Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.1997, Blaðsíða 27

LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1997
fréttaljós
27
Norðmenn velja sár nýtt þing á mánudaginn:
Olíulausar kosningar
DV, Ósló:
Norski olíusjóðurinn er stór og
þungur. Hann var í gærmorgun tíu
sinnum stærri en íslensku fjárlögin
og alltaf bætist í hann. Sjóðurinn
svo stór að venjulegir fátæklingar
geta ekki einu sinni hugsað um svo
mikla peninga. Þetta eru bara enda-
lausar runur af núllum.
Og stöðugt streymir í sjóðinn, rík-
issjóður er í ár rekinn með 600 millj-
arða ísl.kr. í hagnaði, og ef Saddam
Hussein hóstar í spennitreyjunni
hjá Könunum þá rýkur olíuverðið
upp og enn meira gusast í sjóðinn.
Eðlilega er freistandi fyrir alla
norsku stjórnmálaflokkana að
fjármagna kosningaloforð sín
með olíupeningunum - bara
lítið loforð fyrir fáa peninga
- en samt þorir enginn að
sækja sér hnefa.
Carl I. Hagen þó er einna
brattastur eins og alltaf og hann
býðst til að taka eina lúku
kasta til fólksins. Gamla fólkið
á það skilið segir hann og
veit þó að hugmyndin ein
gengur guðlasti næst.
Hagen nær því ekki einu
sinni að rétta fram kruml-
una áður en slegið er á
hana - og höggin koma
bæði frá hægri og vinstri.
Láttu kjurrtl
Ingve Hágensen, forseti Al-
þýðusambands Noregs,
verður æfur ef einhver ætl-
ar að snerta olíupeningana.
Fáir vilja mæta honum reið-
um. Dyggasta hjálparhella
forsetans við peningavörsl-
una er forseti Vinnuveitendasam-
bandsins. Þeir tveir eru yfirleitt
sammála um allt og þó sérstaklega
um olíupeningana - blessaða oliu-
peningana. Thorbjörn Jagland for-
sætisráðherra er svo alltaf sammála
Hágensen.
Þetta er helsta ástæða þess að ol-
íusjóðurinn norski er varla á dag-
skrá í kosningabaráttunni. Þessir
peningar eru einfaldlega ekki á
lausu vegna þess að háæruverðugir
og voldugir aðilar vinnumarkaðar-
ins sitja á þeim. Að vísu notar ríkið
220 mÚljai'ða ísl.kr. af olíupeningum
í ár og Hagen vill nota 280 milljarða,
en lengra gengur enginn.
Rökin fyrir að geyma nær hverja
krónu eru tvíþætt. í fyrsta lagi gæti
fjáraustur úr olíusjóðnum leitt til
þenslu og óðaverðbólgu. í öðru lagi
á að geyma sjóðinn til mögru ár-
anna þegar öll olía er búin og
norska þjóðin er orðin að gamal-
mennum. Olíusjóðurinn er lífeyris-
sjóður Norðmanna og hann á að
duga til eilífðarnóns.
Flestir Norðmenn treysta Verka-
mannaflokknum og Jagland forsæt-
isráðherra best til að varðveita olíu-
auðinn. Norðmenn eru hagsýnir og
sparsamir að upplagi og því hrífa
kosningaloforð um að nota meiri ol-
íupeninga ekkert sérstaklega.
Félagi Jagland
Allt bendir til að Verkamanna-
flokkurinn verði áfram við völd eft-
ir kosningarnar á mánudaginn - og
að olíusjóðurinn standi óhreyfður.
Gro Harlem Brundtland er að vísu
hætt en flokksvélin malar af fullum
þunga eftir sem áður. Skip-
stjórar koma og fara en
erfiðismennirnir neð-
an þilja halda áfram
hefur aldrei gert neitt annað en að
vera flokksmaður og Verkamanna-
flokkurinn nýtur þess í dag að hafa
verið stjómað af lúsiðnum skipu-
leggjanda í 16 ár.
Óvinurinn Hagen
Hin fullkomna andstæða þessarar
stóm og þungu flokksvélar, ríkisins
í ríkinu, þessa þrautskipulögðu
kjötkatlabandalags, er Framfara-
flokkurinn. Formaðurinn Carl I.
Hagen er brjóstvörn smælingjanna,
refsivöndur kerfiskarlanna og hin
hættulega rödd innst úr djúpum
þjóðarsálarinnar.
Nú stefnir í að Hagen þrefaldi
þingstyrk sinn
við
Thorbjörn Jagland tók viö embætti forsætisráðherra af Gro
Harlem Brundtland í október í fyrra. Hann hefur aldrei gert
neitt annaö en að vera flokksmaður.
að vinna. Thorbjöm Jagland hefur
verið smyrjari og vélstjóri á þessum
togara frá árinu 1981. Og nú er vél-
stjórinn kominn í brúna.
Verkamannaflokkurinn norski er
gamaldags stofnun. Þar ríkir
flokksagi, sannkallaður járnagi en
um leið örlátt kerfi bitlinga; þeim
sem vinna verk sín vel í þágu
flokksins er umbunað ríkulega.
Prófkjör eru t.d. óþekkt því innsti
kjarni flokksins ákveður hverju
sinni hverjum er veitt þingsæti.
Verkamannaflokkurinn skiptist í
þrjá hagsmunahópa:
Fyrst koma gömlu ættirnar. Gro
Harlem Brundtland var helsti full-
trúi þeirra en nú gætir Jens Stolten-
berg, fjármálaráðherra og sonur föð-
ur síns, silfurs gömlu ættanna.
Næst er verkalýðshreyfmgin.
Forseti Alþýðusambandsins er ná-
inn vinur og nánasti pólitískur sam-
verkamaður Jaglands. Verkalýðs-
hreyfingin á fjóra ráðherra í ríkis-
stjóminni. Dómsmálaráðherrann er
t.d. einn varaforseta Alþýðusam-
bandsins.
í þriðja lagi er það flokkurinn
sjálfur. Jagland er öðrum fremur
fulltrúi flokksins í flokknum. Hann
40
35
30
25
20
15
10
5
%

Þingkosningar
Kostningaúrslit og spá -
□ '89 Q '93 m Sp
n
Verkamanna- Hægri Miðflokkurinn Kristilegi Sósíalíski Framfara- Fijálslyndíi
flokkurinn flokkurinn
þjóöarflokkurinn vinstri
kosn-
ingarn-
ar. Það
gerir
flokk hans
ekki sterkari
vegna þess að Fram-
faraflokkinn skortir
skipulag Verka-
mannaflokksins. Með-
an Verkamannaflokk-
urinn liggur eins og
þéttriðið net yfir
norsku þjóðfélagi er
Framfaraflokkurinn
bara einn maður í
ræðustól. Að baki formanninum
stendur sundurleitur hópur reiðra
eftirlaunaþega, rótlausra unglinga,
kynþáttahatara, trúarofstækis-
manna og hatursmanna ríkisvalds-
ins. Þessir hópar mynda enga valda-
stofnun.
Jagland hefur útnefht Hagen sem
höfuðandstæðing sinn. Báðum líkar
sú staða vel og þeir tveir munu
skipta með sér nær 60% atkvæð-
anna á mánudaginn. Þar af fær Jag-
land bróðurpartinn. Afgangurinn
skiptist á sex flokka. Hagen hefur
komið á óvart með því að halda
dampi alla kosningabaráttuna. Inn-
flytjendur eru helsti skotspónninn
en síðustu daga hefur hann einnig
beint spjótum sínum að sömum.
Samar hafa lengi verið illa séðir
meðal annarra Norðmanna á Finn-
mörku vegna samkeppni um beiti-
lönd og einnig kennslu í samísku í
skólunum. Nú vill Hagen að
samíska verði sett skör lægra en
norska - og vinnur trúlega þingsæti
á Finnmörku eins og í öllum öðrum
kjördæmum.
Um flokkana
Verkamannaflokkurinn
Kosningar 1993:
36,9% atkvæða, 67 þingsæti
Nýjustu skoðanakannanir:
37,5% atkvæða, 70 þingmenn
Formaður: Thorbjorn Jagland
forsætisráðherra.
Stærsti flokkur Noregs um langt
árabil og helsti valdaflokkur frá ár-
inu 1935. Hefur leitt minnihluta-
stjórn samfleytt frá 1990. Jagland
hefur átt í erfiðleikum með að fylla
það skarð sem Gro Harlem
Brundtland skildi eftir sig þegar
hún dró sig í hlé í fyrra. Jagland
hefur þó þótt standa sig vel í kosn-
ingabaráttunni og nýtur vaxandi
vinsælda fyrir alþýðlegan stil.
Stundum er sagt að hann sé sönnun
þess að allir geti orðið forsætisráð-
herrar í Noregi.
Framfaraflokkurinn
Kosningar 1993:
6,3% atkvæða, 10 þingmenn
Nýjustu skoðanakannanir:
17,5% atkvæða, 29 þingmenn
Formaður: Carl I. Hagen.
Allt bendir til að Framfaraflokk-
urinn verði annar stærsti flokkur
Noregs eftir kosningarnar og helsta
aflið til hægri. Hagen hefur sópað til
sín fylgi á miðju og hægri væng
stjómmálanna með loforðum um að
stemma stigu við straumi innflytj-
enda til landsins. Hagen fær einnig
fylgi vegna óánægju með aðhald og
sparnað í heilbrigðis- og félagsmál-
um.
Hægri flokkurinn
Síðustu kosningar:
17% atkvæða, 28 þingmenn
Nýjustu skoðanakannanir:
14,5% atkvæða, 22 þingmenn
Formaður: Jan Petersen.
Hægri flokkurinn tapaði 9 þing-
mönnum við síðustu kosningar og
allt bendir til að fleiri þingsæti tap-
ist í ár. Flokkurinn var lengi höfuð-
keppinautur Verkamannaflokksins
um völdin en er nú að breytast í
smáflokk. Formaðurinn á í mesta
basli við að ná til kjósenda þrátt fyr-
ir að hann njóti virðingar sem
ábyrgur stjórnmálamaður.
Kristilegi þjdðarflokkurinn
Kosningar 1993:
7,9% atkvæða, 13 þingsæti
Nýjustu skoðanakannanir:
11% atkvæða, 19 þingsæti
Formaður: Valgerd
Svarstad Haugland.
Æm
___

Erlent
fréttaljós
_
Gísli Kristjánsson
Kristilegir hafa í sjö áratugi
barist við að halda lífi í flokki sín-
um. Nú bregður svo við að kjósend-
ur flykkjast um hófsama, hægri-
sinnaða og sannkristna stefnu
flokksins. Þótt Valgerd sé formaður
er Kjell Magne Bondevik, fyrrver-
andi formaður, helsti leiðtoginn og
nú eini maðurinn sem gæti velt Jag-
land úr stóli forsætisráðherra.
Kristilegir berjast fyrir bindindi og
afnámi fóstureyðinga en fylgja ann-
ars frjálslyndri hægristefnu í efna-
hags- og þjóðmálum.
Miðflokkurinn
Kosningar 1993:
16,8% atkvæða, 32 þingmenn
Nýjustu skoðanakannanir:
5,5% atkvæða, 8 þingmenn
Formaður: Anne Enger
Lahnstein.
Miðflokkurinn er flokkur bænda
og landsbyggðarfólks. Hann var
ótvíræður sigurvegari í síðustu
kosningum og vann þá 21 nýtt þing-
sæti. Nú lítur út fyrir að þau tapist
öll. Lahnstein hefur ekki náð að
sameina flokkinn að baki sér þrátt
fyrir góða möguleika eftir að hafa
leitt andstöðuna gegn aðild að Evr-
ópusambandinu.
Frjálslyndir (Venstre)
Kosningar 1993:
3,6% atkvæða, 1 þingmaður
Nýjustu skoðanakannanir:
5,5% atkvæða, 8 þingmenn
Formaður: Lars Sponheim.
Frjálslyndi flokkurinn var lengi
helsti valdaflokkur Noregs, en það
var á síðustu öld! Eftir áratuga eyði-
merkurgöngu stefnir í að flokkur-
inn nái að nýju fótfestu í stjórnmál-
unum. Erfiðleikar Hægri flokksins -
og sömuleiðis Miðflokksins - hafa
leitt til hóps kjósenda til Frjálslynda
flokksins. Flokkurinn á þó í erfið-
leikum með að skapa sér sérstöðu,
sérstaklega vegna þess að stefnan
þekkist ekki frá stefnu hinna mið-
og hægri flokkanna og jafnvel ekki
Verkamannaflokksins heldur.
Sósíalíski vinstriflokkurinn
Kosningar 1993:
7,9% atkvæða, 13 þingsæti
Nýjustu skoðanakannanir:
5,5% atkvæða, 8 þingmenn
Formaður: Kristin Halvorsen.
Flokkurinn tapar fylgi til Verka-
mannaflokksins enda varð hann
upphaflega til vegna ósættis innan
Verkamannaflokksins um afstöð-
una til NATO á hörðustu kalda-
stríðsárunum. Eins og meðal kristi-
legra feflur formaðurinn í skuggann
af fyrri formanni, Erik Solheim.
Flokkurinn er og þjáður af tilvistar-
kreppu, ekki síst vegna þess að
Verkamannaflokkurinn gerir öll
baráttumál hans að sínum.
Rauða kosningabandalagið
Kosningar 1993:
1,1% atkvæða, 1 þingmaður
Nýjustu skoðanakannanir
1,5% atkvæða, enginn þingmaður
Formaður: Aslak Sira Myhre.
Rauða kosningabandalagið er í
stórum dráttum skipað
marx/lenínistum og vann óvænt
eitt þingsæti við síðustu kosningar.
Nú er reiknað með að bandalagið
vinni á, einkum á kostnað Sósial-
íska vinstriflokksins. Flokkurinn
gagnrýnir stjórn Verkamanna-
flokksins harðlega fyrir slappa um-
hverfisstefnu og lítinn áhuga á
mannréttindamálum. Annars er
bylting og marxismi enn á stefnu-
skránni þótt bæði byggða- og
kvennapólitík séu æ meira áber-
andi.
Aðrir
Fjöldi smáflokka býður fram í
Noregi en enginn þeirra á mögu-
leika á þingsæti nema ef vera skyldi
Steinar Bastesen, hvalfangarinn
kjaftfori, sem stofnað hefur Sjávar-
byggðaflokkinn og býður fram í
Norðlandsfylki. Hann lofar að
brýna raustina á þingi!
Annars má nefna Samfélagsflokk-
inn, sem lengi hefur haft það eitt að
markmiði að taka Óslómörkina af
Lovenskjold-fjölskyldunni og færa
hana fólkinu!
Náttúrulögmálsflokkurinn vill
láta 1000 menn læra listir flugjóga á
kostnað ríkisins til að mynda já-
kvæð orkusvæði í þjóðfélaginu!
Þá býður Kommúnistaflokkur
Noregs fram í öllum kjördæmum.
Flokkurinn ætlar enn sem fyrr að
bylta þjóðfélaginu og koma á skipu-
lagi í anda Jósefs Stalíns enda eru
hér á ferðinni harðlinumoskvu-
kommúnistar af gamla skólanum.
Óskalisti
brúðhjónanna
Gjafaþjónustájyrir
brúðkaupið
, SILFURBUÐIN
Kringlunni 8-12 • Sími 568 9066
- Þarfærðu gjöfina -