Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.1999, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 16. MARS 1999
13
lllur grunur
við aldamót
Óttinn við kerfin
Nýtt árþúsund er
í vændum og það er
meira en nóg til að
freista manna til
spásagna. Það virð-
ist þá fara mjög eftir
þvi við hvað menn
fást hvort þeir horfa
fram á nýja öld með
ugg eða bjartsýni.
Þeir sem sýsla við
verðbréf eru yfirleitt
eldhressir og spá því
að allar vísitölur
muni sækja upp á
við. Um þá markaðs-
bjartsýni er ekki
annað að segja en að
hún er starfskylda
allra sem fara með
hlutabréf: ef þeir
láta minnsta bilbug á sér finna
gufar öll fjárfestingaákefð upp og
hrun vofir yfir. Þeir sem gleðja sig
við tölvur eru lika afar jákvæðir í
spádómum: Þeir sjá fyrir sér óend-
anlegar veiðilendur sýndarveru-
leikans þar sem þeir fanga í Net
sitt alla þekkingu heimsins, öll
kostaboð á varningi, alla skemmt-
un og að auki mikinn viðskipta-
gróða og fjörleg mannleg sam-
skipti. Þeir sem hafa hugann við
náttúruna og umhverfi mannsins
eru hins vegar heldur en ekki
svartsýnir, enda vita þeir að jafnt
og þétt er gengið á auðlindir,
vatni, mold og lofti spillt og nú síð-
ast er hleypt út í umhverfið erfða-
breyttum jurtum og kvikindum
sem enginn veit hvenær valda
stórslysum.
hafa náð fullkomnum
tökum á mennskri
kind.
Annaðhvort óttast
þeir pólitískt alræði,
þann Stóra bróður,
sem stýrir lífi og jafn-
vel hugsun hvers
manns af gifurlegri út-
sjónarsemi og grimmd.
Eða þá að þeir óttast
að vísindin og svo upp-
eldis- og innrætingar-
tækni sameinist um að
búa til útsmogið
stjómkerfi sem haldi
hverjum og einum
stilltum, þægum og
sljóum í samfélagi þar
sem öllum hefur verið
frá fósturstigi kennt að
„vilja ekki annað en þeir fá“. Hér
er vikið að frægum skáldsögum
Orwells (1984) og Huxleys ( Veröld
ný og góð) og ótal tilbrigðum við
þær.
Óttinn við upplausn.
En nú undir aldarlok virðast
höfundar framtíðarsagna óttast
miklu síður ofstjórnarkerfi ýmiss
konar. Uggur þeirra tengist meir
og meir við það að þau „kerfi“ sein
Kjallarinn
Arni Bergmann
rithöfundur
Rithöfundar hafa lengi reynt að
rýna í möguleika hver sinnar
framtíðar. Á öldum áður freistuð-
ust þeir helst til þess að lýsa útóp-
íum - samfélögum sem ekki em til
- í anda framfarabjartsýni: þeir
lýstu góðu, skynsamlegu og hóf-
sömu mannfélagi. Á okkar öld
hafa flestar slíkar bækur hins veg-
ar lýst heimi sem er mun verri en
samtíminn. Rithöfundar hafa tek-
ið uggvekjandi fyrirbæri og breytt
þeim í skelfileg og altæk kerfi sem
„Ótti við stjórnleysi, við að ekkert virki lengur
stýra samfélöginn okkar hrynji.
Ótti þeirra er ótti við upplausn,
við stjórnleysi, við það að ekkert
virki lengur. Ótti við heim þar
sem hver verður að forðast annan
vegna þess að þar ráða hnefaréttur
og fólska og taka sinn geðþóttatoll
af hverjum þeim sem ekki getur
forðað sér út í skóg eða bak við
virki. Sá sem ekki borgar verður
barinn í klessu, brennt ofan af
honum, eða hann drepinn með
sínu hyski, ef honum er þá ekki
stútað í meiningarlausu tilviljun-
arofbeldi.
Um þetta þema má lesa jafnt í
Bretlandi (Doris Lessing) Rúss-
landi (Petrúshevskaja) - og Banda-
ríkjunum (John Updike). Stundum
hefur upplausnin í skáldverkun-
um orðið eftir stórslys eins og
stríð, en stundum er sem ekkert
slíkt hafi þurft til. Og þarf engan
að undra: hér er i skáldskap hald-
ið áfram með þróun sem menn
þekkja jafnt frá Rússlandi, vest-
rænum stórborgum og svo þróun-
arlöndum. Fyrir öld mátti enn sjá
á heimskortinu ýmsa auða bletti:
hér hafa hvítir
menn ekki enn
komið og kort-
lagt, hér vitum
við ekki hvað við
tekur.
Undir okkar
aldahvörf fjölgar
þessum hvítu
blettum aftur og
þeir tákna: sá sem
hingað hættir sér
getur búist við hverju sem er. Þeir
geta náð yfir heil ríki eins og
Sómalíu og nú síðast Sierra Leone,
eða heil héruð og hverfi i borgum
heimsins sem eru undir stjórn
mafiósa og eiturbaróna. Og þeim
fækkar jafnt og þétt sem geta talið
sjálfa sig nógu langt frá þessum ill-
kynja blettum á húð jarðar að þeir
geti leitt hjá sér þann illa grun
sem helst einkennir okkar alda-
hvörf.
Árni Bergmann
„Sá sem ekki borgar verður bar-
inn í klessu, brennt ofan af hon-
um eða hann drepinn með sínu
hyski, ef honum verður þá ekki
stútað í meiningarlausu tilviljun-
arofbeldi.“
Arnarneslandið selt
Venjulegir fuglar eiga sér eitt
hreiður. Svo er til fugl sem nenn-
ir engri hreiðurgerð og ryður
eggjum smáfugla úr hreiðrum fyr-
ir sínum og lætur þá um erfiðið
og litlu krílin þræla sér út með
glöðu geði þvi þau vita ekki betur
en að allt sé eins og það á að vera.
Reyndar hafa litlu kjánamir eng-
an tíma frá þrældómnum sem sá
stóri leggur á þá og ungamir vaxa
þeim fljótt yfir höfuð og taka við
písknum. Gaukurinn veit hvemig
hægt er að lifa þægilegu lífi á
kostnað annarra og án þess að
þeir taki eftir því. Skyldi þessi
undrafugl vera mönnum útsmogn-
ari? Einhverjir hljóta að átta sig á
þessu, eða hafa hæfileikann með-
fæddan, hversu geðfelldur sem
hann annars er.
Það á ekki af íslendingum
að ganga
Að eignast sem mest í auði og
valdi er sumum mönnum lífið
sjálft og er þá ekki spurt um af-
leiðingar fyrir þá sem fyrir verða,
hvort sem um einstaklinga eða
samfélagið er að
ræða. Nýlega
var viðtal i sjón-
varpi við fiár-
málamann sem
keypt hafði 44
hektara lands í
Amamesi. Mað-
urinn tjáði
fréttamönnum,
aðspurður um
tilgang
kaupanna, að
hann vildi hafa
eggin sín í sem
flestum hreiðr-
um. Þama slær hann gauknum
við, því hann notar líka annarra
egg sér til framdráttar.
Það á ekki af íslendingum að
ganga. Þarna röltir þessi maður
sér inn í banka allra landsmanna
og fær hjá honum lán, sem að öllu
athuguðu mun stór-
hækka lóðaverð til
almennings og bygg-
ingameistara. Það er
sorglegt að Lands-
bankinn skuli veita
mönnum tfi slíkra
verka. Landsbank-
inn hefur lýst yfir
vilja til að styðja
hvers konar menn-
ingarlega tilburði og
aðra jákvæða, en
gerir hann það með
annarri hendinni á
meðan hann rífur
niður með hinni?
Vanbúin lög
Ekki verður betur
séð en Landsbank-
inn sé að aðstoða braskara við að
stórhækka lóðaverð, en kannski
kemst hann ekki hjá því að veita
lánið. Eitt er víst; Amameslandið
er sá að kaupa sem ætlar að
græða á samborguram sinum á
löglegan en siðlausan hátt. Það
verður fiarlægt mikið fé úr bygg-
ingaiðnaðinum og lóðakaupend-
um gert að auka á þrældóm sinn
svo að ríkur verði ríkari. Sýnt er
að eiginlegri græðgi verður aldrei
fullnægt.
Það er mikil ábyrgð að
vera virkur bygginga-
meistari og yfirleitt
áhætta, en þeir hafa
axlað hvort tveggja
með sóma. Við þá og
samfélag Garðbæinga
hefur bankinn von-
andi talað áður en lán-
ið var veitt. Svokallað-
ir spákaupmenn eru
alheims vandræðafyr-
irbæri nútímans og
víða við iðju sína. Þeir
skapa hvarvetna
glundroða þar sem
þeir sjá aura von og
era ekki vandir að
meðulmn. Þeir hafa
sett þjóðlönd í upp-
lausn og óteljandi
menn og fyrirtæki í gjaldþrot.
Það er óljóst hvort samfélögum
stafar meiri hætta af að taka ein-
staklinginn fram yfir heildina eða
öfugt og á hinn veginn eðlislægri
græðgi ótrúlega margra sem erfitt
er við að eiga, en sem betur fer
flestir ráða þó við á sæmilegan
hátt. - Hér þarf að koma upp vörn-
um gegn þeim sem auka á erfiði
fólks með því að spila á vanbúin
lög án áhættu.
Albert Jensen
„Ekki verður betur séð en Lands-
bankinn sé að aðstoða braskara
við að stórhækka lóðaverð, en
kannski kemst hann ekki hjá því
að veita lánið. Eitt er víst; Arnar-
neslandið er sá að kaupa sem ætl-
ar að græða á samborgurum sínum
á löglegan en siðlausan hátt.“
Kjallarinn
Albert Jensen
trésmiður
Með og
á móti
Vinnur Afturelding þrefalt
í handboltanum?
Guðjón
Guömundsson,
íþróttafréttamaður
á Stöð 2.
Bjarki, Beggi
og Gintaras
gera útslagið
„Ég tel það víst vera að Aftur-
elding vinni íslandsmeistaratitil-
inn í fyrsta skipti í sögu félagsins
og þriðja bikarinn á þessari leik-
tíð. Það er ekki
bara að Aftur-
elding sé með
sterkt sóknar-
lið heldur leik-
ur liðið geysi-
lega sterka og
góða vörn og
fyrir aftan
hana er er
besti mark-
vörður lands-
ins, Berg-
sveinn Bergsveinsson. Beggi,
sem er mikill reynslukarl, hefur
leikið mjög vel eftir að hann kom
úr meiðslunum og það hefur
hreinlega geislað af honum. Þá
era í liðinu leikmenn eins og
Bjarki Sigurðsson og miðjumað-
urinn Gintaras sem geta gert
ótrúlegustu hluti. Þessir þrír
leikmenn gera útslagið fyrir Aft-
ureldingu í úrslitakeppninni.
Hinir leikmennirnir eru engir
aukvissar. Aðeins einn veikileiki
er hjá liöinu en það er vinstra
hornið. Ég er viss um það að
Mosfellingar setja fyrir þann
leika strax og leiktíðinni lýkur
og finna sér annan leikmann þá
stöðu fyrir næsta tímabil. Þau lið
sem gætu veitt Mosfellingum
harðasta keppni er Stjarnan og
Fram. Stjarnan fær að vísu ekki
árennilega andstæðinga í 8-liða
úrslitunum sem era FH-ingar.
Þeir hafa oft átt gott með að leika
gegn Stjömunni og hafa unnið
þá oft í Garðabænum. Þá gæti
Fram lent í miklum vandræðum
tapi liðið heimaleiknum gegn
KA. Önnur lið en Fram og
Stjarnan blanda sér ekki í barátt-
una um titilinn."
Stjarnan
verður
sigurvegari
„Ég tel það ekki líklegt. Aftur-
elding er reyndar með mjög gott
lið, leikmenn sem eru með mikla
reynslu og kunna íþróttina vel.
Umgjörðin er
líka til fyrir-
myndar hjá
liðinu og Skúli
Gunnsteinsson
þjálfari er
greinflega að
vinna gott
starf. En því
miður fyrir
Aftureldingu
munu það ekki
vinna nógu
marga úrslita-
leiki gegn
Stjörnunni til
Gunnar Einarsson,
forstöóumaöur
fræðlsu- og
menningasviös
Garöabæjar og
fyrrum þjálfari.
að
standa uppi
sem sigurvegarar. Leiðin í úr-
slitin verður þeim erfið en
Stjarnan mun eflast með hverj-
um leik í úrslitakeppninni, likt
og hún hefur gert í deildar-
keppninni, og standa uppi sem
íslandsmeistari. Stjaman hefur
nú aö mínu mati mjög góðu liði
á að skipa, liðsheildin er góð og
samstaða leikmanna til fyrir-
myndar.
Ég hef þá trú að sameiginleg
reynsla þeirra Einars Einarsson-
ar þjálfara og Eyjólfs Bragasonar
aðstoðarmanns hans vegi þungt
í því taugastríði sem úrslitaleik-
ir bjóða upp á. Já Stjarnan verð-
ur sigurvegari í úrslitakeppni
karla í handknattleik í fyrsta
skipti i sögu félagsins. Áfram
Stjaman." -GH