Dagblaðið Vísir - DV - 28.09.1996, Qupperneq 12

12
%enning_
LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 1996
Húsnæði Byggðasafns Árnesinga flytur:
Skemmtilegri umgjörð um safn finnst ekki
- segir Lýður Pálsson safnstjóri
DV, Selfossi:_____________________
„Ég get fullyrt að flutningur
Byggðasafns Árnesinga í Húsið á
Eyrarbakka á síðasta ári hefur
breytt allri tilvist safnsins. Á Sel-
fossi var safnið til húsa á efri hæð
safnhússbyggingar inni i bænum,
fjarri þjóðvegi 1 og naut þar lítiUar
athygli. Hér á Eyrarbakka er
Byggðasafn Árnesinga í einu elsta
húsi landsins, Húsinu á Eyrar-
bakka. Skemmtilegri umgjörð um
safn flnnst varla,“ sagði Lýður Páls-
son, safnstjóri Byggðasafns Árnes-
inga, í samtali við DV.
Húsið var flutt tUsniðið til lands-
ins árið 1765 og er 659 rúmmetrar að
stærð á tveimur hæðum með háa-
lofti undir hanabjálka. Assistenta-
húsið nefnist græna viðbyggingin
vestan við Húsið, byggð árið 1881
fyrir verslunarþjóna Lefoliiverslun-
ar á Eyrarbakka. Grjótgarðurinn
fyrir framan Húsið er sjóvamar-
garður sem gerður var í kjölfar
Stóra-flóðsins árið 1799. Fyrir norð-
an Húsið er kanínugarðurinn svo-
kallaði þar sem ræktaðar voru kan-
ínur til manneldis um miðja síðustu
öld. Síðar var reft yfir garðinn og
hertur þar fiskur en á þessari öld
hefur lengst af verið ræktað þar
grænmeti. Nú ræktar Lýður þar
kartöflur og annað grænmeti.
Aðallinn í Húsinu
í Assistentahúsinu eru áhuga-
verðar sýningar um sögu Ámesinga
og í Húsinu sjálfu má sjá heimilis-
brag fyrr á tímum auk smærri sýn-
inga. Samtýnis Húsinu er Sjón-
minjasafnið á Eyrarbakka sem
rekið er af Eyrbekkingum en
sameiginlegur aðgöngumiði
er að söfnunum tveimur.
„Frá 1765 til 1926 var Hús-
ið heimili kaupmanna og
annars starfsfólks Eyrar-
bakkaverslunar. Það var
nefnt „Húsið“ í daglegu
tali vegna þess að lengi
fram eftir 19. öld var
ekkert annað íbúð-
artimburhús á Eyrar-
bakka og bar því höf-
uð og herðar yfir ann-
an húsakost. Hér í
Húsinu bjó „aðallinn"
verslunarstjórinn og
fjölskylda hans. Árið
1847 flytjast hingað
Guðmundur Thor-
grímsen verslunar-
stjóri og kona hans,
frú Silvia Thorgrím-
sen. Menningarleg
áhrif frá Húsinu á tíma
þeirra vom margvísleg
en ekki síst á sviði tón-
listar og mennta.
Guðmundur beitti sér
meðal annars fyrir stofnun
barnaskóla á Eyrarbakka
árið 1852 og er hann í dag elsti
starfandi barnaskóli landsins.
Hér í stássstofunni höfum við pí-
anó frá 1871 sem margir lærðu á en

hér var mikið spilað og sungið.
Tengdasonur Guðmundar
Thorgrímsen, Peter Niel-
sen, tekur við húsforráð-
um 1887 en hann er
kannski þekktastur
fyrir að hafa bjargað
íslenska hafemin-
um frá útrým-
ingu snemma á
þessari öld,“
segir Lýður.
Asgrímur
Jonsson
vinnu-
maður
Menningar-
leg áhrif
bárust
einnig til
vinnufólks í
Húsinu en
eftirsóknar-
vert þótti að
komast í vist
í Húsinu.
Lýöur Pálsson,
safnstjóri í Húsinu á
Eyrarbakka.
Frægasti vinnumaðurinn var Ás-
grímur Jónsson sem síðar varð list-
málari. Hann var vikapiltur í Hús-
inu um tveggja ára skeið og segir í
endurminningum sínum að áhugi
og hvatning frú Eugeniu Nielsen
hafi fremur öðru stuðlað að því að
hann fetaði braut myndlistarinnar.
Hægt er að skoöa vistarverur Ás-
gríms uppi á háalofti en hitann fékk
hann í gegnum lúgu frá næsta her-
bergi að neðan þar sem faktorsdæt-
urnar sváfu.
„Þegar verslun á Eyrarbakka
dregst saman á 3. áratug þessarar
aldar lenti Húsið þá um sinn í eigu
Landsbanka íslands og stóð jafnvel
til að rífa húsið. Árið 1932 eignuðust
Halldór Kr. Þorsteinsson og Ragn-
hildur Pétursdóttir í Háteigi Húsið.
Þau létu gera við það undir leiðsögn
Matthiasar Þórðarsonar þjóðminja-
varðar sem hafði hvatt þau til kaup-
anna og er talið að með þeirri við-
gerð hafi tekist að bjarga Húsinu frá
niðurrifi enda þá ekki algengt að
vemda hús með gamla sögu. Er
talið að það sé fyrsta markvissa
endurgerð húss á vegum einstak-
lings hér á landi sem tekur mið af
húsavemd. Þau hjón og afkomend-
ur áttu húsið til 1979 og getum við
e.t.v. þakkað þeim fyrir að við eig-
um Húsið í dag,“ sagði Lýður Páls-
son, safnstjóri í Húsinu á Eyrar-
bakka, að lokum.
-KE
erlend bóksjá
Nixon dómharður
til hins síðasta
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Catherine Cookson:
The Obsession.
2. Stephen King:
Coffey on the Mlle.
3. Nicholas Evans:
The Horse Whisperer.
4. lain Banks:
Whit.
5. Nlck Hornby:
Hlgh Fldelity.
6. Bernard Cornwell:
The Winter Klng.
7. Len Deighton:
Hope.
8. Jostein Gaarder:
Sophie's World.
9. Patricia D. Cornwell:
From Potter’s Reld.
10. Pat Barker:
The Ghost Road.
Rit almenns eölis:
1. Bill Bryson:
Notes from a Small Island.
2. Lorenzo Carcaterra:
Sleepers.
3. Bfll Watterson:
There’s Treasure Everywhere.
4. Paul Bruce:
The Nemesis File.
5. John Gray:
Men Are from Mars, Women Are
from Venus.
6. Margaret Forster:
Hldden Lives: A Family Memolr.
7. Bill Bryson:
The Lost Continent
8. Danlel Goleman:
Emotional Intelllgence.
9. Jung Chang:
Wild Swans.
10. Nelson Mandela:
Long Walk to Freedom.
Innbundnar skáldsögur:
1. Dick Francls:
To the Hllt.
2. Frederlck Forsyth:
lcon.
3. Stephen King:
Desperatlon.
4. Ruth Rendell:
The Keys to the Street.
5. Catherine Cookson:
The Branded Man.
Linbundin rit almenns eölis:
1. Dave Sobel:
Longltude.
2. R. Andrews & P. Schellenberger:
The Tomb of God.
3. Antonla Fraser:
The Gunpowder Plot.
4. Wendy Beckett:
The Story of Paintlng.
5. Howard Marks:
Mr. Nice£.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Síðustu áratugi lífs síns reyndi
Richard Nixon allt sem hann gat til
að bæta ímynd sína í Bandaríkjun-
um. Honum var mikið í mun að
reyna að tryggja sér sess í sögunni
fyrir eitthvað annað en þá hneisu að
neyðast til að láta af embætti sem
forseti þjóðar sinnar á miðju kjör-
tímabili vegna lögbrota.
Þegar hann lést árið 1994 - tutt-
ugu árum eftir að hann hrökklaðist
með skömm úr Hvita húsinu í Was-
hington - hafði honum orðið nokk-
uð ágengt í þessu efni en þó mun
minna en hann dreymdi um.
Hann var til hins síðasta ástríðu-
pólitíkusinn sem sá óvini í öllum
homum og sem fyrr afar dómharð-
ur um flesta aðra stjómmálamenn.
Þetta kemur ljóslega fram í nýrri
bók sem gefin hefur verið út vestan-
hafs. Þar má segja að Nixon láti í
sér heyra úr gröfinni
Samtöi
í fimm ár
Nýja bókin nefnist Nixon off the
Record og er eftir Monicu Crowley
sem gerðist starfsmaður forsetans
fyrrverandi um leið og hún lauk há-
skólanámi. Þau töluðu reglulega
saman síðustu fimm árin sem Nixon
lifði. Hún skráði orð hans af mikilli
samviskusemi - og hefur nú birt
þau í þessari fyrstu bók sinni.
Ýmsir kunna að efast um rétt-
mæti þess að birta opinberlega slík
samtöl. Til réttlætingar vitnar
Crowley til þess að William Safire,
fyrrum náinn samstarfsmaður
Nixons, hafi hvatt hana til útgáf-
unnar með þeim orðum að Nixon
hafi án efa gert sér grein fyrir því í
Richard Nixon: rödd úr gröfinni.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
samtölum þeirra að hann væri að
„tala við söguna.”
Mörgum mun svíða undan ýms-
um ummælum Nixons. Þaö á ekki
síður við um gömlu flokksbræður
hans, repúblíkanana, en andstæð-
ingana í flokki demókrata.
Bush
og Clinton
Meðal þeirra sem fá falleinkum
hjá Nixon í samtölum þessum eru
ýmsir forystumenn repúblíkana.
Það á t.d. við um forsetann fyrrver-
andi, George Bush, náinn samstarfs-
mann hans, James A. Baker, sem
var lengi utanríkisráðherra, Pat
Buchanan, sem áður var náinn sam-
starfsmaður Nixons, og Jack Kemp,
sem nú er varaforsetaefni Bob Doles
í yfirstandandi forsetaslag. Inn í þá
gagnrýni blandast særindi og reiði
vegna eigin pólitískrar útlegðar.
„Hvers vegna í andskotanum sýn-
ir hann enga forystu?" segir Nixon
á einum stað um George Bush, þá-
verandi forseta. „Ég skal segja þér
nokkuð, þegar (blótsyrði fellt út) og
gengi hans koma og biðja mig um
ráð þá mun ég ekki gefa þeim þau
nema þeir séu tilbúnir að þakka
mér opinberlega. Hvorki Reagan né
Bush hafa nokkru sinni þakkað mér
fyrir góð ráð öll þessi ár. Ég er
hreint út sagt búinn að fá nóg af
því.“
Nixon hefur lika ýmislegt miður
gott að segja um Bill Clinton og þá
ekki síður Hillary. En þegar Clinton
var kominn í Hvíta húsið reyndi
Nixon engu að síður að smjaðra sér
leið inn í sali valdsins. Það bar
nokkurn árangur. „Hann hefiu’ boð-
ið mér í Hvíta húsið,“ sagði hann
einn daginn við Crowley. „Hvorki
Reagan né Bush buðu mér í heim-
sókn í tólf ár.“
Þetta hungur eftir viðurkenningu
valdhafa setti mark sitt á síðustu ár
Nixons og stundum varð hann litlu
feginn. Þegar Clinton minntist á
stefnumál Nixons í ræðu í banda-
ríska þinginu sagði hann t.d.: „Þetta
er í fyrsta sinn sem forseti Banda-
ríkjanna nefnir mig á nafn. Ford,
Reagan og Bush gerðu það aldrei."
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Stephen King:
The Green Mlle: Coffey on the
Mlle.
2. V.C. Andrews:
Melody.
3. Sldney Sheldon:
Mornlng, Noon & Nlght.
4. Stephen King:
The Green Mlle: Night Journey.
5. Sue Grafton:
„L“ is for Lawless.
6. David Guterson:
Snow Falllng on Cedars.
7. John Grisham:
A Time to Klll.
8. Olivia Goldsmith:
The Flrst Wlves Club.
9. Pat Conroy:
Beach Music.
10. Stephen Klng:
The Green Mile: The Bad Death of
Eduard Delacroiz.
I 11. Patrlcia Cornweil:
From Potter’s Fleld.
12. Stephen King:
The Green Mlle: Two Dead Girls.
13. Nancy T. Rosenberg:
Trlal by Flre.
; 14. Stephen King
The Green Mlle: The Mouse on
the Mile.
15. Stephen Klng:
The Green Mlle: Coffey's Hands.
Rlt almenns eölis:
1. Mary Pipher:
Revlvlng Ophelia.
2. Mary Karr:
The Liar's Club.
3. J. Douglas & M. Olshaker:
Mlndhunter.
4. Gail Sheehy:
New Passages.
5. Thomas Cahlll:
How the Irish Saved Clvlllzatlon.
6. Andrew Weil:
Spontaneous Healing.
7. Colin L. Powell:
My Amerlcan Journey.
8. Lorenzo Carcaterra:
Sleepers.
9. Erma Bombeck:
All I Know About Anlmal Behavior I
Learned in Loehmann's Dressing
Room.
10. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Light.
11. Jonathan Harr:
A Civll Action.
12. James Carville:
We’ar Right, They’re Wrong
13. John Felnstein:
A Good Walk Spoiled.
14. J.M. Masson & S. McCarthy:
When Elephants Weep.
15. Isabel Allende:
Paula.