Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.1999, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 16. MARS 1999
Fiiálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
StjórnarformaSur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblaö 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
Senn hefst háreysti
Línumar hafa skýrzt svo vel átta vikum fyrir kosning-
ar, að óhætt er að spá sama stjórnarmynztri á næsta
kjörtimabili. Formaður Sjálfstæðisflokksins lét lands-
fundarmenn flokksins ekki velkjast í vafa um, að hann
teldi óbreytta stöðu farsælasta fyrir flokk og þjóð.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur burði til að velja um að
starfa með Framsóknarflokknum eða Samfylkingunni,
sem formaðurinn gagnrýndi harðlega. Framboð Sverris
Hermannssonar og nokkurra andstæðinga kvótakerfis-
ins mun ekki veikja flokkinn, svo um muni.
Fylgið mikla, sem Samfylkingin fékk beint 1 kjölfar
stóru prófkosninganna á Suðvesturhorninu, hefur hald-
izt óbreytt, svo að ljóst má vera, að hún er annað stærsta
stjórnmálaaflið, af stærðargráðu Sjálfstæðisflokksins.
Eigi að síður hafnar formaður hans Samfylkingunni.
Eini markverði óvissuþátturinn í þessu dæmi er veik
staða Framsóknarflokksins. Sótt er að fylgi hans úr öll-
um áttum um þessar mundir. Hann stendur langt að baki
stóru öflunum tveimur og getur hæglega farið svo illa út
úr kosningunum, að það leiði til bakþanka.
Ljóst er, að hugur formanns Framsóknarflokksins er á
svipuðum nótum og formanns Sjálfstæðisflokksins.
Raunar virðist anda köldu frá honum til helztu forustu-
manna stjórnarandstöðunnar. Ef hann þorir, mun hann
halda áfram núverandi stjórnarsamstarfi.
Söguleg rök eru fyrir, að Framsóknarflokkurinn gefist
upp á hægra samstarfi, þegar fylgishrun hans er orðið
nógu mikið. Að þessu sinni mundi slíkt ekki leiða til
þreiflnga Framsóknarflokksins í aðrar áttir, heldur
mundi flokkurinn draga sig í hlé og sleikja sár sín.
Lokamynztur slíkrar stöðu væri eins konar þjóðarsátt
Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar. Erfitt er samt að sjá,
hvemig þessi tvö öfl geti náð saman um sæmilega starf-
hæfa ríkisstjórn eftir hatrammar deilur undanfarinna
missera um ýmis viðkvæmustu þjóðmálin.
Græna vinstrið gegnir engu hlutverki í mynztrinu að
þessu sinni, þótt það kunni að fá nokkra þingmenn. Lín-
urnar í pólitíkinni eru þær, að líkur eru á þrenns konar
möguleikum á tveggja flokka stjóm, áður en menn fara
að gæla við eitthvert þriggja flokka mynztur.
Innviðir og valdakjarnar allra flokkanna em sæmilega
traustir. Sjálfstæðisflokkurinn hefur losnað við umdeild-
an fyrrverandi formann úr pólitíkinni og stendur því í
fyrsta sinn óskiptur að baki formanni sínum. Og flokk-
urinn hefur loksins fengið langtíma-varaformann.
Staða formanns Framsóknarflokksins er veikari, svo
sem sást af því, að hann treysti sér ekki til að fá nýjan
ráðherra í stað þess, sem hvarf úr ríkisstjórninni. En
fylgistapið þarf samt að verða mikið á þeim bæ, áður en
hróflað verður við helztu valdamönnum flokksins.
Samfylkingin er svo ný, að hún hefur ekki mótað boð-
leiðir milli ráðamanna sinna. Til skamms tíma mun það
há henni, ef hún lendir í viðræðum um stjórnarmyndun,
en til langs tíma litið ætti hún að vera í sæmilegum mál-
um, enda er þar sáttahljóð í fólki inn á við.
Stórorrusturnar eru að baki. Allir stjómmálaflokkarn-
ir hafa komist gegnum erfiðleika, sem gjarna fylgja skip-
an framboðslista, og ganga sæmilega heilir til kosninga.
Stóru fylgissveiflurnar eru að baki. Nú tekur við tími
hægfara fylgisbreytinga fram að kosningum.
Senn hefst háreysti og vopnaglamm. Eftir kosningar
mun svo hið gamalkunna koma í ljós, að því meira, sem
hlutirnir breytast, þeim mun meira eru þeir eins.
Jónas Kristjánsson
Tveir af meintum göllum kvótakerfisins eru byggðaröskun og brottkast fisks, en fiski er einnig kastað fyrir borð
í öðrum kerfum, segir greinarhöf. m.a.
Kvótakerfið
Kjallarinn
Snjólfur
Ólafsson
dósent
arheildarinnar að af-
rakstur nytjastofnanna
verði sem mestur.
í þriðja lagi gef ég mér
þá forsendu að það séu
hagsmunir þjóðarheild-
arinnar að arður af
nytjastofnunum deilist
á réttlátan, skynsaman
og hagkvæman hátt á
íslendinga.
Kvótakerfi er skást
Kvótakerfi okkar ís-
lendinga, sem er afla-
markskerfi, hefur
mikla kosti umfram
ílest önnur stjórnkerfi
við fiskveiðar. Megin-
kosturinn felst í því að
það er betri grundvöll-
„Kvótakerfi okkar Islendinga,
sem er aflamarkskerfí, hefur
mikla kosti umfram fíest önnur
stjórnkerfí v/'ð fiskveiöar. Megin-
kosturinn felst í því að þaö er
betri grundvöllur undir arösemi í
sjávarútvegi en önnur kerfi.u
Ef til vil er það
að bera í bakkafull-
an lækinn að
blanda sér í um-
ræðuna um stjórn-
kerfi fiskveiða, en
mig langar að gera
tilraun til að draga
fram meginatriði
málsins í nokkrum
kjallaragreinum.
Málið er ákaflega
umfangsmikið og
flókið og enginn
hefur þekkingu á
öllum hliðum þess,
og ekki bætir úr
skák að margir sem
tjá sig um það eru
að berjast fyrir fjár-
hagslegum hags-
munum eða eru á
atkvæðaveiðum.
Þekking mín er
einnig takmörkuð
og ljóst að viðhorf
mín móta skrifin,
en vonandi ein-
kennast þau fyrst
og fremst af því að
fræðigrein mín, að-
gerðarannsóknir,
snýst um að greina
kerfi og meta afleið-
ingar ákvarðana.
Meginforsendur
í upphafi er rétt að ræða þær
meginforsendur sem ég gef mér,
og þeir sem eru ekki sammála
þeim verða augljóslega ekki sam-
mála niðurstöðum mínum.
í fyrsta lagi gef ég mér þá for-
sendu að setningin „nytjastofnam-
ir á íslandsmiðum eru sameign ís-
lensku þjóðarinnar", eins og
stendur í lögum, sé markmiðsyfir-
lýsing um að nytjastofnana beri að
nýta með hagsmuni þjóöarheildar-
innar í huga. Þetta markmið er til
dæmis mjög ólíkt því markmiði
sem hefði falist í setningunni
„nytjastofnamir era sameign ís-
lenskra útgerðarmanna".
í öðru lagi gef ég mér þá for-
sendu að það séu hagsmunir þjóð-
ur undir arðsemi í sjávarútvegi
en önnur kerfi. Margar þjóðir
hafa lært af reynslunni og breytt
úr sóknarstýringarkerfi yfir í afla-
markskerfi eftir að gallar hins
fyrrnefnda hafa orðið öllum aug-
ljósir. Nærtækasta dæmið eru
stöðugar breytingar á lögum um
fiskveiðar smábáta hér á landi, en
lögin hafa mjakast í átt að afla-
markskerfi.
Kvótakerfið hefur einnig ýmsa
galla. Flestir eða allir þessir gallar
falla í tvo flokka. Annars vegar
em það gallar sem fylgja einnig
öðrum stjómkerfum og hins vegar
gallar sem tiltölulega einfalt er að
sníða af kvótakerfmu. Hér má svo
nefna þriðja flokk galla sem era
meintir gallar kerfisins en ekki
raunveralegir, þ.e. kvótakerfið er
notað, viljandi eða óviljandi, sem
blóraböggull.
Margir telja megingalla kerfis-
ins vera óréttláta skiptingu arðs af
nytjastofnum og að ekki hafi allir
sama réttinn til veiða. Þennan
galla er einfalt að sníða af kerfinu
og í næstu grein mun ég útskýra
hvernig.
Byggðaröskun og
brottkast fisks
Tveir af meintum göllum kvóta-
kerfisins eru byggðaröskun og
brottkast fisks.
Ljóst er að byggð hefur þróast
hratt á íslandi á þessari öld. Fyrst
var meginþróunin sú að íbúum
dreifbýlis fækkaði og íbúum þétt-
býlis fjölgaði. Síðar hefur megin-
einkenni þróunarinnar verið að
straumurinn hefur legið til suð-
vesturhoms landsins. Kvótakerf-
ið sem slíkt er hins vegar algert
aukaatriði í þessari þróun. Þetta
má til dæmis sjá með því að
skoða tölur um tilfærslu landaðs
afla milli byggðarlaga, fyrir og
eftir daga kvótakerfisins.
Vissulega er fiski kastað fyrir
borð í kvótakerfinu. En fiski er
einnig kastað fyrir borð í öðrum
kerfum. Sjómenn hafa til dæmis
sagt frá veiðiferðum þar sem
meira en helmingi afla var kastað
fyrir borð þegar um frjálsar fisk-
veiðar var að ræða. Þeir vinnu-
hópar sem hafa skoðað þetta mál
hvað best hafa ekki komist að
þeirri niðurstöðu að kvótakerfið
sé verra en önnur kerfi að þessu
leyti. Hins vegar skiptir útfærsla
og framkvæmd stjómkerfa máli,
og sem stendur er verð á kvótum
óeðlilega hátt og veldur það auknu
brottkasti.
Það væri fráleitt að leggja niður
kvótakerfið og taka til dæmis upp.
sóknarmarkskerfi eða frjálsar
fiskveiðar. Hins vegar er full
ástæða til að sníða helstu agnúa af
kerfinu, meðal annars í þeim til-
gangi að ná sáttum um það í þjóð-
félaginu. í næstu grein útskýri ég
hvernig ég tel best að gera það.
Snjólfur Ólafsson
Skoðanir annarra
Of stór fiskiskipafloti
„Flotinn er ennþá alltof stór, og hann hefur
minnkað óverulega síðustu ár við núverandi fisk-
veiðistjórnunarkerfi. Hefði veiðigjald verið tekið
upp í tæka tíð, i síðasta lagi árið 1984 vð lögfestingu
kvótakerfisins, eins og margir hagfræðingar og aðr-
ir lögðu til á þeim tíma, þá væri flotinn nú kominn
miklu nær eðlilegri stærð, sennilega alla leiö að
settu marki. Þannig hefði mátt komast hjá hinni
gríðarlegu offjárfestingu í fiskiskipum og meðfylgj-
andi sóun af sjónarhóli þjóðarbúsins í heild og firra
bankaerfið verulegum hluta þess útlánataps, sem
það hefur orðið fyrir síðan 1987.“
Þorvaldur Gylfason prófessor í Mbl. 14. mars.
Hætt að skúra
„Ég er ýmsu vön af hálfu karlpeningsins í stjórn-
málum en ég er einfaldlega hætt að skúra fyrir þessa
stráka. Ég nenni því ekki lengur. Ég tel mig fullburð-
ugan stjórnmálamann, alveg á borð við þá. Minn
veikleiki í pólitík er hins vegar að ég hef aldrei safn-
að í kringum mig einhverri hirð innan flokksins.
Mér hefur alltaf gengið vel í forvölum, því þá kemur
bara fólkið í borginni og ég veit svo sem ekkert
hvaða skari það er. En maður þarf víst að hafa ein-
hverja stuðningshópa, eins og það er kallað. Ég hef
alveg sömu hugsjónir og ég hef haft. Ég sé hins veg-
ar ekki að það sé sóst eftir minni vinnu í þessari
hreyfingu og ég hef nóg annað að gera.“
Guðrún Helgadóttir alþm. í Degi 13. mars.
Útgengilegri á kynferðismarkaðinum
„Satt að segja veit ég ekki nema að það verð sem
við gjöldum hér fyrir góð fjárráð unglinga sé helst til
hátt... Fólk áttar sig kannski ekki á að þetta hangir
allt saman. Að hafa förðunarnámskeið fyrir tólf ára
böm eru eins konar skilaboð til hinna sömu að nú
sé kominn tími til að mála sig og taka sig út. íslensk
lög eru ekki á sama máli, það er sem betur fer tekið
æ harðar á þeim mönnum sem fara á fjörurnar við
smátelpur. Þama gætir mikils ósamræmis. Að mála
sig er liður í þeirri viðleitni kvenna að gera sig út-
gengilegar á kynferðismarkaðinum. íslensk lög eru
hins vegar á þeirri skoðun að börn eigi þar ekkert
erindi og flestir þegnar þessa lands eru ábyggilega á
sömu skoðun."
Guðrún Guðlaugsdóttir i pistlinum Þjóðlífsþankar í
Mbl. 14. mars.