Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.2000, Blaðsíða 18

18
LAUGARDAGUR 18. MARS 2000
Helgarblað
I>v
„Þegar hegðun farþega
er komin algerlega úr
böndunum hefur starfs-
fólkið um borð, oft
í samvinnu við farþega,
getað yfirbugað far-
þegann. Ekki er alltaf
hentugur búnaður til
þess um borð. Flugleiða-
vél lenti í Keflavík fyrir
rúmu ári með óðan
farþega innanborðs.
Hann var bundinn við
sœtið með heymartólum
og sveipaður teppi svo
hann hrœkti ekki á alla
sem gengu fram hjá. “
www.totil.com
Flugfarþegar ærast í auknum mæli. Súrefnisskortur um borð talin ein helsta ástæðan:
(G)óðir farþegar
Fáum þykir gaman að fljúga og
myndu ekki gera það ótilneyddir.
Fyrir mörgum er ferðalag ef flugvél
kemur við sögu samfelld keðja erf-
iðra aðstæðna, hræðslu og óþæg-
inda. Fólki er troðið saman í flugvél-
ar sem verða sífeilt þrengri, í stöðugt
minnkandi sætum, með minna rými
fyrir fætur og farangur en áður og í
meira návígi við ókunnuga en mörg-
um finnst þægilegt. Maturinn er
ekki góður, myndin leiöinleg og
seinkanir daglegt brauð.
Það þarf því ekki að koma á óvart
að það færist stöðugt í vöxt að far-
þegar gangi hreinlega af göflunum.
Þeir grýta öllu lauslegu í samferða-
menn sína og flugfreyjurnar, ráðast
að því með óbótaskömmum eða of-
beldi og í verstu tilvikunum stafar
öryggi flugvélarinnar og þar með
lífi og limum allra samferðamanna
þeirra hætta af framferði þeúra.
Berserksgangur farþega hefur
orðið til þess að flugvélar hafa
neyðst til að lenda á miðri leið,
kveðja til lögreglu og láta fjarlægja
viðkomandi. Slikt atvik gerðist í
Keflavík fyrir fáum árum og var far-
þegi erlends flugfélags fluttur með
valdi frá borði og sprautaður niður.
örvita og óðir farþegar hafa limlest
og beinbrotið starfsfólk flugfélaga
og samferðamenn sína.
Þetta framferði sem á ensku er
kallað „air rage“ eða flugæði fer
mjög í vöxt og mörg erlend flugfélög
hafa miklar og vaxandi áhyggjur af
þessu. Mörg þeirra eru þó treg til
þess að gefa upp nákvæmar tölur um
fjölda tilvika en þó eru á því nokkr-
ar undantekningar. Bandaríska flug-
félagið United Airlines, sem flutti 614
milijónir farþega árið 1998, tiikynnti
um 635 tilvik þar sem framferði far-
þega fór úr böndunum. David
Fuscus, talsmaður Samtaka flugfé-
laga þar í landi, telur að raunveru-
legur fjöldi tilvika í Bandaríkjunum
sé í kringum 5000 árlega en einungis
lítiU fjöldi þeirra komist á skrá.
Á síðasta ári voru 200 farþegar
handteknir í Bretlandi eftir að hafa
ráðist á starfsfólk flugfélaga og er það
gríðarleg aukning frá árinu áður.
Hvaö er hægt aö gera?
Þegar hegðun farþega er komin
algerlega úr böndunum hefur starfs-
fólkið um borð, oft í samvinnu við
farþega, getað yfirbugað farþegann.
Ekki er alltaf hentugur búnaður til
þess um borð. Flugleiðavél lenti í
Keflavik fyrir rúmu ári með óðan
farþega innanborðs. Hann var bund-
inn viö sætið með heymartólum og
sveipaður teppi svo hann hrækti
ekki á alla sem gengu fram hjá.
Óðir drukknir írar voru settir i
bönd yfir miðju Atlantshafi fyrir
tveimur árum í breskri flugvél með
atbeina glímuliðs sem fyrir tilviljun
var í sömu flugvél.
Farþegi ærðist fyrir tveimur
ámm um borð í rúmenskri flugvél
milli Bangkok og Búdapest. Farþeg-
ar og starfsfólk yfirbugaði hann og
læknir meðal farþega sprautaði
hann með róandi. Síðan var milli-
lent í Istanbul til að skilja farþeg-
ann eftir en hann reyndist vera lát-
inn við komuna þangað. Of hátt
hlutfall róandi lyfja og áfengis varð
honum að aldurtila.
Hver ber ábyrgölna?
Ástæðumar fyrir því að farþegar
ganga af göflunum eru nokkrar og
vega misjafnlega þungt. Mörgum
finnst erfitt og stressandi að ferðast
og þegar áfengisneysla, stundum í
óhófi, fer saman við stress getur
orðið eldfim blanda úr því. Flug-
freyjur mega neita aö færa farþeg-
um áfengi ef framferði þeirra ber
með sér að nóg sé drukkið en það er
ekki alltaf nægilegt því fólk getur
auðveldlega borið með sér eigin
birgðir. Einnig getur fólk verið und-
ir áhrifum lyfia sem auka á hömlu-
leysi við tiltölulega litla áfengis-
neyslu. Þeir farþegar sem valda
skemmdum á flugvélum og slysum
á starfsfólki eru kærðir fyrir
skemmdir og líkamsárás og dæmdir
í sektir.
Er loftleysi helsta
ástæöan fyrlr flugæði?
Margir telja að flugfélögin firri
sig ábyrgð í þessum efnum því þau
beri mesta ábyrgð á því hve tilvik-
um flugæðis fer fiölgandi. Ástæðan
er súrefnisskortur. Loftið í þeirri
hæð sem flogið er í milli landa er of
þunnt til þess að venjulegt fólk geti
andaö því að sér. Sérstakur tækja-
búnaður dælir lofti inn í vélina en
þjappar því fyrst saman til að gera
það neysluhæft fyrir farþegana. Til
þess að spara fé er síðan því lofti
sem fyrir er í vélinni blandað sam-
an við. Að auki eru allar flugvélar
með súrefnishylki til að hækka súr-
efnishlutfallið í loftinu inni í vél-
inni. Súrefni er dýrt og auðvelt að
spara það með því að reiða sig á
blöndu af þjöppuðu lofti og því sem
fyrir er.
Á sérstakri vefsíðu sem fiaflar
um flugæði og heitir flyana.com er
fuflyrt að í flestum flugvélum starfi
loftskiptabúnaður aðeins á 2/3 af
mögulegri getu til þess að spara
orku og fé fyrir flugfélögin. Þetta er
fullyrt að sé höfuðástæðan fyrir
flugæði. Þegar drukknir og stressað-
ir farþegar fara í ofanálag að anda
að sér lofti sem inniheldur ekki
nægilegt súrefni er voðinn vís.
Þessi vandi hefur enn aukist siðan
reykingar voru almennt bannaðcir í
millilandaflugi því eftir það er enn
minni þörf á loftskiptum og álag
vegna nikótínskorts gerir suma far-
þega enn veikari fyrir.
Umsjónarmenn áðumefndrar net-
síðu vísa í vísindamenn máli sínu
til stuðnings og benda enn fremur á
að tíðni flugæðis hafi einmitt byrjað
að aukast um likt leyti og flugfélög-
in fóru að nýta þjappað loft í stað
súrefnis á kútum til að halda fersku
Hrikaleg dæmi
L.; Bankastjóri aö nafni Gerard Finner-
an æröist á fyrsta farrými hjá United
Airlines fyrlr fáum árum á leiö frá Buen-
os Aires til New York. Hann réöst á
flugfreyju og beinbraut hana og hægöi
sér síöan á matarvagninn. Hann steig
síöan í hauginn og þrammaöi eftir endi-
langri flugvélinni.
Ástæöan var sú aö flugfreyjan vildi
ekki færa honum meira áfengi.
Ung kona sem var á ferö meö
United Airlines var meö tvö börn meö-
ferðis. Hún rétti flugfreyjunni saman-
vaföa bleiu, sem hún var nýbúin aö fjar-
lægja af ööru barninu, og heimtaöi aö
hún fjarlægöi hana þegar í staö. Hug-
freyjan var aö bera fram mat og baö
konuna aö bíða þangað til síöar. Konan
æröist og grýtti bleiunnl í andlit flug-
freyjunnar og stökk síðan á hana og
reyndi aö kyrkja hana.
Ungur maöur á leiö frá Miami til
Puerto Rico geröi sér aö leik aö hlaupa
eftir endilöngum ganginum og berja far-
þegana í höfuöið um leiö. Þegar reynt
var aö hefta för hans beit hann flugþjón
í handlegginn og misþyrmdi farþega.
Þegar tilkynnt var um seinkun vegna
veöurs á flugvelli í Texas reis ung kona
úr sæti sínu, gekk aö flugfreyjunni og
baröi hana í andlitið svo hún nefbrotn-
aöl.
w Ungur Breti stangaði og beinbraut
flugfreyju sem baö hann aö slökkva á
fartölvu sem hann haföi tengt viö Net-
iö.
9 Ung kona sem var á leiö til Dan-
merkur meö Hugleiðum nýlega átti
mjög erfitt og hreytti stööugt skömm-
um í flugfreyjumar. Þegar þær færöu
henni matarbakka henti hún honum
upp í loftiö svo maturinn fór yfir far-
þega í næstu sætum.
lofti inni í vélinni. Einnig er bent á
að flesta aðra þætti sem eigi þátt í
flugæði megi rekja til minni þjón-
ustu og sparnaðarráðstafana félag-
anna sjálfra og því sé ábyrgðin
þeirra.
Á vefsíðunni er farþegum ráðlagt
að biðja um aukið súrefni ef þeir
finna minnstu einkenni um súrefnis-
skort en þau geta verið kaldur sviti,
höfuðverkur, einbeitingarskortur og
ógleði þótt ókyrrð sé engin.
Hvað gera Flugleiðir?
Þórmundur Jónatansson, starfs-
maður í kynningardeild Flugleiða,
sagði að ekki væri litið á berserks-
gang farþega sem verulegt vanda-
mál hjá félaginu en umræða hefði
mjög aukist um aukna tiðni flugæð-
is og varnir.
Hann sagði að ekki lægju fyrir
tölur sem sýndu aukningu en vitað
væri um nokkur tilvik frá síðustu
misserum en slíkt væri þó sýnu fá-
tíðara í áætlunarflugi en leiguflugi.
„Það hefur verið ákveðið að fella
inn í þjálfun áhafna sérstaka
kennslu í þvi að fást við farþega í
uppnámi og verður það hluti af
námsefni áhafna okkar í haust þeg-
ar þjálfun leiðbeinenda er lokið.“
Erlendu flugfélögin hafa sum
hver bætt við handjámum um borð
í flugvélar fyrir áhafnir að grípa til.
Þórmundur vildi ekkert segja um
þær öryggisráðstafanir sem beitt
yrði í vélum Flugleiða.
„Við vonum að aukin fræðsla til
áhafnanna dugi til að stemma stigu
við þessu. -PÁÁ
Hvar eru upplýslngar?
Netiö er mikil uppspretta allskyns upplýs-
inga um fyrirbærið sem hér hefur veriö kallaö,
flugæöi, sem er þýöing á „air rage". Eftirfar-
andi slóðir eru mjög fróðlegar:
www.aloha.net/~dyc/alrrage.html
www.flyana.com
www.skyrage.org