Þjóðviljinn - 26.08.1988, Blaðsíða 27

Myndbandaskólinn
ANGANTÝSSON
TÓK SAMAN
5. hluti
Myndbygging II
Mynd 1.
Við höldum áfram þar
sem frá var horfið í síðasta
hluta að fjalla um mynd-
byggingu hinna lifandi
mynda. Munum við í dag
einkum gefa gaum að því,
hvers vegna myndskurður
kvikra mynda lýtur að hluta
til öðrum lögmálum, en
myndbygging venjulegra
kyrrmynda.
í síðasta hluta greinaflokksins
fjölluðum við m.a. um nauðsyn
þess að skipuleggja myndbygg-
ingu sérhvers myndskeiðs með
hliðsjón af heildinni. Lítum nú
ofurlítið nánar á hvers vegna
mikilvægt er að hafa þessa annars
ágætu þumalfingurreglu stöðugt
til taks í bakhöfðinu.
„Hopp-kIipp“
Mynddæmið hér að framan
(Mynd 1) er til þess gert að leggja
sérstaka áherslu á hvers vegna
svo mikilvægt er að við breytum
myndskurði og/eða myndhorni,
þegar klippt er á milli tveggja
myndskeiða af sama myndefni.
Ef við klippum á milli mynds-
keiða 1 og 2 hér að framan, þá
koma áhorfendur til með að upp-
lifa nokkuð, sem kallað hefur
verið hopp-klipp, eða ,jump-
cut“ á máli kvikmyndagerðar-
manna.
Hér er um að ræða tvær heil-
myndir af sama myndefni, sem
eru of líkar hvor annarri. Þegar
klippt er á milli þeirra, upplifa
áhorfendur myndbreytinguna
ekki sem tvær ólíkar myndir,
heldur eina sem af einhverjum
undarlegum ástæðum hoppar til í
myndfletinum.
Áhorfendur verða sem sagt
varir við klippinguna og veldur
það óneitanlega röskun á heildar-
upplifun þeirra, á efnislegu inni-
haldi myndarinnar.
Ef við klippum hins vegar á
milli myndskeiða 1 og 3 þá koma
áhorfendur til rpeð að halda gleði
sinni. Myndskeið 3 gefur þeim
nefnilega nýjar efnislegar upplýs-
ingar: Heiti bókarinnar, svip-
brigði mannsins og þar af
ieiðandi upplýsingar um hugará-
stand hans.
Þessa tegund myndbreytingar
getum við til hægðarauka kallað
inn-klipp. Það er: Við klippum úr
heilmynd inn í nærmynd af sama
myndefni.
Til þess að framkvæma
„mjúkt“ klipp verðum við að:
Mynd 2.
1. Skipuleggja legu athyglisp-
unkts í myndfletinum.
2. Breyta myndskurði og/eða
myndhorni milli myndskeiða.
Regla 2 hér að framan um
nauðsyn þess að breyta mynd-
skurði og/eða myndhorni milli
myndskeiða, á vitaskuld einvörð-
ungu við þegar við erum að vinna
með tvö eða fleiri myndskeið af
sama myadefni. Til dæmis ák-
veðna senu, í nánar tilteknum
tíma og rúmi.
í öðraum tilvikum getum við
að sjálfsögðu klippt saman hvaða
myndir sem er. Þ.e. heilmynd og
heilmynd, nærmynd og nærmynd
o.s.frv.
Þetta virðist í fljótu bragði
stríða gegn því, sem við höfum
þegar lært um myndbyggingu í
fyrri hlutum greinaflokksins.
Fyrirbærið á sér þó engu að síður
sínar skýringar. Ein þeirra er, að
ef við veljum mynd 3, þá fá áhorf-
endur á tilfinninguna, að það sem
Guðrún horfir á (og sem er í raun
utan við eiginlegan myndflöt nær
myndarinnar af henni) sé athygl-
isvert. Það er: Búi yfir vissum
þunga.
Jafnvægi
myndbyggingar
Myndbygging lifandi mynda er
á margan hátt frábrugðin mynd-
byggingu kyrrmynda. Kvik-
myndir eru jú hreyfanlegar og
þær standa aukinheldur ekki ein-
ar og sér, lheldur eru í raun sam-
felld og óbrotin röð mynda, sem
með eldingshraða er brugðið upp
fyrir hugskotssjónum áhorfenda.
Þcssar einföldu staðreyndir valda
því, að myndhygging þeirra lýtur
í vissu tilliti öðrum lögmálum, en
myndbygging kyrcmynda.
Lítum ofurlítið nánar á mynd-
dæmi 2, 3 og 4. ímyndum okkur
að við séum að vinna með senu,
þar sem Guðrún Ósvífursdóttir
ræðir sín innstu hjartans mál við
viðhaldið og prins drauma sinna
Kjartan. í senunni vinnum við að
sjálfsögðu bæði með nærmyndir
og heilmyndir af þeim skötuhjú-
unum. Hvernig við klippum á
milli þessara mynda ræðst svo af
efnislegu inntaki samtals þeirra.
Mynddæmi 2 er ætlað að benda
okkur á, að nærmyndirnar af
Guðrúnu getum við skorið á
ýmsa lund. Það skiptir á hinn
bógin miklu máli fyrir heildarsvip
senunnar, hvern þessara þriggja
myndskurða við veljum. Myndir
1 og 2 eru ekki í jafnvægi. Þegar
við skoðum senuna í heild sinni,
upplifum við hinsvegar mynd-
byggingu myndar 3 í mun meira
jafnvægi en hinar tvær.
Þannig sköpum við okkar eigin
neikvæðu“ mynd utan við myndf-
lötinn sem vegur upp það mis-
ræmi er annars búa í myndbygg-
ingunni.
Önnur skýring er sú,k að regl-
an um legu athyglispunkts í
myndfletinum, sem við fjölluð-
um um í síðustu viku, gildir einn-
ig í þessu tilviki. Skoðum það
dæmi nánar:
. í mynddæmi 3 sýnum við áhor-
fendum fyrst heilmynd af Guð-
rúnu og Kjartani, til þess að gera
þeim m.a. grein fyrir, íhvaða um-
hverfi samtalið á sér stað. Síðan
klippum við í nærmyndir af þeint
skötuhjúum þegar líða tekur á
samtalið, til þess að sýna svip-
brigði þeirra og viðbrögð við til-
svörum viðmælandans.
í myndskeiði 1 sjáum við Guð-
rúnu og Kjartan ræðast við í heil-
mynd. Þau horfa eðlilega hvort á
annað. Þau eru staðsett hvort sín-
um megin við miðju myndflatar-
ins, Guðrún til hægri, Kjartan til-
vinstri.
Ef við af einhverjum ástæðum
skyldum nú vilja klippa í nær-
mynd af Guðrúnu, þá verður það
klipp „mjúkt“, ef við komum
henni einnig fyrir til hægri í
myndfletinum í nærmyndinni.
Það er: Áhorfandinn þarf ekki að
láta augun reika um myndflötinn
í nokkur sekúndubrot, áður en
hann nær á ný augnsambandi við
Guðrúnu.
Ef við á hinn bóginn komum
henni fyrir vinstra megin í myndf-
letinum í nærmyndinni (Sjá
mynddæmi 4), þá verður áhorf-
andinn að leita eftir framang-
reindu augnsambandi eftir
myndbreytinguna.
(4 myndskeið af Guðr. Ósv.d.
og Kjartani)
(1 heilmynd og 3 nærmyndir
„rangt“ uppbyggðar)
Tvær ranglega uppbyggðar
myndir (eins og t.d. 2b og 3b)
gætu aukinheldur gefið áhor-
fendum til kynna, að Guðrún og
Kjartan snúi bökum saman á
meðan þau ræðast við.
Þykjumst við þar með hafa
nógsamlega fjallað um mynd-
byggingu í bili. f næstu viku mun-
um við í þess stað beina sjónum
að þeim „málfræðireglum"
myndmálsíns, er lúta sérstaklega
að hreyfingu myndefnisins í
myndfletinum, ásamt skil-
greiningu helstu grunnhugtaka er
varða hreyfanleik sjálfrar uppt-
ökuvélarinnar.
NÝTT HELGARBLAÐ - : ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 27