingi R. Helgason
„Glaðr og reifr
skyldi gumna hverr
unz sinn bíðr bana“.
Þannig var lífsstíll Halldórs Back-
mans. Glaður í starfi, glaður í leik,
geislandi af lífsþrótti og vilja. Við
sem þekktum hann og héldum
stundum að hann væri ódrepandi,
stöndum nú hnípin og agndofa yfir
þeim skapadómi að Halli sé nú all-
ur. En enginn má sköpun renna.
Hveisu mörg hús geyma hamars-
högg hans, gömul hús, risin úr
öskustónni, ný hús risin af grunni,
þau óma enn af gleði og gamanyrð-
um þessa glaða og djarfa drengs.
Minning þeirra sem unnu með hon-
um og fylgdust með starfi hans,
vakir.
Þegar við kveðjum þig nú á af-
mælisdaginn þinn, finnst okkur
vinum þínum svo ótrúlega stutt síð-
an þú, ásamt Hönnu fagnaðir gest-
um, sem komu til að gleðjast með
þér sextugum. Þá var hátíð í bæ,
haldnar ræður, skipst á gamanyrð-
um, sungið, og að endingu dansað-
ir þú við okkur vinkonur þínar
tangó og vals á stofugólfinu. I dag
fínnst mér hátíðisdagur, þrátt fyrir
allt.
Halldór Sigurður Backman var
fæddur í Reykjavík 30. jan. 1922.
Foreldrar hans voru þau hjónin
Ernest Fridolf Backman, sænskur
að ætt og Jónína Salvör Helga-
dóttir frá Kvíavöllum á Miðnesi.
Hún lifir nú son sinn í hárri elli,
nærri níræð að aldri. Bernsku- og
æskuárin átti hann í Reykjavík,
ásamt stórum systkinahópi, en þau
voru átta.
Ungur gerðist Halldór Skaga-
maður, þangað sótti hann konuna
sína, hana Hönnu, eina af falleg-
ustu stúlkunum á Skaga. Jóhanna
Arnmundsdóttir, konan hans var
Akurnesingur. Þau giftu sig vor-
bjartan dag 1943. Á Akranesi
stofnuðu þau heimili sitt, eignuð-
ust þar börnin sín fjögur og ólu þau
þar upp. Þau eru Arnmundur Sæ-
var, lögfræðingur, giftur Valgerði
Bergsdóttur, Inga Jónína, skrif-
stofumaður, hún var gift Friðrik
Weishappel, Ernst Jóhannes,
auglýsingateiknari, giftur Ágústu
Hreinsdóttur og Edda Heiðrún,
leikkona, ógift. Barnabörnin eru
níu.
Halldór lærði húsasmíði á Akra-
nesi og það varð hans lífsstarf.
Hann var hamhleypa til allra verka
og stórtækur til framkvæmda. Á
Akranesi byggðu þau hjónin,
ásamt Sigurði Guðmundssyni og
Ásgerði Gísladóttur stórt og
myndarlegt hús, sem enn í dag
gengur undir nafninu Kreml.
Þarna bjuggu þessar fjölskyldur
saman í sátt og samlyndi, þangað til
þau fluttu til Reykjavíkur ásamt
Halldóri Þorsteinssyni og Rut
Guðmundsdóttur konu hans. Nú
eru þeir næstum samferða nafnarn-
ir og félagarnir yfir móðuna miklu.
Halldór Þorsteinsson andaðist í
desember sl.
Þetta voru kommarnir á Skaga
sem svo voru kallaðir og þessar
þrjár fjölskyldur voru svo sam-
hentar að undrun sætti. Þær báru
uppi félagslíf sósíalista á Skagan-
um, og gegndu trúnaðarstörfum í
bæjarfélaginu. Þeir nafnarnir og
Sigurður voru allir í bæjarstjórn
fyrir sósíalista. Þeir voru allir virkir
og virtir vel, og ekki síður konurn-
ar þeirra. Nú er Sigurður einn eftir
af þeim þremenningum.
Halldór Backman var driffjöðrin
í byggingu Reinar, félagsheimilis
sósíalista, stjórnaði verkinu og
vann að því nótt sem nýtan dag,
þangað til það var fullbúið. Þetta
hús hefur alltaf gegnt miklu menn-
ingarhlutverki í bænum, auk þess
að vera félagsmiðstöð Alþýðu-
bandalagsins.
f litlum byggðarlögum vill stór
. hluti félagsmála gjarnan hvíla á fá-
mennum hópi, og það er næstum
óskiljanlegt hvað sumir geta af-
kastað í félagsmálum fyrir utan
langan og strangan vinnudag. Hall-
dór var einn af þeim. Fyrir utan hin
pólitísku umsvif tók hann þátt í
ýmsum öðrum félagsstörfum.
Hann var meðal annars í Leikfélagi
Akraness um árabil. Þessar fjöl-
skyldur mörkuðu varanleg spor í
menningarlíf Akurnesinga, og það
var mikið áfall fyrir félagslíf í bæn-
um þegar þessar fjölskyldur tóku
sig svo að segja samtímis upp og
fluttu til Reykjavíkur, og það lá við
að það losnaði um fleiri. Vinirnir
og félagarnir sátu eftir með sárt
ennið. En vináttuböndin slitnuðu
ekki, þó vík yrði á milli vina. Þessar
þrjár fjölskyldur hafa alltaf haldið
saman og við ofan af Skaga höfum
átt vinum að mæta. Inn á hvaða
heimilinu sem var voru oft góðir
vinafundir, og öllum var hóað sam-
an. Eftir að hafa spurst almennra
tíðinda, úr pólitíkinni og öðrum
þeim málum sem hæst bar hverju
sinni, var brugðið á gaman og alltaf
var Halli hrókur alls fagnaðar.
Stuttu áðuren hinn alvarlegi sjúk-
dómur, sem hann nú hefur þurft að
lúta í lægra haldi fyrir, kom í ljós,
vorum við nokkrir gamlir félagar
saman á Laugarvatni í sumardvöl
með Alþýðubandalaginu. Þar stóð
hann fyrirskemmtilegheitum og þó
sér í lagi við að halda upp á afmæli
nafna síns Halldórs Þorsteinssonar
sem þá varð sjötugur. Flutti hann
þá nafna sínum brag, sem hann
hafði ort, því hann var hagmæltur
og brá oft fyrir sig vísum til að
gleðja aðra. Á heimleiðinni að lok-
inni dvöl stoppuðum við í Eden í
Hveragerði og þar kvaddi hann
okkur vinkonur sínar með rauðum
rósum. Það var honum líkt. Gera
allar stundir hátíðlegar og eftir-
minnilegar.
í síðasta skipti kontum við öll
saman hjá Rut og Halldóri Þor-
steinssyni yfirrjúkandi baunapotti.
Ennþá voru þeir nafnarnir glaðir
og reifir, en þá var stutt í það að
þeir færu báðir á sjúkrahús, annar
á Landspítalann, hinn á Borgar-
sjúkrahúsið til að berja nestið. Þó
alla grunaði að hverju drægi, var
því bægt frá á þeirri stundu og gleð-
in ríkti.
Halldór var feikilegur verkntað-
ur og gaf ekki eftir fyrr en í fulla