Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.1996, Qupperneq 12

12
fér/en</ bóksjá
LAUGARDAGUR 16. MARS 1996 Íl3 \
Metsölukiljur
I ••••••••••••#•#
Bretland
Skáldsögur:
1. Kate Atkinson:
Behind the Scenes at the Museum.
2. Jostein Gaarder:
Sophie’s World.
3. John Grlsham:
The Ralnmaker.
4. Irvine Welsh:
Trainspotting.
5. Irvlne Welsh:
Trainspottlng.
6. Anne Tyler:
Ladder of Years.
7. Davld Guterson:
Snow Falling on Cedars.
8. Chaterine Cookson:
A Ruthless Need.
9. Erlca James:
A Breath of Fresh Air.
10. Irvine Welsh:
The Acid House.
Rit almenns eölis:
1. Will Hutton:
The State We’re In.
2. Graham Hancock:
Fingerprlnts of the Gods.
3. Ngaire Genge:
The Unofficlal X-Files Companion.
4. Alan Bennett:
Writing Home.
5. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
6. Brian Lowry:
The Truth Is out there.
7. Janlne Pourroy:
Behlnd the Scenes at ER.
8. Jung Chang:
Wlld Swans.
9. Nelson Mandela:
Long Walk to Freedom.
10. Ranfurly:
To War with Whitaker.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
1. Jane Austen:
Fornuft og folelse.
2. Jung Chang:
Vilde svaner.
3. Llse Norgaard:
Kun en plge.
4. Nat Howthorne:
Den flammende bogstav.
5. Terry McMillan:
Ándenod.
6. Lise Norgaard:
De sendte en dame.
7. Peter Heeg:
De máske egnede.
(Byggt á Polltlken Sondag)
I
vísindi
Bandarísk uppsláttar-
rit á ueisladiskum
Fullvíst má telja að útgefendur víða um heim muni í
stórauknum mæli nýta sér möguleika margmiðlunar á
næstu árum og gefa út uppsláttarrit á geisladiskum.
Þótt slík útgáfa sé enn á byrjunarstigi eru mörg út-
gáfufyrirtæki farin að þreifa fyrir sér og selja alfræðirit
og ýmsar fræðibækur á diskum, með misjöfnum árangri
eins og gengur.
Saga tuttugustu aldarinnar
Fyrir skömmu fjallaði bókmenntablað The New York
Times um nokkra titla, sem þegar eru komnir á mark-
að fyrir Windows og Macintosh tölvur. Hér verður lítil-
lega vitnað til þeirrar umfjöllunar.
Það er auðvitað engin tilviljun að margir þeir sem
huga að margmiðlun líta á möguleikana á sviði sagn-
fræði; þar er auðvelt að blanda saman texta, tali, mynd-
um og tónum á forvitnilegan hátt.
„Our Times” heitir myndskreytt saga tuttugustu ald-
arinnar sem gefin er út samtímis á
bók og geisladiski. Ritstjóri er
Lorraine Glennon. Verk þetta fær
góða dóma. Bókin, sem er 713 blaðsíð-
ur, þykir afar vel samin og hönnuð og
diskútgáfan gefa skemmtilega mögu-
leika á að leita upplýsinga út og suð-
ur með því að nota mús og stikkorð. Ekki sakar að á
geisladiskum er eintak af alfræðibók, sem kennd er við
Columbia, tengd uppflettiorðum sögu þessarar aldar.
Því er auðvelt að fá enn frekari upplýsingar á diskinum
en lesa má í bókinni. Hvor útgáfan um sig kostar innan
við 70 Bandaríkjadali.
Lyndon Johnson með suður-víetnömskum leiðtogum:
saga stríðsins er komin á geisladisk.
Times, 600 ljósmyndir og alls um 40 mínútna sjónvarps-
efni frá CBS. Verðið er um 50 dollarar.
„Passage to Vietnam" er gefið út í
senn á bók og geisladiski. Einn gagn-
rýnandi segir þetta frábærasta verk
sem hann hafi séð á diski til þessa.
Rick Smolan heitir ljósmyndarinn
sem á allan heiður af því. Hann hafði
samband við sjötíu þekkta ljósmynd-
ara frá fjórtán löndum og sendi þá árið 1994 í eina viku
til ólíkra staða í Víetnam til að mynda landið og þjóð-
ina. Verð: tæpir 40 dollara.
Málverk og stjörnur
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
Uppsláttarrit um Víetnamstríðið
Víetnam hefur lengi verið ofarlega í huga Bandaríkja-
manna og nú eru tvö gjörólík verk um þetta land kom-
in á geisladiska.
Fyrst ber að nefna „The War in Vietnam: A Multi-
media Chronicle” en það er samstarfsverkefni tveggja
bandarískra fjölmiðlarisa; sjónvarpsfréttastofu CBS og
The New York Times. Það efni sem starfsmenn þessara
miðla öfluðu sér á tímum Víetnamstríðsins er hér nýtt
til fulls og tengt saman á aðgengilegan hátt þannig að
neytandinn getur valið hvað hann viU sjá og heyra. Á
diskinum eru um eitt þúsund greinar úr New York
Rétt er að nefna að lokum stuttlega þrjá aðra diska.
Sögu bandarísku borgarastyrjaldarinnar er gerð ítar-
leg skU í tveggja diska verki sem nefnist „American
Heritage: The Civil War“ og kostar tæpa 80 doUara. Eins
og í mörgum öðrum tUvikum er hér í reynd verið að
færa prentaða bók, sem náð hefur vinsældum í Banda-
ríkjunum, yfir í tUtölulega einfalda margmiðlun.
Breska listasafnið The National Gallery hefur birt á
bók myndskreytta skrá um öll sín verk. Nú er líka hægt
að fá „Complete IUustrated Catalogue" á diski, en hann
er í dýrari kantinum, kostar um 150 doUara.
„Hubble Space Telescope CD-Rom Archive" er safn
ljósmynda af plánetum og stjörnum. Það fær misjafna
dóma og kostar um 30 doUara.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Gnsham:
The Ralnmaker.
2. Danielle Steel:
The Glft.
3. David Guterson:
Snow Falling on Cedars.
4. LaVyrie Spencer:
Home Song.
5. V.C. Andrews:
Tarnlshed Gold.
6. Mlchael Palmer:
Sllent Treatment.
7. Llllan Jackson Braun.
The Cat Who Blew the Whlstle.
8. Stanley Pottlnger:
The Fourth Procedure.
9. Robln Cook:
Acceptable Risk.
10. Sandra Brown:
Tempest In Eden.
11. Terry McMlllan:
Waiting to Exhale.
12. Julle Garwood:
For the Roses.
13. Barbara Delinsky:
Together Alone.
!14. Jane Austen:
Sense and Senslbility.
15. John le Carré:
Our Game.
Rit almenns eölis:
1. Helen Prejean:
Dead Man Walking.
2. Mary Plpher:
Revlvlng Ophella.
3. Richard Preston:
The Hot Zone.
4. Butler, Gregory & Ray:
Amerlca’s Dumbest Crlmlnals.
5. M. Scott Peck:
The Road Less Traveled.
6. B.J. Eadle & C. Taylor:
Embraced by the Llght.
7. Nicholas Negroponte:
Belng Digltal.
8. Thomas Moore:
Care of the Soul.
9. Paul Relser:
Copplehood.
10. Clarissa Plnkola Estés:
Women Who Run wlth the Wolves.
11. Doris Kearns Goodwln:
No Ordlnary Tlme.
12. Brlan Lowry:
The Truth is out there.
13. Tlm Allen:
Don’t Stand to Close
To a Naked Man.
14. Maya Angelou:
I Know Why the Caged Blrd Slngs.
15. Robert Fulghum:
From Beginnlng to End.
(Byggt á New York Times Book Revlew)
DV
Eldgamalt spjót til
veiða fundið í Saír
Fornleifafundur í Saír gefur
vísbendingar um að maðurinn
hafi verið farinn að nota verk-
færi til að veiða sér til matar
mun fyrr en áður var talið. Fund-
ist hafa 90 þúsund ára gamlir
spjótsoddar en áður var það al-
mennt álit visindamanna að
maðurinn hefði ekki beitt tækni-
kunnáttu við mataröflun fyrr en
fyrir 35 þúsund árum.
Það voru vísindamenn frá Ge-
orge Washington háskólanum í
Bandaríkjunum sem fundu
spjótsoddana, ellefu að tölu, og
þykja þeir ekki gefa neitt eftir
evrópskum verkfærum sem eru
aöeins 14 þúsund ára gömul. Afr-
ikubúar voru 75 þúsund árum á
undan okkur að nýta sér tækn-
ina.
Þekjum alla
jörðina
ÍEf maðurinn eykur kyn sitt af
jafn miklum móð í framtíðinni
og hingaö til, allt til ársins 3530,
verður rúmtak mannfólksins á
Íjörðinni álíka mikið og rúmtak
jarðarinnar sjálfrar.
Verði hið sama upp á teningn-
um fram til ársins 6826, verður
rúmtak mannfólksins álíka mik-
ið og rúmtak hins þekkta al-
heims. Hvaö gera bændur þá?
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Einræktaðar kindur allar eins
Hópi breskra erfðafræðinga hefur tekist að búa til alveg eins kindur með
því aö rækta frumur sem teknar voru úr kindarfósturvísi
Frumurnar sem voru fjarlægðar voru á því þroskastigi að hver þeirra bjó
yfir möguleikum á að verða fullburða vera. Þeim var síðan blandað saman við
egg úr kind sem erfðaefnið hafði verið fjarlægt úr áður en þeim var komið fyrir
í ám sem höfðu verið búnar undir meðgöngu með hormónagjöf.
@ Kind 1
Fósturfruma með öllum erfðaupplýsingum sem þarf til að úr verði
heilt dýr er fjarlægð
REUTERS Heimild: Nalure
tgg
Fósturvísir
Meðhöndlaðar eggjafrumur fá að verða að
fósturvísi í
Erfðaupplýsingar úr annarri eggfrumu úr kind
eru fjarlægðar. í staðinn koma upplýsingar
frumum kindar 1
j) Einræktaöar klndur
Kind 2 ber lömbum sem eru
nákvæmlega eins og kind 1
@ Skipting
Fruman sem tekin var er
látin skipta sér eins og þarf
á tilraunastofu
Morag og Megan líta út eins og
ósköp venjulegar breskar kindur en
það eru þær svo sannarlega ekki.
Þær eru fyrstu kindurnar sem hafa
verið einræktaðar með nýrri bylt-
ingarkenndri tækni sem byggist á
flutningi kjarna úr ræktuðum frum-
um. Frá þessu er skýrt í vísindarit-
inu Nature.
Það voru vísindamenn við Roslin
stofnunina í Edinborg sem bjuggu
kindurnar til með því að rækta
frumur sem teknar voru úr fóstur-
vísi kindar. Frumurnar voru mjög
skammt á veg komnar á þroskaferl-
inu og bjó hver og ein þeirra yfir
möguleikanum að dafna og verða að
fullburða einstaklingi.
Frumunum var steypt saman við
egg úr kindum sem erfðaefnið hafði
verið fjarlægt úr og síðan komið fyr-
ir í ám sem höfðu verið búnar und-
ir meðgöngu með hormónagjöf.
„Vinna af þessu tagi hefur hefur
verið möguleg um nokkurt skeiö
með dýr eins og froska en það hefur
reynst erfitt að endurtaka tilraun-
irnar á spendýrum," sagði Steve Jo-
nes, prófesor í erfðafræði við Uni-
versity College í London.
Vísindamennirnir sögðu að hægt
væri að beita aðferð þeirra til að
búa til sérsniðinn búpening sem
ætlað væri að framleiða erfðafræði-
lega breytt kjöt og mjólk á verk-
smiðjubúum.
Aðspurður um hvort þetta afrek
vísindamannanna í Skotiandi væri
skref í þá átt að hægt yrði að ein-
rækta manneskjur, eins og segir frá
í mörgum vísindaskáldsögum, sagði
Jones að svo væri. „Það er hins veg-
ar mjög langt í það,“ sagði hann.
Aðeins brjálæðingi dytti nokkurn
tíma í hug að reyna slíkt, bætti
hann við.
Beta karotín
gagnslaust
Beta karotínpillur njóta mik-
illa vinsælda í heilsufæðisversl-
unum, enda sagðar vera nánast
allra meina bót. Tvær nýlegar
rannsóknir, sem sagt er frá í
tímariti amerísku læknasamtak-
anna benda hins vegar til að pill-
ur þessar komi ekki í veg fyrir
hjartasjúkdóma eða krabbamein,
né heldur stuðli þær að lengra
: lífi.
Niðurstöður rannsókna þess-
ara undirstrika niðurstöður úr
eldri rannsóknum þar sem fram
komu efasemdir um gagnsemi
pillna með beta karotíni, næring-
arefni sem finnst í grænu og gulu
; grænmeti.
Besti vinurinn,
í alvöru
Hundaeigendur hafa sjálfsagt
: alltaf haldið því fram og nú hafa
Ivísindamenn bæst í hópinn:
Hundurinn er í alvörunni besti
vinur mannsins.
Samkvæmt nýrri bandarískri
rannsókn gera hundar geðheilsu
eigandans meira gagn en bæði
maki og vinur. Rannsóknin náði
til 240 hjóna sem voru beðin mn
að leysa ýmsar þrautir með hund
eða vin við hlið sér og síðan mak-
ann. í ljós kom að nærvera
hundsins dró mun meira úr
streitu viðkomandi en nærvera
maka eða vinar. Nærvera
: makans eins dró hins vegar
minnst úr streitunni.
Rannsóknin ályktaði að hund-
I urinn væri gagnlegastur svoköll-
uðum A-manneskjum.