Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1995, Síða 27

ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 1995
31
MENNING
Ljóð Einars Más
Skáldið sem fékk bókmenntaverðlaun Norð-
urlandaráðs í ár sendir nú frá sér tvær ljóða-
bækur, rétt eins og hann hóf skáldferil sinn.
Önnur kom í minn hlut, og ber hún hæversk-
legan undirtitil: „Ljóð eða eitthvað í þá áttina".
Bókin skiptist í níu kafla, fjórir tugir ljóða alls.
Og raunar bregður hér fyrir ljóðum úr verð-
launabókinni Englar alheimsins.
Þetta eru sundurleit ljóð, hér eru prósaljóð,
sum eitthvað á aðra bls., svo nálgast stutta frá-
sögn, töluvert ber á meðallöngum fríljóðum,
þ.á m. er bálkur ástaljóða í flnlegum tón, meira
gefið í skyn en sagt. Einnig eru örstutt ljóð af
tagi snilliyrða (afórisma) eða orðaleikja, svo
sem eftirfarandi, þar sem lokalínan er eins og
útúrsnúningur úr miðlínunni:
Bókmenntir
Örn Ólafsson
Búvísindi fyrir byrjendur I
Það er augljóst mál:
í þessu landi er ekki hægt að búa
ef ekki er landbúnaður.
Prósaljóðin bera mikinn keim af skipulegri
rökræðu, en hnitast í hring, eftir skýringar er
aftur komið að upphafinu. En hvaða form sem
ljóðin hafa, þá ber mikið á markvissum sam-
leik andstæðna,' m.a. nútímaþjóðfélags á ís-
landi annars vegar, en fomsagna eða a.m.k.
tímans fyrir sjónvarp hins vegar. Þetta er oft
smellið, sérstaklega hreifst ég af prósaljóðinu
„Arthur Rimbaud“. En sá upphafsmaður
módemrar ljóðagerðar er m.a. frægur fyrir dul-
arfullar setningar, sem Megas hefur sungið inn .
í hjörtu íslendinga.
Þær setningar skýrir Einar með myndbreyt-
ingum íslenskra stjómmálamanna við tilkomu
sjónvarps. Fullkomin andstæða þeirra er Egill
Skallagrímsson, en þó tíðkast nú aftur litklæði:
Arthur Rimbaud, orðin
og stjórnmálin
Við þekkjum hinar skáldlegu setningar
Einar Már Guömundsson.
Arthurs Rimbaud: „Ég er ekki ég, ég er annar“
og: „Ég hugsa ekki, ég er hugsaður". Getur ver-
ið að orðin, verkfærin sem við notum til að tjá
okkur, ráði í raun hvað við segjum? Erum við
hugsuð fremur en að viö hugsum? Áður fyrr
byggðist vald manna ekki síst á því hve leikn-
ir þeir vom með orðin. Hinn menntaði maður
hafði orðin á valdi sínu. Stjómmálamenn voru
ræðuskörungar, ferskeytlan hvöss sem byss-
ustingur og þar fram eftir götum. Allt snerist
um orð. Hann er ekki ýkja merkilegur náungi
en hann getur þó svarað fyrir sig. Hver kann-
ast ekki við slíkar mælistikpr? Nú á dögum
segjum við ekki um stjórnmálamanninn:
„Hann er flugmælskur." Þess i stað segjum við:
„Hann kemur vel fyrir í sjónvarpi." Hvernig
hefði Egill Skallagrímsson komið fyrir í sjón-
varpi? Hvernig væri hægt að markaðssetja
hann? Væru ljóð hans vinsæl? Hér á árum
áður lásu stjórnmálamenn íslendingasögumar
og sóttu ræðunámskeið og héldu síðan glað-
beittir út í kosningabaráttuna. Nú fara þeir aft-
ur á móti í litgreiningu og sitja fyrir framan
upptökuvélamar í skræpóttum skyrtum og
jökkum, eins og glysgjarnir fornmenn. Geta
þeir ekki sagt eins og Arthur Rimbaud: „Ég er
ekki ég, ég er annar“ og: „Ég hugsa ekki, ég er
hugsaður".
Ljúkum þessu á stuttu ljóði, sem Einar
spinnur úr náttúm íslands og orðalagi um
skáldskap og speki, svo sem að „kafa djúpt" og
„vera háfleygur". Þannig birtist skáldskapur í
einhverju óræðu sambandi við líf íslendinga
við sjávarsíðuna:
Drög að skáldskaparfræðum
Kannski koma orðin
upp úr hafin
einsog lífsbjörgin.
Fiskar og fuglar,
vængir og sporðar:
þar á milli er maðurinn.
Því dýpra sem ég kafa
því hærra flýg ég.
Einar Már
i auga óreiðunnar
Mál og menning 1995,95 bls.
Aðgengileg íslandssaga
ari nýju útgáfu er
þannig mjög ítarlegur
yfirlitskafli (rúmar
fimm blaðsíður) sem
nefnist „kvenréttindi"
- en slíkt uppflettiorð
var ekki að finna í
fyrstu útgáfunni.
í bókinni er að sjálf-
sögðu mikið um
mannanöfn, ártöl,
staðarnöfn og aðrar
slíkar upplýsingar. Á
aðeins einum stað
rakst undirritaður á
að nafn hefði fallið
niður og tengist það
reyndar sögu DV. í
upptalningu á ritstjór-
um Vlsis vantar nafn
Harðar Einarssonar
sem ritstýrði blaðinu í
rúmt ár (1979-1980).
Hverju bindi fylgir
heimildaskrá um ein-
stök uppflettiorð og er
það mikill kostur fyrir
þá sem vilja leita frek-
ari fróðleiks um ein-
stök málefni. Nafna-
skrá er sameiginleg
fyrir allt ritið sem er
skreytt fjölda mynda
og teikninga.
Þetta aðgengilega verk um sögu lands og
þjóðar mun vafalaust reynast mörgum
ómissandi handbók á komandi árum.
Á áttunda áratugn-
um kom út í tveimur
bindum uppflettirit
um sögu íslands á veg-
um bókaútgáfu Menn-
ingarsjóðs sem nú er
aflögð. Þar var í stuttu
máli sagt frá ýmsum
helstu atburðum í
sögu íslensku þjóðar-
innar frá landnámsöld
fram yfir miðja tuttug-
ustu öldina.
Þetta rit, sem gefíð
var út öðru sinni á síð-
asta áratug, bætti úr
brýnni þörf og hefur
orðið mörgum að
gagni. Það á til dæmis
við um blaðamenn
sem oft þurfa í snar-
heitum að fmna stað-
reyndir um liðna at-
burði. Við slíkar að-
stæður kom þetta verk
oft að góðum notum.
Höfundurinn, Einar
Laxness sagnfræðing-
ur, hefur að undan- Einar Laxness.
förnu endurskoðað
þessa íslandssögu sína
enn á ný og er hún nú
komin á markað í
þriðja sinn í mjög svo
aukinni og endurbættri útgáfu, þótt formið sé
hið sama og fyrr. Verkið er nú í þremur bind-
um í stærra broti en áður, samtals 676 blaðsíð-
Bókmenntir
ur.
Um sex hundruð uppflettiorð
í þessari nýju útgáfu eru um sex hundruð
uppflettiorð um helstu atburði, embætti, stofn-
anir og deilumál í ríflega ellefu hundruð ára
sögu íslensku þjóðarinnar. Margar hinna eldri
greina. hafa verið endursamdar og sumar
lengdar rækilega frá því sem áður var. Hér er
Elías Snæland Jónsson
því að finna mun ítarlegri upplýsingar um
marga hluti en í fyrri útgáfum, auk þess sem
getið er atburða síðustu ára eftir því sem við á.
Breyttur tíðarandi hefur einnig haft nokkur
áhrif á efnisval. Augljósasta dæmi um slikt er
líklega umfjöllunin um málefni kvenna. í þess-
ÍSLANDSSAGA
Höfundur: Einar Laxness
Útgefandi: Vaka-Helgafell

Honse
bouillon
Fiske
bouillon
Svine
kodkraft
0kse
kodkraft
sovs
Alt-i-én teming
-med smag, kulor og jævning ^
Gronsags
bouillon

Lamb
STOCK CUBES
Klar bouillon
Sveppa-
kraftur
Alltaf uppi á
teningnum!
kraftmikið
og gott 1
bragð!