Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.1997, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1997 JL>"V
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Límið í þjóðfélaginu
í frystihúsi á Vestfjöröum var nýlega farið að hengja
upp á töflu tvisvar á dag niðurstöður tölvumælingar á
mætingu starfskvenna, vinnsluhraða þeirra, fjölda galla,
og lengd kaffitíma þeirra. í töflufréttum þessum var ekki
fjallað á hliðstæðan hátt um karlana í frystihúsinu.
Ef vinnubrögð af þessu tagi breiðast út í fiskvinnslu,
verður ekki hægt að búast við, að margar konur fýsi að
starfa að henni. Það verður helzt hægt í afskekktum
sjávarplássum, þar sem ekki er völ á annarri vinnu með-
an fólk er að leita tækifæra til að flýja suður.
Hugsunarhátturinn að baki vinnubragðanna breiðist
víðar út en í Bolungarvík. í fræðum atvinnurekstrar hef-
ur komið til sögunnar ný hugmyndafræði, sem lítur á
skjóttekinn arð sem eina markmiðið. Hún telur starfs-
fólk vera eins konar hilluvöru, er megi nýta og kasta.
Af þessum toga eru tilraunir til að ráða starfsfólk sem
verktaka, svo og uppsagnir starfsfólks til að ráða það að
nýju á lakari kjörum. Af sama toga eru hreinsanir, sem
taldar eru gulls ígildi, því að þær spari í rekstri og rækti
ótta starfsfólks um, að vinnan sé ekki örugg.
Kennisetningar þessar koma frá Bandaríkjunum, þar
sem gengið hefur bylgja arðhyggju og mannfyrirlitning-
ar. Litið er á starfsfólk, sem hálfgerða þræla, er píska
skuli sem mest og kasta síðan burt að nokkrum tíma
liðnum. Sagt er, að þetta auki velmegun í þjóðfélaginu.
Staðreyndin er hins vegar sú, að mikil hagþróun í
Bandaríkjunum hefur eingöngu gert hina ríku ríkari, en
skilið hina fátæku eftir í skítnum. Þeir hafa staðið í stað
í tvo áratugi. Munurinn á ríkum og fátækum þar vestra
er aftur orðinn eins mikill og hann var árið 1930.
í vaxandi mæli býr efsti fimmtungur bandánsku þjóð-
arinnar í afgirtum og vöktuðum hverfum, þar sem
óboðnum er ekki hleypt inn. Innan hverfisins er fagurt
umhverfi og fyrirtaks þjónusta á öllum sviðum. Ucan
veggjar er hins vegar allt í sóðaskap og niðurníðslur
Almannaskólar drabbast niður og einkaskólar
blómstra. Almannasamgöngur drabbast niður og einka-
samgöngur blómstra. Almannasorphreinsun drabbast
niður og einkasorphreinsun blómstrar. Almannasjúkra-
hús drabbast niður og einkasjúkrahús blómstra.
Þessi skipting í yfirstétt og undirstétt er ekki eins
langt frá ströndum íslands og við höfum hingað til hald-
ið. Við sjáum hana í ýmsum myndum, svo sem í frysti-
húsi í Bolungarvík og við sjáum hana í hugmyndum um,
að fólk geti keypt sig upp eftir biðlistum sjúkrahúsa.
Stéttaskiptingin í Bandaríkjunum er á hraðri leið í átt
til þess, sem hún er í þriðja heiminum. Þótt af þessu
skapist mikill skammtímaarður, er hann ekki ókeypis
frekar en hádegisverður Hannesar. Hann kostar rotnun
samfélagsins að innan. Límið í þjóðfélaginu gefur sig.
Lýðræðislegt nútímaþjóðfélag stenzt ekki til lengdar,
ef límið gefur sig. Þá fara hóparnir hver í sína átt. Ríka
fólkið flýr inn í afgirt hverfi og fátæklingarnir flýja inn
i glæpi og fikniefni. Ef þetta ferli verður ekki stöðvað,
getur það ekki endað öðru vísi en með byltingu.
Skammtímaarður dugir ekki sem markmið. Mannleg
sjónarmið eru mikilvægari. Þau gefa betri útkomu, þeg-
ar til langs tíma er litið. Vesturlönd voru lengi á réttri
leið, en misstu velferðarkostnaðinn úr skorðum og fóru
þá að gæla við öfgana á hinum kantinum.
Aldrei má ganga svo langt í arðhyggju, að það leiði til,
að þjóðfélag fari að skiptast í afmarkaðar stéttir á nýjan
leik. Við skulum víkja af þeirri braut í tæka tíð.
Jónas Kristjánsson
Duldir straumar samtímans
Tveir heimskunnir blaðamenn,
Carl Bernstein og Marco Politi,
sendu í fyrra frá sér bók um Jó-
hannes Pál páfa II, sem heitir á
ensku His Holiness eða Hans heil-
agleiki. í undirtitli segir, að í bók-
inni sé greint frá páfanum og hul-
inni sögu okkar tíma. Að megin-
stofni snýst bókin um hlutdeild
Jóhannesar Páls páfa II í hruni
kommúnismans og upplausn Sov-
étríkjanna. Er því lýst, hve náið
páflnn og Ronadd Reagan Banda-
ríkjaforseti störfuðu saman að því
að koma einræðiskerfi marxism-
ans fyrir kattamef.
Þótt sá, sem þetta ritar, hafl á
níunda áratugnum fylgst náið
með því, sem efst var á baugi í al-
þjóðamálum og ekki síst í sam-
skiptum austurs og vesturs, kem-
ur margt á óvart, þegar lesið er
um hlut páfa í atburðarásinni.
Hann beitti sér með slíkum innri
styrk, að ekkert fékk bugað hann,
auk þess sem hann hafði öðlast
trúarlega vissu fyrir því, að Sovét-
ríkin mundu líða undir lok.
Tengdist hún spádómi heilagrar
Maríu, þegar hún birtist þremur
börnum í Fatíma í Portúgal, en
þau sáu hana fyrst 13. maí 1917.
Hinn 13. maí 1981 varð páfmn
fyrir skotárás á Péturstorgi í Róm.
Hefur aldrei verið upplýst til fulln-
ustu, hverjir stóðu á bak við árás-
armanninn en böndin bárust að
Búlgörum, sem á þessum árum
voru helstu skósveinar rússneska
Sovétvaldsins. Telur páfi, að lífl
sínu hafi verið bjargað með krafta-
verki Meyjarinnar frá Fatíma.
Skírskotun til æskunnar
Jóhannes Páll páfi II hefur lagt
sig sérstaklega fram um að ná til
ungs fólks. í því skyni stofnaði
hann til æskulýðshátíðar árið
1986. Er hún haldin annað hvort
ár í Evrópu, Asíu og Ameríku. Til
hátíðarinnar koma pílagrímar úr
öllum heimshornum og leggja
sameiginlega rækt við trú sína.
Hátíðin var haldin í París um
miðjan ágúst síðastliðinn. Var
talið, að hún yrði líklega ekki sér-
lega rismikil. Mikið var rætt um
mengunarhættu í París í óvenju-
miklum sumarhitum og fólk kysi
vafalaust frekar að fara úr borg-
Erlend tíðindi
Björn Bjarnason
inni í þessum frímánuði Frakka
en taka þátt í hátíð með hinum
gamla, íhaldssama páfa. Töldu
hinir bjartsýnustu, að um 300 þús-
und manns myndu sækja hátíð-
ina. Svartsýnismennirnir sögðu,
að það myndu áreiðanlega færri
hlýða á páfann en tóku þátt í mót-
mælagöngu samkynhneigðra í
París fyrr i sumar.
Þegar á reyndi varð þátttaka I
hátíðarhöldunum miklu meiri en
nokkur þorði að vona. Lokamess-
una í rúmlega 30 stiga hita og sól-
skini á sunnudagsmorgni sóttu
meira en milljón manns - hefur
varla meiri mannfjöldi komið
saman í París. Áhuginn var ekki
minni hjá þeim, sem sátu heima
við sjónvarpið og fylgdust með
þriggja tíma athöfhinni.
Leit að gildum
Afstaða páfans til manna og mál-
efna byggist á fastmótuðum gildum
en ekki tískusveiflum. Hann hafn-
aði alfarið daðri kirkjunnar við
marxískar kenningar og snerist
gegn svonefndri frelsunarguðfræði
í Suður-Ameríku. Þá hefur hann
stjómað innri málefnum kirkjunn-
ar af mikilli festu. Hann vill alls
ekki slaka neitt á hinu óskoraöa
valdi páfa og krefst skilyrðislausr-
ar hlýðni. Afstaða hans til kynlífs
og fóstureyðinga á ekki upp á pall-
borðið hjá þeim, sem boða frjáls-
lyndi í þessum efhum.
Þeir, sem hafa leitast við að
skilgreina hið mikla aðdráttarafl
páfans í París, segja, að stefnu-
festa hans hafi ráðið mestu. Þótt
áheyrendur hans séu honum ekki
sammála um allt, virði þeir heið-
arleika hans, einlægni og hug-
rekki.
Metin að verðleikum
Móðir Teresa er jarðsett í dag í
Kalkútta. Hún hefur eins og Jó-
hannes Páll páfi II sett einstakan
svip á samtiðina og höfðað til
manna um heim allan vegna trúar
sinnar og fórnfýsi.
Lýsingin á hinni huldu sögu
samtímans í lífi og starfi þeirra,
sem vinna undir heilagri forsjón,
minnir okkur á, að víða eru að
gerast atburðir, sem við skiljum
hvorki né skynjum til fulls.
Virðing fyrir móður Teresu og
áhuginn á því að hlusta á páfann í
París sýna, að enn meta margir
störf, sem unnin eru af einlægni í
þágu góðs málstaðar en ekki til
þess að sýnast eða svala eigin at-
hyglissýki.
Útför móöur Teresu fer fram í dag í Kalkútta. Óhætt er að segja að þjóðarsorg ríki í Indlandi. Hér er móðir
Teresa að koma frá sjúkrahúsi eftir hjartaáfall sem hún fékk í fyrra. Sfmamynd
*
skoðanir annarra
Erfið friðarferð
„Madeleine Albright gæti varla hafa valið erfið-
ari tíma til að fara í fyrstu heimsókn sína til Mið-
austurlanda sem utanríkisráðherra Bandaríkjanna.
Friðartilraunir ísraela og Palestínumanna hafa nær
farið út um þúfur og valdamikil ríki á svæðinu,
eins og Sádi-Arabía og íran, láta til sín taka á þann
hátt að það getur grafið undan forystu Bandaríkj-
anna þar. í ferð sinni um Miðausturlönd þarf Al-
bright á allri þeirri hreinskilni og ákveðni sem hún
er þekkt fyrir til að bægja óstöðugleikanum frá.“
Úr forystugrein New York Times 10. sept.
Ógnir hafsins
„Við erum vön því hér í landi að það geti verið
hættulegt að sækja gull sitt í greipar Ægis. Þúsund-
ir fiskimanna og sjómanna hafa í aldanna rás feng-
ið vota gröf. Engu að síður hefur þaö alltaf sterk
áhrif á okkur þegar mannskæð slys veröa.
Þyrluslysið úti fyrir Hálogalandi er þar engin und-
antekning. Harmleikurinn í Noregshafi varpar
dimmum skugga sinum á kosningabaráttu sem að
miklu leyti hefui- snúist um hvemig við eigum að
meðhöndla auðævin sem við sækjum í olíulindir
okkar.“
Úr forystugrein Dagbladet 10. september.
Stíll Díönu
„Stíll Díönu hentaði nýju Stóra-Bretlandi þar
sem fjarlægð og kuldaleg sjálfsstjórn er ekki lengur
taliö sjálfsagt; Stóra-Bretlandi sem hún átti ef til vill
sjálf þátt í að skapa vegna þess hversu opin hún var
og vegna táranna fyrir framan sjónvarpsvélamar.
Þetta eru eiginleikar sem fyrrverandi tengdamóðir
hennar virðist enn eiga eftir að uppgötva. Háttur
Díönu var tilraun til að koma á lýðræði innan
stofnunar sem sífellt fleiri Bretar líta á sem for-
stokkað höfðingjaveldi og timaskekkju."
Úr forystugrein Politiken 6. september.in