Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1995, Qupperneq 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnatformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjóm, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu fonni og í gagnabönkum án endurgjalds.
Kaleikur Alþingis
Viö afgreiðslu Qárlaga ber Alþingi aö hafiia tillögu rík-
isstjórnarinnar um að fresta gildistöku nýlegra laga frá
því í vor um greiðslur bóta til þolenda afbrota. I assi til-
laga er í senn ósiðleg og sýnir Alþingi um leið óvirðingu,
því að bótagreiðslurnar eru nýkomnar í lög.
Með tillögunni lætur ríkisstjórnin eins og Alþingi sé
eins konar bjálfastofnun, sem viti ekki, hvað hún geri,
heldur samþykki eitthvað út í loftið, sem síðan verði að
draga til baka hálfu ári síðar. Með því að samþykkja
frestunina væri Alþingi að staðfesta þetta niðrandi álit.
Vel kann að vera, að Alþingi sé skipað bjálfum. En lög-
in frá því í vor um greiðslur bóta til þolenda afbrota eru
alls ekki dæmi um það. Þvert á móti eru þetta afar brýn
lög, sem kosta lítið og eru í samræmi við tilfinningu
þjóðarinnar fyrir því, hvað sé rétt og rangt.
Fjárlagafrumvarpið er að venju fullt af óþörfúm og
jafnvel hættulegum útgjöldum, sem Alþingi getur skorið
brott, áður en röðin kemur að jafn sjáifsögðum þætti eðli-
legs velferðarkerfis og þessar bótagreiðslur eru. Þær
munu fela í sér 40-50 milljóna króna kostnað á ári.
Ofbeldismenn, sem skaða fólk líkamlega eða andlega,
eru yfirleitt ekki borgunarmenn fyrir skaðabótum, sem
þeir eru dæmdir til að greiða fórnardýrum sínum.
Reynslan sýnir, að þeir geta ekki eða vilja ekki greiða
þessa peninga og komast yfirleitt upp með það.
Ríkisvaldið hefur tekið sér hlutverk öryggisvarðarins
í þjóðfélaginu. Fyrsta hlutverk ríkisins og raunar helzta
afsökunin fyrir tilveru þess er, að það gæti öryggis borg-
aranna inn á við og út á við. Það er til dæmis brýnna
hlutverk en fræðsla, samgöngur og heilsugæzla.
Þegar ríkið bregzt í hlutverki öryggisvarðarins, ber
það að nokkru leyti ábyrgð á tjóni, sem fólk verður fýr-
ir. Þetta öryggisnet er að vísu að umtalsverðu leyti fram-
kvæmt með gagnkvæmum skyldutryggingum, en að öðru
leyti er það réttilega á vegum opinberra aðila.
Ekki er eðlilegt, að þolendur afbrota njóti ekki sama
aðgangs að öryggiskerfmu og aðrir. Það er tilgangslítið
að dæma ofbeldismenn til greiðslu bóta, sem þeir munu
aldrei greiða. Þess vegna á ríkið að greiða þessar bætur
sjálft og endurkrefja síðan afbrotamennina.
Oft hafa þolendur afbrota skerta getu til að reyna að
innheimta slíkar skaðabætur af ofbeldismönnum, hafa
til dæmis ekki ráð á að borga innheimtustofu fyrir von-
litlar Qárheimtutilraunir. Ríkið hefur hins vegar burði
til að stunda slíkar innheimtur af hörku.
Upphæðimar eru ekki háar á mælikvarða sameigin-
legs sjóðs landsmanna. Samkvæmt lögunum eru há-
marksbætur fyrir líkamstjón fnrnn mHljónir króna og
hámarks miskabætur ein milljón króna. Fyrir missi
framfæranda eru hámarksbætur þijár miUjónir.
Með því að samþykkja lög um siðræna meðferð slíkra
mála gaf Alþingi í vor fómardýrum ofbeldismanna von
um, að byrjað yrði að greiða bætur í sumar sem leið. Sið-
lítið dómsmálaráðuneyti Þorsteins Pálssonar fann sér
króka til að fresta framkvæmdinni til áramóta.
Siðlítil ríkisstjóm hyggst nú fá Alþingi til að bíta höf-
uðið af skömminni með því að fresta framkvæmd lag-
anna um ár í viðbót hið minnsta. Alþingi ber skýlaus sið-
ferðisskylda til að neita að taka við þessum kaleik. Al-
þingi á að láta lögin gilda eins og önnur lög í landinu.
Alþingi rís að öðrum kosti ekki undir samanburði á
þessum 50 milljóna króna útgjöldum og ýmsum hærri
íjárlagaliðum, sem byggja á minni þörf og minna rétt-
læti.
Jónas Kristjánsson
,Báta- eða trilluútgerðin hefir aldrei notið neinnar opinberrar fyrirgreiðslu ... “ segir m.a. í grein Önundar í dag.
Auðlindaskattsgrínið
Hinn 17.11. fór fram fyrsta um-
ræöa á Alþingi um þingsályktun-
artillögu Þjóðvaka um skipun
nefndar til undirbúnings frum-
varps um auðlindaskattinn á Al-
þingi en minni Alþýðuflokkurinn
(AA) hyggst nú stela þeim glæp af
litla Alþýðuflokknum (A).
Að venju vildi enginn ræða um
skattinn sjálfan, hversu hár hann
skyldi vera, á hvaða fisktegundir
skyldi leggja hann, hver skyldi
greiða hann, hvort greiða skuli
jafnháan skatt af úthafsveiðum,
o.s.frv. „Kjami málsins" var þó að
fela fiskiráðherranum fram-
kvæmd málsins en hann hefir ver-
ið vemdari endurgjaldslausrar út-
hlutunar á framseljanlegum
þorskkvótum undanfarin 6 ár
meðan úthlutunin hefur hrapaö úr
350.000 tonnum í 150.000 tonn ár-
lega vegna yfirgangs úthafsveiði-
skipanna innan fiskilögsögunnar.
Verðmæti „séreignarkvóta“
Þetta era skipin sem aldrei
þurftu né áttu að fá neina úthlut-
un því að þau gátu sótt allan sinn
afla utan fiskilögsögunnar. Verð-
mæti þorskkvótanna á þessu fiski-
ári á leigukvótaverði 95 kr/kg
nemur 14.250 milljónum, og hefir
margur þurft að sætta sig við
minni árlegar jólagjafir til vina
sinna eöa vandamanna.
Verðmæti varanlegra „séreign-
arkvóta" er nú um 500 kr/kg sem
samsvarar 75 milljarða „séreign".
Þessa „séreign" vilja bankamenn
nú fá samþykki Alþingis til að
„eigendurnir" megi veðsetja bönk-
unum sem þannig fá heimild til að
framselja kvótana sem eins konar
„brókerar" áfram til nýrra út-
gerða eftir eigin geðþótta. Þá fer
þessi „sameign þjóðarinnar allr-
ar“ að verða harla lítils virði.
Samtals hefir núverandi fiski-
ráðherra þannig á 6 áram úthlut-
að „leigukvótum" að verðmæti
85.500 milljónum, 85,5 milljörðum
miðað við núgildandi verðlag á
leigukvótum og að úthlutað hafi
verið 150.000 tonnum árlega en
Kjallarinn
Önundur Ásgeirsson
fyrrv. forstjóri Olís
magnið var í raun tvöfalt meira
fyrstu árin.
Tap þjóðarbúsins
Fiskiráðherrann steig í pontuna
til að lýsa þeirri hagræðingu sem
átt hefði sér stað í útgerðum, aðal-
lega með sameiningu í stærri út-
gerðareiningar með marga djúp-
veiði- og frystitogara, en hann
leiddi hjá sér að rökstyðja í hverju
þessi hagræðing væri fólgin. Þessi
ófullnægjandi málflutningur var
tekinn gildur af öðrum ræðu-
mönnum í umræðunni. Það er
nefnilega staðreynd að þessi stóra
veiðiskip era miklu óhagkvæmari
í rekstri en minni veiðiskipin og
væri nauðsynlegt að fram færi
hlutlaus athugun á hagkvæmni
milli veiðiaðferða og veiðiskipa af
mismunandi gerðum.
Báta- eða trillubátaútgerðin hef-
ir aldrei notið neinnar opinberrar
fyrirgreiðslu, en djúpveiðiskipun-
um hefir verið hleypt inn í
fiskilögsöguna til að drepa niður
allt, sem áöur var þar fyrir.
Hversu miklu tjóni hefir djúp-
veiðiflotinn valdið fiskveiðum og
fiskvinnslu í landi síðan kvóta-
kerfið var sett á 1984? Og í annan
stað: Hversu miklu tjóni hefir fisk-
veiðistjómunin valdið til varan-
legrar frambúðar á rétti íslands til
fiskveiða á úthafinu, með því að
beita djúpveiðiflotanum innan
fiskilögsögunnar í stað þess að
afla sér veiðireynzlu á úthafmu og
í Norðurhafinu? Þetta eru þegar
orðnir fleiri hundrað milljarðar.
Miðað við að 100 djúpveiðiskip
hefðu hvert veitt árlega á úthafinu
fyrir 400 milljónir á ári, eða 40
milljarða árlega sl. 12 ár, væri
þetta 480 milljarðar frá því kvót-
amir vora teknir upp í ársbyijun
1984. Þetta er beint tap þjóðarbús-
ins af úthlutun kvóta til út-
hafsveiðiskipanna, því að önnur
minni og hagkvæmari skip hefðu
náð sama árangri og með um-
hverfisvænum veiðiaðferðum inn-
an fiskilögsögunnar.
Framtíðina er ekki enn hægt að
spá um, en augljóst er að hags-
munum íslands hefir verið spillt
með rangri fiskistjómun og and-
varaleysi um framtíðcirhagsmuni
Islands til fiskveiða á úthafinu. Á
meðan hafa Norðmenn haldið
áfram að vaða yfir augljósan rétt
Islands. Þýlyndið í nomænu sam-
starfi hefir veriö dýrt fyrir ísland.
Menn verða að standa á rétti sín-
um, annars glatast hann
Önundur Ásgeirsson
„Framtíöina er ekki enn hægt aö spá um
en augljóst er aö hagsmunum íslands hef-
ur veriö spillt með rangri fiskistjómun og
andvaraleysi um framtíðarhagsmuni ís-
lands til fiskveiða á úthafmu.“
Skoðanir annarra
Skaðlegt samkeppninni
„Það hefur vakið furðu mína hvemig risamir á
matvöramarkaðinum, eins og tímaritið Frjáls versl-
un kallar Hagkaup og Bónus, hafa komist upp með
það í nokkrar vikur á hveiju ári að niðurgreiða
bækur og beinlínis selja þær á lægra verði en ætla
má að þeir borgi fyrir þær hjá útgefendum.... Sam-
keppnisráð kýs að aöhafast ekkert í máli þessu....
Að leyfa stórmörkuðum í krafti stöðu sinnar að selja
bækur án álagningar hefur á hinn bóginn ekkert
með frjálsa samkeppni að gera og er að minu áliti
beinlínis skaðlegt samkeppni á hinum íslenska
bókamarkaði." Ámi Vilhjálmss. hrl. í Mbl. 16. des.
Valkostir í heilbrigðiskerfinu
„Viðleitni stjórnvalda til þess að koma böndum á
kostnað við heilbrigðisþjónustuna hefur kostað mik-
il átök í allmörg undanfarin ár.... En nú er ástæða
til að spyija, hvort ekki sé komið á endapunkt í
þeim aðferðum, sem beitt hefur verið til þessa. . . .
Það er ekki endalaust hægt að gera kröfu um það að
starfsfólk spítalanna skeri niður. En það er heldur
ekki hægt að horfa á kostnað við heilbrigðisþjónust-
una vaxa okkur yfir höfuð á örfáum árum. Þess
vegna verður að leita nýrra leiða og ræða í alvöru
kosti, sem menn hingað tU hafa talið fráleita en eru
það kannski ekki eins og nú horfir."
Úr forystugrein Mbl. 17. des.
Á mörkum alræðisins
„Þrískipting ríkisvaldsins var þannig hugsuð að
þættir hennar, löggjafarvald, dómsvald og fram-
kvæmdavald, væra óháðir hver öðrum og hefðu þar
af leiðandi eðlilegt eftirlit með hinum. Þessi eftirlits-
þáttur hefur aldrei verið virkur hér á landi, því
framkvæmdavald og löggjafarvald hafa verið sama
aflið. Framkvæmdavaldið kallar á þau lög sem því
sýnist og ef þingið er í sumafríi og ekki til staðar til
að kvitta á gjöminginn setur það bara brábirgðalög.
Þetta er á mörkum alræðisins, góðir borgarar."
Magnús Ámi Magnússon í Helgarpóstinum