Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.1999, Blaðsíða 17

UV LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1999
17
fjölmtölar
Af blöcfum og blaðamönnum:
Dagblaðið útgefið á Akureyri 1914!
- fákk símskeytafréttir sem Morgunblaðið fákk frá bresku utanríkisþjónustunni
Þegar sæsirainn kora til Seyðis-
fjarðar 1906 opnaðist í fyrsta skipti rit-
símasamband við Evrópu og talsíma-
samband komst á innanlands með
lagningu línu frá Seyðisfirði til
Reykjavíkur. Eftir þessu sambandi
við útlönd höfðu margir beðið með
óþreyju, þar á meðal Jón Ólafsson
sem hóf útgáfu Dagblaðsins í október
1906. Jón hélt að með tilkomu ritsím-
ans myndi hann hafa aðgang að mörg-
um fréttum frá útlandinu en reyndin
varð önnur og fjalla ég um það í næsta
þætti.
Níu árum síðar hófst heimsstyrjöld-
in fyrri og þá bárust fréttaskeytin ótt
og titt til íslands.
Símskeytin frá
Morgunblaðinu
Á Akureyri ákvað ungur maður,
Sigurður Einarsson að nafni, að
stofna dagblað sem hann skírði Dag-
blaðið og hóf það göngu sína 6. nóvem-
ber 1914. Grundvöllur fréttaflutnings
blaðsins voru símskeyti frá Morgun-
blaðinu í Reykjavík sem þá var rúm-
lega ársgamalt. Símskeytin fékk
Morgunblaðið ekki frá hlutlausum
fréttastofum heldur bresku utanríkis-
þjónustunni í London.
Sr Dagblaðið
RiUljfrt S%. Dmw l’ienlwriftji Odh B^nwonu.
Sigurður Einarsson.
að ætla það að ósannindi standi í
þessum skeytum væri ókurteisi
gegn breska utanrikisráðuneyt-
inu.“
Hér eru á ferð tvær nýjungar í ís-
lenskri blaðamennsku, annars vegar
endursala (gjöf) á símskeytafréttum
og hins vegar mótttaka ritskoðaðra
fréttaskeyta frá stórveldi sem vildi
ráða fréttaflutningi á íslandi jafnt sem
á heimaslóðum.
Af Dagblaðinu akureyrska komu út
129 tölublöð.
TU niunganil
IkfMWHIM MMI i
Erlendar simfregnir
TUkynning fri brtskn uianrlkissliiminni i
Prjónles
V.n)
verður keypt hasta vtrði I
Carl Höepfners
verzlun
Stjirnarskráln slaijtst.
ygmrniOma Ufa b»W Uryb
yini^ii hmuapit luS iu*
tUrtnyMpUf UAM.
Ur fi.ykja.lfc.
Sigurður Einarsson kynnti fyrir-
ætlanir sínar í grein á forsíðu undir
titlinum Til náungans þar sem hann
segir að tilgangur blaðsins, sem var
aðeins tvær síður, sé að flytja væntan-
legum lesendum þess nýjustu og
áreiðanlegustu fréttir og þá sérstak-
lega nú þær síðustu fréttir af Norður-
álfuófriðnum. Hann sagði:
„Þetta fréttasamband er óefað það
besta sem vér höfum nú föng á að fá.
Allar útlendar fréttir verða nú eins og
kunnugt er að ganga gegnum hreins-
unareldinn - hendur Englendinga -
verður því máske skýrt frekar frá af-
reksverkum bandamanna en ella, en
Ritstjórinn dýralæknir
og síðar alþingismaður
Hver var svo þessi glaðbeitti fram-
kvæmdamaður? Jú, hér var kominn
Sigurður Einarsson, sem síðar kallaði
sig Hlíðar, en það ættamafn fékk
hann með stjórnarráðsleyfi árið 1917.
Sigurður, sem var fæddur árið 1885
og látinn 1962, tók dýralæknispróf í
Kaupmannahöfn áriö 1910. Hann var
skipaður dýralæknir norðanlands það
sama ár og sat á Akureyri. Hann var
lengi heilbrigðisfulltrúi á Akureyri og
bæjarfulltrúi þar í rúm 30 ár og for-
seti bæjarstjómar 1932-38. Hann var
alþingismaður Akureyrar 1937^49 fyr-
ir Sjálfstæðisflokkinn.
Eftir að útkoma Dagblaðsins hætti
stofnaði Sigurður blaðið íslending það
sama ár (1915) og var ritstjóri hans til
ársins 1920.
Meðal barna hans voru Guðbrand-
ur Hlíðar dýralæknir og Jóhann Hlið-
ar prestur.
Sagt hefur verið að hver þjóð hafi
þau blöð sem hún verðskuldi. Þetta
segir Vilhjálmur Þ. Gíslason í bók
sinni, Blöö og blaðamenn. Hann segir
einnig að „íslensk blöð hafi frá upp-
hafi haft mikil áhrif, stundum víðtæk
og djúp. En valdið til að beita afleið-
ingum eöa afrakstri þeirra áhrifa hef-
ur oftast verið annars staðar. Stund-
um hafa blöðin haft áhrif með ofsa
sínum eða einstrengingslegum áróðri,
en mest með fræðslu, frásögnum og
fréttum. Þau hafa ýmist talað máli
breytinga og byltinga eöa jafnvægis
og íhalds. Þau hafa verið í fylkingar-
brjósti í þjóðlegri sjálfstæðisbaráttu,
stutt nýja atvinnuhætti og lífshætti,
nýjar fjármálastefnur og kjarabætur.
Þau hafa opnað útsýn um víða heima.
Þau hafa verið málgögn merkra og
stórbrotinna manna i deilum þeirra.
Þau hafa túlkað daglegt líf, óskir og
umkvartanir almennings.“
Háskóli hins daglega lífs
„Blaðamennska er háskóli hins
daglega lífs,“ segir Árni Óla, fyrsti al-
menni blaðamaðurinn sem gerði fagið
að ævistarfi. „Blaðamaðurinn er þar
bæði nemandi og kennari ... æðsta
skylda hans er að vera sannorður í
fréttaflutningi... hann á að vera boð-
beri menningar, kynna mönnum nýja
vakningu, hvar sem hún skýtur upp
kollinum... Blöðin eiga að vera andleg-
ir leiðtogar, en ekki trúðar... brim-
brjótar gegn aðvífandi öldum lausung-
ar og ómenningar, sem alls staðar leit-
ar á“, segir Árni, skorinorður en
nokkuð skrúðmæltur.
Þorsteinn Gíslason, faðir Vilhjálms
Þ. Gíslasonar sem nefndur er hér að
framan, ræðir í blaði sínu, Lögréttu,
árið 1932, um það hve mikið sé um
stjórnmálarifrildi í þeirra tíma blöð-
um. „Þó að blöðin séu stjórnmálablöð
og flokksblöð, þá vilja menn jafnframt
fá í þeim fréttir og fræðandi, mennt-
andi efni ... og sá stjórnmálaflokkur
sem gerði sér far um að bæta úr þessu
ynni við það fylgi, en tapaði ekki.“
Eða einhver slík tæki
Þorsteinn ræðir i greininni um
samkeppni blaða og útvarps en Ríkis-
útvarpið hóf göngu sína árið 1930 og
var því nýjung í íslenskri fjölmiðlun.
Hann segir: ....í útvarpinu hefur
blaðamennskan sýnilega fengið keppi-
naut sem vel má vera að verði henni
með tíð og tíma erfiður ... það er eigi
fjarstæða að hugsa sér að bókagerð
heimsins breytist meir og meir á
grammafónsplötur eða einhver slík
tæki og söfn af þeim komi í stað bóka-
safnanna. í stað þess að fá t.d. Njálu
eða Eglu lánaða í bókasafni, eins og
nú gerist, þá fái menn þar léðar
nokkrar plötur og sögurnar síðan vél-
lesnar heima hjá sér af plötunum."
Þessi tilvitnun sýnir hve hugkvæm-
ur Þorsteinn hefur verið varðandi
framtið margmiðlunar.
Hneykslismál allra uppáhald!
Margt fróðlegt og skemmtilegt
hefur verið sagt um blöð og hlut-
verk þeirra. Skúli Skúlason, þekkt-
ur blaðamaöur á sinni tíð, skrifaði
eitt sinn grein í Vísi um fréttaflutn-
ing blaðsins „að stjórnmál væru
æðsta innihald blaðsins, en stórtið-
indi, svo sem um jarðskjálfta, eldgos
eða stjórnmálahneyksli, lesa allir.
Hneykslismál eru allra - líka þeirra
sem þykjast hafa skömm á þeim.
Léttara hjalið er orðið rúmfrekt í
blöðunum, sömuleiðis æsifregnir af
atburðum sem í sjálfu sér eru lítils
virði.“ Skúli minnir í greininni á
þau orð að „efni góðs blaðs eigi að
vera að hálfu leyti það sem fólk
þarf að lesa, en að hálfu leyti það
sem það viU lesa“.
Gott hjá Skúla, og hér nem ég stað-
ar í bili.
Sigurjón Jóhannsson
<§> BOSCH
Lógmúla 9 • Sími: 530 2800 • Fax: 530 2820
BOSCH verslunin aðkeyrsla frá Háaleitisbraut
298.700»
riðkkqrænt og
Le durs ó\ fdsett fráítalíu
4 /tff __
Með 4 áieggS-
teguNdillul á
1000«
sw- 755 67 67
°°hHh beHave- H
Tilboðið gildir frá miðvikud. 15. til sunnud. 19. sept.1999