Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.1998, Page 18

•^r
18 *
ilteygarðshornið
'* *'
LAUGARDAGUR 26. SEPTEMBER 1998 JLlV
Má eigi sköpum renna?
„Enginn fær flokkað, skráð ör-
lög í rit/ að upp megi fletta í sér að
færa i nyt“ orti Megas við lok hins
mikla bálks síns um Hvell-Geira,
geimhetjuna fræknu sem daglega
stóð í stórræðum á síðum bænda-
blaðsins sáluga, Tímans, „þreytti
kapp drembinn við óræðið" eins
og Megas kvað, og kinkuðu hlust-
endur mjög kolli yfir þessari
snjöllu mynd af tæknihyggju nú-
tímans. Svipuð hugsun býr að
baki hins innblásna og spámann-
lega niðurlags bókarinnar
Hundrað ára einsemd eftir Gabríel
García Marquez þar sem hinsti
niðji Buendia-ættarinnar flettir
bók þar sem skráð eru örlög allra
í ættinni, og þar á meðal hans - og
ferst svo. Svipuð hugsun býr að
baki sögnum af Fást og Galdra-
Lofti og ótal öðrum sögnum af eyð-
ingareðli hinnar hreinu þekkingar
sem styðst ekki jafnframt við siða-
speki - þegar maðurinn fer í viss-
um skilningi fram úr sjálfum sér,
aflar sér meiri upplýsinga en hann
er tilbúinn að vinna úr.
Að vera vandaður vísindamað-
ur snýst ekki einungis um að fá
hugljómanir, vera röskur í reikn-
ingi eða vandvirkur við til-
raunaglösin. Lærdómur okkar ald-
ar ætti að vera sá að hvort sem
vísindamönnum er það ljúft eða
leitt þá verður siðferðileg undir-
staða allra þeirra verka að vera
traust, og ekki nógu gott svar að ef
ég geri þetta ekki þá gerir þetta
einhver annar mildu óvandaðri
maður en ég, eins og viðkvæðið
hefur jafhan verið hjá kjamorku-
styrjaldarhönnuðunum.
******
„Enginn fær flokkað, skráð ör-
lög i rit“ orti Megas undir lok átt-
unda áratugsins og þótti mælast
vel að vanda, jafnvel þótt bók-
menntapáfar Morgunblaðsins séu
enn að klóra sér í hausnum yfir
því hvort hann geti talist skáld.
Þegar kvæðið var flutt hvarflaði
ekki að neinum sem á hlýddu að
tuttugu árum síðar yrðu komin að
m

minnsta kosti tvö fyrirtæki sem
hefðu þetta beinlínis að markmiði
- að flokka og skrá örlög í rit. Og
dregur annað þeirra meira að
segja nafn sitt af sjálfum örlaga-
nomunum, Urði, Verðandi og
Skuld.
Nú á dögum er að visu áreiðan
lega ofmetið hversu skaphöfii okk-
ar og atferli ræðst af erfðum.
„Fjórðungi bregður til fósturs" var
sagt í gamla daga og er vísast rétt.
Þessu ofmati á erfðaþættinum
fylgir líka annað og verra, sem er
mjög vélræn sýn á manneskjum-
ar. Vísindamennimir sjá
okkur fyrir sér sem við
værum forrituð og jafnvel
þá dæmd til að hegða
okkur á tiltekinn máta,
því þannig séum við gerð.
Þessi nýja ættarhyggja
vegur að gmndvallarsýn
okkar á einstaklinginn,
einkum á þessu fámenna
landi, þar sem hver ein-
staklingur er einstæður,
og nokkurs konar heims-
álfa. Á endanum er þetta
sú hugsun að hver ein-
staklingur sé frjáls. Sem
sé að hægt sé að segja við
mann: Jú, jú, forfeður
þínir supu mikið, en þú
ert ekki dæmdur til að
drekka samt - það er á
endanum þín ákvörðun
hvort og hvemig þú
drekkur. Það lýsir oflæti
að kalla fyrirtæki eftir ör-
laganornunum, oftrú á
möguleika til að kort-
leggja algjörlega hvem einstakling
þegar hann kemur í heiminn:
Þessi mun verða gjaldkeri í banka,
hafa dálæti á brúnum fotum,
kjúklingaréttum og fótbolta. Ein-
staklingurinn er aldrei endanleg-
ur; við munum aldrei fá endanleg
svör við því hvers vegna sérhver
hagar sér á tiltekinn máta. Það
undursamlega samspil ótal erfða-
þátta úr ólíkum áttum, umhverfis,
uppeldis og jafhvel innrætis sem
gerir hvem einstakling að því sem
hann er - er það ekki í rauninni
það sem gamla fólkið kailaði Guð?
Og taldi okkur æðri.
******
Hjá vísindamönnum skiptir það
máli hvemig þeir hugsa um menn-
ina og heiminn, hvemig þeir sjá
fyrir sér æskilega skipan hlut-
anna, hverju þeir vilja berjast
gegn - hvaða mannleg mein það
era sem þeir vilja rannsaka. I einu
orði: hugsunarháttur. í viðtali í
Morgunblaðinu um síðustu helgi
við Bemhard Pálsson, sem er for-
sprakki örlaganomanna, gægðist
fram hugsunarháttur sem ekki var
að öllu leyti viðunandi hjá vís-
indamanni. Það er þegar hann er í
viðtalinu að vara við því að hvers
kyns upplýsingar um einstakling
séu samkeyrðar, þar á meðal svo-
kallaðar viðkvæmar upplýsingar
um lesti og skapgerðarbresti. Þar
nefnir hann þrennt: kynvillu,
áfengissýki og ofbeldi.
Langt síðan maður hefúr séð
þetta orð: kynvilla. Hvað merkir
það? Þann sem hefur villst af leið
í kynlífi sínu, þann sem stundar
rangt kynlíf. Flest ennn við hætt
að hafa áhyggjur af kynhegðun ná-
ungans, svo fremi sem hann skaði
engan, en þegar maður verður var
við að læknir notar það hljóta að
renna á mann tvær grímur. Að
vísu er að því að hyggja að hann
hefur dvalið langdvölum erlendis
og þekkir kannski ekki hvað telst
við hæfi í opinberri umræðu hér
og hvað ekki, en það breytir því
hins vegar ekki að hann tilgreinir
samkynhneigð með áfengissýki og
ofbeldishneigð. Skyldi enn vera lif-
andi sá gamli draumur innan
læknavísindanna að hægt sé að
„lækna“ samkynhneigð? Að æski-
legt sé að „lækna" samkynhneigð?
Að brýnt sé að útrýma hommum?
WÉ Mlpk
Guðmundur Andri Thorsson
** *.
gur í lífi
Bikardagur í lífi Sigrúnar Óttarsdóttur, fyrirliða Breiðabliksstúlkna:
Frábær endir á knattspyrnusumri
8.30. Bikardagur mnninn upp.
Ég er vöknuð mjög snemma mið-
að við að þáð er laugardagur og
það er smáifiðringur í maganum.
Við Breiðabliksstelpumar eig-
um að mæta í morgunmat í
Kópavoginn kl. 9.00. Ég verð að
vakna snemma því að ég bý vest-
ur í bæ, nánar tiltekið við hlið-
ana á KR-vellinum.
Spólu stungið í tækið
Við borðum saman og rúm-
lega tíu fórum við á létta æfíngu.
Það er ágætt að koma sér í gang
með því að skokka létt og fara í
reit. Eftir æfínguna lítum við
inn á uppskeruhátíð Breiðabliks
í Smáranum. Um hálftólf er ég
svo loksins komin heim. Það er
mæting á Kópavogsvöllinn kl.
13.30 og nú er gott að hvíla sig
aðeins. Ég er farin að finna fyrir
smástressi en það veit bara á
gott.
Ég leggst upp í sófa og sting
vídeóspólu í tækið. Ég undirbý
mig ekkert sérstaklega fyrir
leiki en finnst gott að hafa eitt-
hvað fyrir stafni.
Leikurinn er hálfljögur svo að
ég borða inn hálfeittleytið.
I stuði með Sálinni
Loks er kominn tími til að
fara á stað. Magga Óla sækir
mig á kagganum og við förum á
völlinn. Breiðablik og HK eru að
spila og við sjáum 5 mörk áður
en við höldum af stað niður í
Laugardal. Glæsilegur leikur.
Það er létt yfir hópnum, strák-
amir eru komnir upp í úrvals-
deild og við erum staðráðnar í
að vinna KR og fagna rækilega á
uppskeruhátíð félagsins i kvöld.
Á meðan við klæðum okkur
hlustum við á Sálina, hún kem-
ur okkur í keppnisstuð.
Alvara leiksins
Þegar leikurinn hefst er allt
stress horfið og nú er bara að
standa sig. Allt er þegar þrennt
er og þar með hljótum við að
vinna í dag.
2-0. Það er kominn hálfleikur
og allt gengur vel. Við ætlum að
klára þetta og hampa bikamum.
Eftir slaka byrjirn í seinni hálf-
leik er staðán allt í einu orðin
2-2 og allt á byijunarreit aftur.
En við gefumst ekki upp og
náum að sigra. Það flæðir kók
út um allt og við erum í sigur-
vímu. Það er varla hægt að lýsa
þeirri tilfinningu að vinna bik-
arinn eftir svona spennandi
leik. Hún er hreint út sagt frá-
bær. Þetta er tilfinning sem að
maður venst aldrei, hversu oft
sem maður vinnur, og maður
verður sannarlega aldrei leiöur
á henni.
„Þetta er tilfinning sem maður
venst aldrei, hversu oft sem
maður vinnur, og maður verður
sannarlega aldrei leiður á
henni.“ DV-mynd Pjetur
Sturta og partí
Nú er bara að drífa sig í sturtu
og svo í partí til Jöra þjálfara.
Þar er að sjálfsögðu horft á
mörkin og haft mikið gaman af.
Loksins er haldið í Smárann og
haldið áfram að fagna fram á
rauðanótt með öflum þeim sem
styðja við bakið á okkur.
Frábær endir á sumri sem lof-
aði ekki góðu til að byija með en
með því að hafa trú á sjálfum sér
er allt hægt.